Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Υποθαλάσσιο ηφαίστειο στο αρχιπέλαγος Τόνγκα στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό ξύπνησε έπειτα από 16 χρόνια ύπνου για να ξεμυτίσει πάνω από τον Ειρηνικό.
Το ηφαίστειο «Χόουμ Ριφ» ψήλωσε απότομα και σχημάτισε ένα νέο μικρό νησί έπειτα από έκρηξη που απελευθέρωσε μεγάλη ποσότητα λάβας στις 10 Σεπτεμβρίου. Μέσα σε πέντε ημέρες, το νησί είχε φτάσει τα 10 μέτρα σε ύψος και τα 24 στρέμματα σε έκταση, ανακοίνωσε η Γεωλογική Υπηρεσία της Τόνγκα.
Πιθανότατα όμως θα χαθεί και πάλι κάτω από την επιφάνεια λόγω της διάβρωσης από τα κύματα του ωκεανού.
Δεν είναι εξάλλου η πρώτη φορά που το ηφαίστειο του Χόουμ Ριφ ανεβαίνει πάνω από την επιφάνεια. Παρόμοια εφήμερα νησιά είχαν εμφανιστεί για λίγο έπειτα από ηφαιστειακές εκρήξεις το 1852, το 1857, το 1984 και το 2006.
Μάλιστα το νησάκι του 2006 ήταν μεγαλύτερο από το σημερινό και χρειάστηκε έναν χρόνο μέχρι να διαβρωθεί και να χαθεί στα νερά. Η έκρηξη του 2006 είχε επίσης απελευθερώσει μεγάλες ποσότητες ελαφρόπετρας που εξέπληξαν όσους τις είδαν να επιπλέουν στον Νότιο Ειρηνικό.
Το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Χόουμ Ριφ βρίσκεται πάνω στη λεγόμενη ζώνη υποβύθισης Τόνγκα-Κάρμαντεκ, εκεί όπου η τεκτονική πλάκα του Ειρηνικού γλιστρά κάτω από τις πλάκες της Τόνγκα και του Κάρμαντεκ και σχηματίζει τη δεύτερη βαθύτερη τάφρο του πλανήτη, βάθους περίπου 10 χιλιομέτρων.
Το τόξο αυτό, το οποίο εκτείνεται από το αρχιπέλαγος της Τόνγκα μέχρι τη Νέα Ζηλανδία, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη πυκνότητα υποθαλάσσιων ηφαιστείων σε παγκόσμιο επίπεδο, σημείωσε σε ανακοίνωσή της η NASA, η οποία απαθανάτισε με δορυφόρο το εφήμερο νησί στις 14 και τις 18 Σεπτεμβρίου.
Πρόσκρουση και «μεγασεισμός»
Επιστήμονες από τις ΗΠΑ και το Μεξικό συνέλλεξαν ενδείξεις ότι η πρόσκρουση στη Γη του μεγάλου αστεροειδούς που οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην εξαφάνιση σχεδόν όλων των δεινοσαύρων, προκάλεσε έναν «μεγα-σεισμό» που διήρκεσε επί εβδομάδες ή και μήνες.
Ο αστεροειδής, που ονομάστηκε Τσιξουλούμπ και είχε διάμετρο περίπου δέκα χιλιομέτρων, έπεσε πριν 66 εκατομμύρια χρόνια στην περιοχή της σημερινής Χερσονήσου Γιουκατάν στο Μεξικό, ανοίγοντας έναν κρατήρα διαμέτρου 180 έως 200 χιλιομέτρων.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Χέρμαν Μπερμούντεζ του Πανεπιστημίου Montclair του Νιου Τζέρσι, εκτιμούν ότι η πτώση του αστεροειδούς ταρακούνησε τον πλανήτη μας με έναν τρομερό σεισμό διαρκείας, ο οποίος απελευθέρωσε περίπου 50.000 φορές περισσότερη ενέργεια από εκείνη που εκλύθηκε κατά τον σεισμό 9,1 βαθμών στη Σουμάτρα το 2004.
