του Γιάννη Σχίζα
Το έγκλημα είναι «πράξη άδικη και καταλογιστή στο δράστη της, η οποία τιμωρείται με τον νόμο» (άρθρο 14 του Ποινικού Κώδικα). Γενικά το έγκλημα θεωρείται ως παράβαση των κανόνων της αστικής κοινωνίας, όμως συχνά παίρνει μορφές που εκδιπλώνουν ταλέντα στην υποκριτική και στη φαντασία: Το έγκλημα ενδέχεται να είναι πεζό και πληκτικό, μπορεί να είναι συμβατικό ή αποτρόπαιο, ακόμη όμως μπορεί να είναι ραφιναρισμένο και έξυπνο, και σαν τέτοιο είναι δυνατόν να εκφράζει την ευρηματικότητα και το ταλέντο του εγκληματία: Το ανακαλύπτει κανείς κάνοντας αναλύσεις της εγκληματικής συμπεριφοράς…
Ο «47χρονος» που έπαιζε τον γιατρό, τον πιλότο, τον μεσίτη, τον φιλικά προσκείμενο σε ορθόδοξους και ανορθόδοξους πατέρες (καθολικούς) αναφέρεται ότι είναι στην τελευταία περίπτωση. Καταγγέλλονται πολλά για την περίπτωσή του – μέχρι που έταζε σε θύμα-συγγενή πολιτικού αρχηγού, που υπέφερε από μια πτώση από αλεξίπτωτο πλαγιάς, ότι θα θεραπεύσει την κατά 82% αναπηρία του και θα τον κάνει «να παίζει μπάλα»…
Από όλες τις περιπτώσεις «δημιουργικής ηθοποιίας» η δυσκολότερη ήταν η περίπτωση του γιατρού, που ιστορικά είχε αποτελέσει θέμα πολλών απατεώνων, με αμφίβολη επιτυχία. Ταυτόχρονα με τους απατεώνες έπαιζαν πραγματικά αθώο ρόλο και οι «εμπειρικοί γιατροί» όπως ο ορθοπεδικός Βλάχος – αυτοί ήταν εκτός μομφής και αναγνωρίζονταν ως τέτοιοι από το σύνολο της κοινωνίας. Κατά καιρούς όμως γίνονταν γνωστά διάφορα τρικ για την αντιμετώπιση ασθενειών παρά τοις Έλλησιν: Ένα από αυτά (το νερό) εισήγαγε ο Γιώργος Καματερός με τη συμπαράσταση μεγάλης καθημερινής εφημερίδας, κάνοντας 18 τροφίμους μιας κλινικής που έπασχαν από λευχαιμία να αποποιηθούν κάθε άλλη θεραπεία… Η «φραπελιά» επίσης –απλό μείγμα φύλλων ελιάς υποκείμενο στους κανόνες του καταιωνισμού με νερό– ήταν ένα μαγικό μαντζούνι που εκτοξεύθηκε στον ουρανό της επιτυχίας, μέχρις ότου η επιστημονική διάψευση ήλθε να το προσγειώσει. Τα μαγικά μαντζούνια του «47χρονου» αποτελούσαν ένα βασικό «εργαλείο» της πολιτικής του, ιδιαίτερα όταν συνευρίσκονταν με κύκλους προσκείμενους στην καλογερική. Πάντως ανεξάρτητα από αυτή την «πτυχή» της προσωπικότητάς του, ο «47χρονος» αποδείχθηκε πολυπρωταθλητής (δεκαθλητής ή κάτι ανάλογο!) συνδυάζοντας αρκετά ρεκόρ φαντασίας και ευρηματικότητας.
