Αυτές τις μέρες ανταλλάσσουμε ευχές και δώρα, βρισκόμαστε με οικείους, στολίζονται σπίτια, δρόμοι, μπαλκόνια. Μια αναγκαία μικρή χαλάρωση, ένα διάλειμμα από έναν ρυθμό καταιγιστικό, αγχώδη, δύσκολο. Οι ευχές αφορούν κυρίως την υγεία και να είναι κάπως καλύτερη η επόμενη χρονιά. Δεν είναι ώρα να περιγράψουμε την πραγματικότητα που μας περιβάλλει, ούτε το μυαλό να πηγαίνει διαρκώς στο κακό. Αναζητείται λίγη ζεστασιά, λίγη ξεγνοιασιά. Λογικά και ανθρώπινα. Έστω και σε συνθήκες δύσκολες, αβέβαιες, με πολλά ψέματα να ίπτανται γύρω μας από στόματα πολιτικών, ειδικών, καναλιών, τεχνοκρατών και χορηγών.
Υπάρχει μια ρουτίνα των τελευταίων χρόνων, όπου έγκυρα αγγλοσαξονικά λεξικά αναγορεύουν τη λέξη της χρονιάς. Για το 2024 ξεχώρισαν τρεις: Η «εγκεφαλική σήψη» (brain rot), που επιλέχθηκε από το λεξικό της Οξφόρδης· η «κακιστοκρατία» (kakistocracy), από τον Economist· η «πόλωση» (polarization), από το λεξικό Merriam-Webster. Η «εγκεφαλική σήψη» περιγράφει την επιδείνωση της ψυχικής ή πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου, ιδίως ως αποτέλεσμα υπερκατανάλωσης ευτελούς και ασήμαντου υλικού, κυρίως διαδικτυακού. Η «κακιστοκρατία» αναφέρεται στο πολιτικό σύστημα που προωθεί στην εξουσία άτομα με κάκιστη ποιότητα, με σκοπό να απαλλάξει τον εαυτό του από εγκλήματα σε βάρος της κοινωνίας, δικαιολογώντας τον χυδαίο του χαρακτήρα: «ένα φεστιβάλ ανικανότητας κλεπτοκρατών στο οποίο συγκρούονται οικονομικά συμφέροντα». Η «πόλωση», εξήγησε ο Peter Sokolowski, συντάκτης του Merriam-Webster, «σημαίνει διαίρεση, αλλά πρόκειται για ένα πολύ συγκεκριμένο είδος διαίρεσης· πόλωση σημαίνει ότι τείνουμε προς τα άκρα παρά προς το κέντρο».
Τις προηγούμενες χρονιές είχαμε τις λέξεις «αυθεντικό» και «AI» (τεχνητή νοημοσύνη) 2023, «permacrisis» (μόνιμη κρίση) 2022, «Vax» (εμβόλιο) 2021, «lockdown» (καραντίνα) 2020. Οι λέξεις που επιλέχθηκαν για το 2024, όμως, εκφράζουν μια δυτικοκεντρική αντίληψη, και είναι σημαδεμένες κυρίως από τις εξελίξεις στις ΗΠΑ. Λείπουν τελείως οι λέξεις πόλεμος, γενοκτονία, ειρήνη, δημοκρατία, υπαρξιακό πρόβλημα πλανήτη, πολυπολικός κόσμος, BRICS κ.ο.κ. Δεν είναι τυχαίο.
