Αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη δεν είναι κάποιο βιβλίο, αλλά ένα κείμενο που περιλαμβάνεται στη «Φιλολογική Πρωτοχρονιά 2022» κι είχα την τύχη να ακούσω πρόσφατα σε εκδήλωση από την ίδια τη συγγραφέα.
Η Ειρήνη Π. Βεκρή –το γένος Τρουμπούνη– γεννήθηκε στη Μυτιλήνη με ρίζες από το από το Αϊβαλί, το Πλωμάρι και τη Σμύρνη. Απέκτησε τρία παιδιά κι άρχισε να γράφει αφού έγινε γιαγιά. Έκτοτε έχουν δημοσιευτεί βιβλία της, έχει βραβευτεί πολλές φορές και δεν παύει αν παθιάζεται με την ιστορία του τόπου μας.
Το κείμενό της με τον τίτλο «Νήσος Κίναρος 1922» βασίζεται σε πραγματική ιστορία που της αφηγήθηκε η πεθερά της Ουρανία.
Είναι πραγματικά συγκλονιστική και μας μεταφέρει –σαν να ήμασταν εκεί– το βράδυ της Καταστροφής της Σμύρνης που έγινε ορατή, με τη λάμψη και τα αποκαΐδια ακόμη και σε αυτό τον βράχο στη μέση του Αιγαίου, που τότε τον κατοικούσαν δυο οικογένειες. Όταν την ακούσαμε από τη φωνή της συγγραφέως, σιωπή είχε πέσει στον χώρο της εκδήλωσης.
Ήταν μια παραπάνω έκπληξη για μένα καθώς σχετικά πρόσφατα μελετούσα την ιστορία αυτού του νησιού κι είχα δει και κάποιο ντοκιμαντέρ, έτσι που όσα άκουγα να ταιριάζουν και με τις εικόνες που είχα στο μυαλό μου…
«Με εξασφάλιση συγκοινωνίας και άλλων επικοινωνιακών μέσων, στα μεγάλα μικρονήσια μας θα μπορούσε να αναπτυχθεί στοχευμένη παραγωγή κάποιου προϊόντος, το μυαλό μου πάει σε τυριά, ψάρια, φρούτα της θάλασσας, από νέους με δημιουργικό πνεύμα, τη στήριξη της πολιτείας και την αγάπη για τον τόπο»
Βέβαια. Η Κίναρος ή το Κίναρος όπως αποκαλούν το νησί οι Αμοργιανοί, είναι ένα κομμάτι στεριάς τεσσεράμισι τετραγωνικών χιλιομέτρων, όπου o απόλυτος κυρίαρχος είναι ο Αίολος. Απέχει από την Αμοργό, στα βορειοανατολικά της, δεκαεφτά μίλια. Όσο και η Αίγινα από τον Πειραιά. Τα μίλια φαίνονται και είναι λίγα. Αν όμως σε βρει ο καιρός ανάμεσα στα δυο νησιά, καταμεσής του πελάγους, το πέρασμα γίνεται «πόντος πολύ άξενος». Έτσι το Κίναρος είναι από πολλά χρόνια αραξοβόλι για τους ταξιδευτές στο Αιγαίο, ψαράδες, πειρατές, κοντραμπατζήδες, αλλά και τους περαστικούς, προσωρινό καταφύγιο, όπου ξεκουράζονται σκαριά και άνθρωποι.
Διοικητικά ανήκει στα Δωδεκάνησα, στον δήμο Λέρου, αλλά ιστορικά και περιουσιακά ανήκει στην κοινότητα Αιγιάλης Αμοργού, δηλαδή Κυκλάδες. Στην κορυφή του νησιού έχουν βρεθεί κατάλοιπα μικρού αρχαίου οικισμού, μάλλον από την περίοδο της ακμής της Κοινοπολιτείας της Αμοργού, γύρω στον 6ο αιώνα π.Χ.
Κατοικείται σήμερα;
Κατοικείται. Από το 2000 το ζευγάρι Μικέ και Ρηνιώς Κατσοτούρχη εγκαταστάθηκε εκεί. Το 2013 όμως, ο Μικές έφυγε από τη ζωή. Η μοναδική τώρα πια κάτοικος της βραχονησίδας είναι η κυρά Ρηνιώ, εμβληματική μορφή στις μέρες μας, που έχει γεννηθεί στην Αμοργό, αλλά έχει μεγαλώσει στην Κίναρο και ύστερα από μετοικήσεις σε μεγάλους και μικρούς τόπους, μέχρι την Αυστραλία έφτασε, ξαναγύρισε εκεί.