Ρεκόρ…
Ο Παλαιοκώστας είχε δραπετεύσει από τις φυλακές δυο φορές με το ελικόπτερο, κι αυτό ήταν ένα ρεκόρ απλησίαστο. Ο Θεόδωρος Βενάρδος διέπραξε την πρώτη του ληστεία ντυμένος καθολικός παπάς και παρά λίγο να θεωρηθεί αντιστασιακός, γιατί παράλληλα διαδραματίζονταν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου! Ο Κοσκωτάς εξαγόρασε την Τράπεζα Κρήτης με ένα τραπεζικό τρικ που βασιζόταν στα λεφτά της… Τράπεζας Κρήτης! Ο Βασίλης Ρωχάμης τριγύριζε και έκλεινε ραντεβού με τις τηλεοράσεις όντας καταζητούμενος, έχοντας μάλιστα βάψει τα μαλλιά του κατάμαυρα – ας όψεται μια νεαρή που είχε πέσει στις αγκάλες του. Ο γνωστός από την εταιρεία δολοφόνων Παπαδόπουλος, διαβολικά ευρηματικός και αποφασισμένος να περιορίσει τον χρόνο ζωής πολλών ευκατάστατων και υπερώριμων πολιτών, «καλά κρατούσε» και δεν θα αποκαλυπτόταν, αν η «ιδιωτική πρωτοβουλία» (ιδιωτικός ντετέκτιβ) δεν εντρυφούσε στα ονόματα των δολοφονημένων και των κληρονόμων τους…
Στη διεθνή κλίμακα ο Τζων Ντίλιγκερ ήταν ο αδιαμφισβήτητος πρωταθλητής: Είναι ο άνθρωπος που διέπραξε σωρεία ληστειών στις οποίες επανειλημμένα διακινδύνευσε το τομάρι του, όπως σε μια από αυτές που ξεκίνησε με το σινάφι του να υποδύεται το κινηματογραφικό συνεργείο που γύριζε ταινία
Στη διεθνή κλίμακα ο Τζων Ντίλιγκερ ήταν ο αδιαμφισβήτητος πρωταθλητής: Είναι ο άνθρωπος που διέπραξε σωρεία ληστειών στις οποίες επανειλημμένα διακινδύνευσε το τομάρι του, όπως σε μια από αυτές που ξεκίνησε με το σινάφι του να υποδύεται το κινηματογραφικό συνεργείο που γύριζε ταινία! Να πώς περιγράφει τη σκηνή ο Δημήτρης Κωστόπουλος σε ένα εξαιρετικό αφήγημα (1): «Μέρα μεσημέρι και μπροστά σε πλήθος κόσμου, ο Τζων Ρεντ Χάμιλτον έδινε οδηγίες με το χωνί του σκηνοθέτη, ο Μακλέϋ έστηνε τη μηχανή λήψης στο απέναντι πεζοδρόμιο και ο Ντίλινγκερ, ο Πάιερποντ και ο Κλαρκ μακιγιαρισμένοι σαν ηθοποιοί με τα αυτόματα στο χέρι μπήκαν στην τράπεζα». Τα υπόλοιπα προκαλούσαν την κατάπληξη λαού και τραπεζικών υπαλλήλων και γίνονταν γνωστά στη συνέχεια… Το κόλπο του Ντίλιγκερ πιθανόν να βρήκε light μιμητές, γιατί στη δεκαετία του ‘70 ένα κινηματογραφικό έργο είχε σαν υπόθεση τη λαθραία εισαγωγή χρυσού σε μια επαρχιακή κοινωνία, μέσα από τη σκηνοθεσία της λαθραίας εισαγωγής χρυσού! Το έργο ήταν ιταλικό, ήταν ευφυέστατο και «δούλευε» ως έναν βαθμό τον Φελίνι, βάζοντας τον «σκηνοθέτη» του έργου να τον μιμείται στην πολυθρόνα του σκηνοθέτη με τις αντίστοιχες φελινικές πόζες…
Οι Beatles κάνουν χωρατά…
Στην Αγγλία οι απαγωγές σκύλων (!) αποτελούσαν μια εγκληματική συμπεριφορά παράδοξη, που δεν είχε όμως κάποια σημαντική πρωτοτυπία πέρα από το ότι κατέληγε στην είσπραξη μεγάλων ποσών. Αυτό περί του οποίου έγινε ντόρος και αποτέλεσε πρωτότυπη συμπεριφορά με western ευρηματικότητα, ήταν η μεγάλη ληστεία του τρένου το 1963… Οι Μπρους Ρέινολντς και Ρόνι Μπιγκς που σχεδίασαν αυτή τη ληστεία και ηγούντο 15 ανδρών, χρησιμοποίησαν την εμπειρία των bandits στις μεγάλες αμερικανικές πεδιάδες και διέφυγαν με φορτηγά που τους περίμεναν σε προκαθορισμένα σημεία – αφού προηγουμένως τα φόρτωσαν μέχρι σκασμού με τα προϊόντα της αρπαγής. Δικαιολογημένα ο John Lennon στο έργο «Βοήθεια οι Beatles» (Help) έκανε μια ειρωνική αναφορά στη Σκότλαντ Γιαρντ, ρωτώντας την «πώς πάει» η μεγάλη ληστεία του τρένου…
