Της Έλενας Πατρικίου
Αντιλαμβάνομαι πλήρως την αγωνία των ανθρώπων της ΕΡΤ, την αγωνία τους που είναι ταυτόχρονα αγωνία του εργαζόμενου μπροστά στο φάσμα της απόλυσης και της ανεργίας, αγωνία του δημοσιογράφου μπροστά στην κατάργηση της ουσίας της δουλειάς του και αγωνία του πολίτη μπροστά στην αποκάλυψη της αυταρχικής φύσης του κράτους. Αλλά δεν αντιλαμβάνομαι πώς είναι δυνατόν, στο αποκορύφωμά του ένας γενναίος αγώνας να μην μπορεί να αρθρώσει ένα δικό του λόγο και να καταφεύγει σε ανασκευές των συνθημάτων του παρελθόντος. Δεν αντιλαμβάνομαι πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι που αγωνίζονται αυτόν τον γενναίο αγώνα να μην μπορούν να βρουν το στίγμα της δικής τους αγωνίας και να μην μπορούν να πουν με τις δικές τους λέξεις την οικεία φύση της δικής τους αγωνίας, αλλά αντίθετα να προσφεύγουν σε αναπλάσεις, μεταποιήσεις και τελικά αναμασήματα του ρίγους του παρελθόντος.
«Οι άνθρωποι φτιάχνουν την δική τους ιστορία, όμως, δεν τη φτιάχνουν αυθαίρετα, μέσα σε συνθήκες επιλεγμένες από τους ίδιους, αλλά μέσα σε συνθήκες ευθέως δεδομένες και κληρονομημένες από το παρελθόν. Η παράδοση όλων αυτών των νεκρών γενεών βαραίνει μ’ ένα βάρος ασήκωτο στα μυαλά των ζωντανών. Οι ζωντανοί, ακόμα κι όταν φαίνονται απασχολημένοι με τη μεταμόρφωση των ίδιων των εαυτών τους και των πραγμάτων, με τη δημιουργία ενός πράγματος εντελώς νέου, σ’ αυτές ακριβώς τις εποχές επαναστατικής κρίσης επικαλούνται φοβισμένα τα πνεύματα του παρελθόντος, δανείζονται τις ονομασίες τους, τα συνθήματά τους, τις ενδυμασίες τους, προκειμένου να εμφανιστούν στη νέα σκηνή της Ιστορίας μ’ αυτές τις αξιοσέβαστες μεταμφιέσεις και μ’ αυτήν τη δάνεια γλώσσα».
Η παράγραφος αυτή από την εισαγωγή στην 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη ακολουθεί ακριβώς μετά από τη διάσημη αρχική πρόταση: «Ο Έγελος παρατηρεί κάπου ότι όλα τα μεγάλα γεγονότα και όλες οι ιστορικές προσωπικότητες επαναλαμβάνονται κατά κάποιον τρόπο δύο φορές. Ξέχασε να προσθέσει: την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη φορά ως φάρσα». Ο Μαρξ μπόρεσε να συμπληρώσει τον Έγελο επειδή είχε αυτήν την αξιοζήλευτη αίσθηση του καταλυτικού χιούμορ, χάρη στο οποίο μπορούσε να νιώσει βαθιά την τραγωδία, άρα και την έκπτωσή της σε φάρσα. Υποθέτω πως χάρη σ’ αυτό το ανελέητο χιούμορ μπορούσε να διακρίνει με τόση ευαισθησία, εκτός από τις στιγμές της τραγωδίας και του τραγέλαφου, και τις σπάνιες στιγμές της αυθεντικότητας, είτε στην Ιστορία είτε στο θέατρο του Σαίξπηρ που τόσο ανεξίτηλα σφράγισε την οπτική του.
Ο αγώνας του Μαρτίου του 1943 κατά της γερμανικής επιστράτευσης ήταν ένας μεγαλειώδης αγώνας που νίκησε ακριβώς εξαιτίας της αυθεντικότητάς του. Όποιες κι αν ήταν οι αναφορές, η άντληση έμπνευσης, η «παράδοση των νεκρών γενεών» από τον Αγώνα του ’21, οι άνθρωποι υψώθηκαν πάνω απ’ αυτές. Η χρήση του κατοχικού χαρακτικού στην αφίσα των επιστρατευμένων σωματείων για τη διαδήλωση της 31ης Μαΐου του 2013 ενέπιπτε, δυστυχώς, στην κατηγορία της φάρσας.
Το δις επαναλαμβανόμενο «Εδώ ΕΡΤ» στο δελτίο Τύπου της ΠΟΣΠΕΡΤ, που ως απεγνωσμένη φάρσα προσπαθεί να ανακαλέσει το δέος εκείνου του Νοέμβρη, που μάταια αποπειράται «δι’ ελέου και φόβου» να συντελέσει «την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν», εμπίπτει επίσης, δυστυχώς και για την ΕΡΤ και για όλους μας, στη φάρσα. Μέχρι να βρούμε τα δικά μας λόγια, την δική μας αυθεντικότητα που μόνη αυτή θα μπορέσει να ορίσει τα χαρακτηριστικά και το μέγεθος της τραγωδίας που ζούμε, ας αφήσουμε τουλάχιστον τις φαρσικές διασκευές. Γιατί μέχρι να βρούμε τα δικά μας λόγια, (δικά μας και αυθεντικά, ακόμα κι αν τα βαραίνει η συνείδηση του παραδομένου παρελθόντος και του συλλογικού αριστερού μας μύθου και των νεκρών γενεών μας), δεν θα μπορούμε να ελπίζουμε ούτε στην κάθαρση, ασφαλώς, ή στην πρόκληση ελέου και φόβου, αλλά ούτε καν στην απελευθερωτική έκρηξη του γέλιου