Έχω παντρευτεί τον Παρασκευά Βεκρή από την Αμοργό. Η πεθερά μου, η Ουρανία, που είχε γεννηθεί το 1910 στο Κίναρος και ήρθε στην Αμοργό εικοσάχρονη, όταν παντρεύτηκε τον Δημητράκη τον ψαρά, ήταν μια δοτική, γεμάτη αγάπη γυναίκα που είχε πάμπολλες ιστορίες να διηγηθεί. Οι περισσότερες ήταν από το Κίναρος, τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια. Εκεί ζούσαν τότε δυο συγγενικές οικογένειες από την Αιγιάλη της Αμοργού, της πεθεράς μου και της κυρά Ρηνιώς, που ήταν κάπως ξαδέρφια μεταξύ τους.
Πώς συνδέεται η Κίναρος με τη Μικρασιατική Καταστροφή και πώς διασώθηκε η μαρτυρία που μεταφέρετε;
Στη φετινή «Νέα Φιλολογική Πρωτοχρονιά», που μόλις κυκλοφόρησε, έχω γράψει το αφήγημα «Νήσος Κίναρος, 1922» που βασίζεται στις αναμνήσεις της πεθεράς μου από το ’22. Αναφέρεται στις δυο κιναριώτικες οικογένειες, γυναικόπαιδα μονάχα γιατί οι άντρες είχαν χαθεί στη θάλασσα. Ήταν στην καθημερινή τους βεγγέρα, στα μέσα του Σεπτέμβρη, όταν από μακριά έβλεπαν τον μαύρο ουρανό, με περίεργες λάμψεις κι έφερνε πού και πού αποκαΐδια ο άνεμος. Είχαν ανησυχήσει πολύ κι όλο αγωνία άναψαν ξεχωριστό καντήλι στα εικονίσματα, για κάποιες άγνωστες ψυχές, σίγουροι πως κάτι πολύ κακό είχε συμβεί. Ήρθαν τα θλιβερά μαντάτα για την καταστροφή της Σμύρνης, λίγες μέρες αργότερα, με το καΐκι που βρήκε απάγκιο στο νησί τους.
Τα μικρονήσια, αλλά και νησιά όπως η Αμοργός πώς θα μπορούσαν να στηριχθούν πιο αποτελεσματικά;
Η Αμοργός έχει την ομορφιά της, το δικό της ξεχωριστό μαγνητικό πεδίο που έχει σκλαβώσει κόσμο και κοσμάκη, που είτε έρχεται κάθε καλοκαίρι είτε έχει αποφασίσει να ζήσει για πάντα εκεί. Έχει και συνειδητοποιημένους σε τουριστικό επίπεδο κατοίκους, που εκτός από τη φυσική τους ευγένεια και καλοσύνη, φροντίζουν για τη λελογισμένη ανάπτυξη του τόπου προβάλλοντας τη φυσική ομορφιά του νησιού και τον αρχαιότατο πολιτισμό του. Χρειάζεται τη στήριξη της Πολιτείας. Συγκοινωνίες χρειάζεται και μια φροντίδα στο να έχει πάντα γιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, στελεχωμένα και εξοπλισμένα κέντρα υγείας και δασκάλους, για να μην έχουν καμιά ανάγκη τα παιδιά στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια βαθμίδα να φύγουν μακριά από το νησί.
Για τα πιο μικρά νησιά, όπως το Κίναρος, υπάρχει ανάγκη για επιδοτήσεις, κίνητρα για να προσελκύσουν κατοίκους μόνιμα εκεί, για μια ποιότητα ζωής, όσο στις πόλεις και τις μεγαλουπόλεις διαρκώς δυσκολεύουν τα πράγματα. Στο Κίναρος από παλιά υπήρχε σχεδόν αυτάρκεια σε αγαθά. Σιτάρια που καλλιεργούσαν οι κάτοικοι στα λιγοστά χωραφάκια, ψάρια άφθονα και εκατοντάδες κατσίκια ελεύθερα, να τρέφονται με το θαλασσινό χορταράκι και να νοστιμίζουν. Με εξασφάλιση συγκοινωνίας και άλλων επικοινωνιακών μέσων, στα μεγάλα μικρονήσια μας θα μπορούσε να αναπτυχθεί στοχευμένη παραγωγή κάποιου προϊόντος, το μυαλό μου πάει σε τυριά, ψάρια, φρούτα της θάλασσας, από νέους με δημιουργικό πνεύμα, τη στήριξη της πολιτείας και την αγάπη για τον τόπο.