Πάντως η αχλής γύρω από τα διάφορα εγκληματικά γεγονότα και η δόξα που ενέπνεε το έγκλημα στους διαφόρους θαυμαστές του, δεν απέσειε από πάνω τους τις ενδεχομενικότητες μιας βίαιης συμπεριφοράς και ενός φόβου. Μου διηγείται ένα πρόσωπο για μια «κοντινή» επαφή με τον Βαγγέλη Ρωχάμη, ο οποίος είχε καταδικαστεί αποκλειστικά και μόνο για ληστείες, κλοπές, φθορά ξένης ιδιοκτησίας, οπλοφορίες και οπλοχρησίες, καθώς και για αποδράσεις (πάνω από δέκα τον αριθμό!) από διάφορες φυλακές: Όταν ο Ρωχάμης κατεζητείτο στα γνωστά-άγνωστα κρησφύγετά του της Εύβοιας , μπήκε σε μια ταβέρνα ένας απλός πολίτης και κάθισε κάπως παράμερα, βάζοντας το τρανζίστορ που έφερε σε σιγανή λειτουργία. Τότε δέχεται την προσέγγιση του ταβερνιάρη που σε κατάσταση άκρατου φόβου τον παρακαλεί να κλείσει το ραδιόφωνο γιατί «ο Βαγγέλης» μπορεί να ενοχλείτο κάποια στιγμή…
Ο Βαγγέλης που ήταν παρών, προσπαθούσε να διασκεδάσει από τη ρουτίνα της ημέρας… Ο λούμπεν τείνει προς την καλή και άνευ κόπων ζωή, αποδέχεται το ρίσκο των ενεργειών του αλλά καταβάλλει το τίμημά τους, η ιδιοσυγκρασία του είναι ανάλογη με αυτήν του χαρτοπαίκτη. Ο Βενάρδος θα συλληφθεί στα μπουζούκια, ο Ντίλιγκερ γλεντοκοπά με το προϊόν των ληστειών: Οι λούμπεν γλεντοκοπούσαν, ανεξάρτητα μάλιστα από το γεγονός ότι οι ποινές που επισείονταν για τα εγκλήματά τους (ιδιαίτερα αυτές που είχαν συστατικό τις ανθρωποκτονίες) ήταν πολύ σκληρές. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος (1878- 1952) ως δικτάτορας που δεν δίστασε να κρεμάσει δυο καταχραστές αξιωματικούς κατά τη διάρκεια μιας τελετουργικής εκτέλεσης, μεταβαίνει τον Σεπτέμβριο του 1925 με ειδική αμαξοστοιχία στην Κατερίνη για να δει «ιδίοις όμασιν» τα κεφάλια των ληστών Φώτη Γιαγκούλα, Τζαμήτρα και Πάνου Μπαμπάνη. Τα κεφάλια βρίσκονται στα κάγκελα του σιδηροδρομικού σταθμού παλουκωμένα…
Ο Γούντυ Άλλεν σε μια από τις ταινίες του λέει πως η κωμωδία είναι τραγωδία συν χρόνος… Και πραγματικά, σε πολλές περιστάσεις, η ανάμνηση της αρχικής τραγωδίας με τη παρέλευση του χρόνου μετατρέπεται σε στοιχείο ευφορικό, που προκαλεί τα γέλια των συνδαιτυμόνων. Σήμερα γελάμε, υπήρξε όμως μια εποχή που πολλοί διανοούμενοι έσπευδαν να καταγγείλουν τον Κοεμτζή και τους τέσσερις φόνους που διέπραξε αυτός εν θερμώ. Θα έπαιρναν βέβαια σαν απάντηση τη σιβυλλική δήλωση του Γρηγόρη Μπιθικώτση: Πού να σου εξηγώ…
Ο Jean Ziegler ορίζει το οργανωμένο έγκλημα ως ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού (2),και δεν έχει πολύ άδικο: Το έγκλημα που διαπερνάει τη «νομιμότητα» –που ούτως ή άλλως σημαίνει εκμετάλλευση– από χίλιους δυο πόρους και τελικά την καταλαμβάνει τόσο ώστε να περιττεύει η «αμφίεσή» του, συνιστά οπωσδήποτε ανώτατο στάδιο…
** ** **
Παραπομπές
1) Συγγραφέας του πονήματος Ο Νταβέλης στο Σικάγο (Εκδόσεις Ευώνυμος, 2007), με πρόλογο Νίκου Κωνσταντόπουλου.
2) Στο ίδιο