Η «εγκεφαλική σήψη» κάνει λόγο για υπο-παράγωγα της διαδικτυακής υπερ-έκθεσης σε ανούσια πράγματα· δεν αναφέρεται καθόλου στη συσκότιση για τεράστια ζητήματα του πλανήτη, στον οποίο ο κυρ-Πόλεμος απλώνει την παρουσία του. Το άστρο δεν φωτίζει ούτε δείχνει «επί Γης ειρήνη». Οι Αϊ-Βασίληδες μοιράζουν δωράκια σε πλατείες, γηροκομεία, ορφανοτροφεία, αλλά οι «κακιστοκράτες» αυξάνουν τις στρατιωτικές δαπάνες σε όλες τις χώρες. Ο κ. Μητσοτάκης πήρε αστεία μέτρα για τις τράπεζες, έβαλε κάποια πρόστιμα-κοροϊδία σε μερικές πολυεθνικές, χαιρέτισε την τζιχαντοκρατία στη Συρία, και δήλωσε ότι πρέπει να αυξηθούν οι ευρωπαϊκές δαπάνες για την «άμυνα», από 2% στο 3% του ΑΕΠ κάθε χώρας, όπως ακριβώς προστάζει-εκβιάζει ο Τραμπ.
Στην Ιταλία μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του Andrea Cagioni «Η Μεγάλη Ληστεία: Η λογική του χρηματιστικού και ψηφιακού καπιταλισμού». Σ’ αυτό αναλύεται η 40χρονη πορεία του σύγχρονου καπιταλισμού, εστιάζοντας στις επιπτώσεις στις εργασιακές σχέσεις, την αναπαραγωγική εργασία και την κοινωνική μέριμνα. Αναλύει πώς η χρηματιστικοποίηση και η ψηφιακή της παραλλαγή οδηγούν σε υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας, αυξανόμενες ανισότητες και εκτεταμένη ανασφάλεια για την εργατική τάξη, κυρίως μέσα από την ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών, την εμπορευματοποίηση της αναπαραγωγικής μέριμνας και φροντίδας, και την εκμετάλλευση της ψηφιακής εργασίας μέσω των Big Data.
Η «Μεγάλη Ληστεία» που συντελείται με τις διαρκείς αναδιαρθρώσεις και την ψηφιοποίηση κρύβει μια μεγάλη αλήθεια, την οποία υποτιμούν πολλοί καλοπροαίρετοι που ασχολούνται με τα γεωπολιτικά ή εθνικά θέματα: Την τεράστια υποβάθμιση και απαξίωση της εργασίας και του ρόλου της στην κοινωνική ζωή, την ανηλεή επίθεση που δέχεται επί δεκαετίες, τον κατακερματισμό της, την προσκαιροποίησή της, την έντασή της, την ανασφάλεια και την απορρύθμιση όλων των εργασιακών σχέσεων και δικαιωμάτων, την αφαίμαξή της και τη γενικευμένη φτωχοποίηση που επιβάλλεται. Η πόλωση δεν σημαίνει, όπως υποστηρίζει το λεξικό, ότι «τείνουμε προς τα άκρα παρά προς το κέντρο». Αφορά μια πραγματική κοινωνική διαίρεση ανάμεσα σε μια μειοψηφία πλούτου (με ολοένα πιο ισχυρή θέση και αλαζονική στάση), και σε μια πλειοψηφία που ιδρώνει απλά για να επιβιώσει, να μην χειροτερεύσει κι άλλο το επίπεδο διαβίωσής της, υποφέροντας από διαρκές άγχος και κατάθλιψη. Πρόκειται για το σύγχρονο «κοινωνικό ζήτημα» που απωθείται, αποσιωπάται, δεν παίρνει την κεντρική θέση που του αναλογεί. Όλες οι εξουσίες του παγκοσμιοποιημένου πλανήτη υπό την κοινωνική καπιταλιστική σχέση έχουν κάθε λόγο να μην γίνεται καμία αναφορά σ’ αυτό.
Ήρθε όμως η ώρα των δικών μας ευχών, αγαπητές φίλες και φίλοι: Καλή δύναμη, ο νέος χρόνος να μας βρει με μια αγωνιστική συλλογική συνείδηση, με όρεξη να συμβάλλουμε στην επίλυση του υπαρξιακού προβλήματος της χώρας μας. Ειρήνη και κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία και χειραφέτηση! Για μια εγκόσμια ζωή με νόημα, καλή χρονιά!