Προ ημερών άλλοι επιστήμονες είχαν ανακοινώσει ευρήματα μιας μελέτης μοντελοποίησής τους, σύμφωνα με την οποία η πρόσκρουση του αστεροειδούς δημιούργησε ένα παγκόσμιο τσουνάμι με αρχικό ύψος 1.500 μέτρων. Και η νέα μελέτη βρήκε ενδείξεις για τη δημιουργία ενός τσουνάμι με τεράστιο κύμα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Πέρασε «ξυστά» από τη γη
Ένας μικρός αστεροειδής μεγέθους λεωφορείου ή κοντέινερ έκανε ένα άκρως κοντινό πέρασμα από τη Γη το βράδυ της Τετάρτης, πλησιάζοντας σε απόσταση μόλις 90.000 χιλιομέτρων ή περίπου το 23% της μέσης απόστασης Γης-Σελήνης.
Είναι αξιοσημείωτο ότι μέχρι πριν λίγες μέρες κανένας αστρονόμος δεν είχε ιδέα ότι ο αστεροειδής πλησίαζε. Πάντως, ο εν λόγω διαστημικός βράχος με την ονομασία «2002 NF» πέρασε με ασφάλεια δίπλα από τον πλανήτη μας.
Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν τον «ύπουλο» αστεροειδή στις 4 Ιουλίου με το σύστημα τηλεσκοπίων Pan-STARRS στη Χαβάη. Το μήκος του αστεροειδούς εκτιμάται μεταξύ 5,5 και 12,5 μέτρων, δηλαδή περίπου από ένα λεωφορείο μέχρι ένα κοντέινερ.
Λόγω του μικρού μεγέθους του, ο αστεροειδής δεν πληρούσε τα κριτήρια της NASA για να θεωρηθεί «δυνητικά επικίνδυνος» για τον πλανήτη μας, καθώς για έναν τέτοιο χαρακτηρισμό θα έπρεπε να ξεπερνά τουλάχιστον τα 140 μέτρα. Ο «2022 NF» διαγράφει μια περιφορά πέριξ του Ήλιου κάθε έξι χρόνια.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Μουσώνας και αποζημιώσεις…
Ο πρωτοφανής φετινός μουσώνας έριξε στο Πακιστάν 3,5 φορές περισσότερο νερό από το κανονικό και μετέτρεψε σε απέραντη λίμνη το ένα τρίτο της χώρας, με τις ζημιές να εκτιμώνται σε πάνω από 30 δισ. δολάρια, περισσότερο από το 10% του ΑΕΠ.
Η εκτεταμένη καταστροφή επαναφέρει τώρα στο προσκήνιο το φλέγον ζήτημα των «απωλειών και ζημιών», το αίτημα των αναπτυσσόμενων χωρών για αποζημιώσεις από τις βιομηχανικές χώρες για τις φυσικές καταστροφές που φέρνει η κλιματική αλλαγή.
Είναι ένα αίτημα που οι πλούσιες χώρες έχουν επανειλημμένα απορρίψει, αν και το Πακιστάν και άλλες χώρες πιέζουν για διαπραγματεύσεις στην COP27, τη νέα σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή που ξεκινά τον επόμενο μήνα στην Αίγυπτο.
Η φτωχή ασιατική χώρα, η οποία ευθύνεται μόλις για το 0,8% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα, παλεύει τώρα να φροντίσει 33 εκατομμύρια ανθρώπους που επηρεάστηκαν από τις πλημμύρες, πέρα από τα 1.400 άτομα που έχασαν τη ζωή τους. Οι αρχές πρέπει να επισκευάσουν ή να ξαναχτίσουν 2 εκατομμύρια κατοικίες, σχεδόν 24.000 σχολεία, σχεδόν 1.500 νοσοκομεία και ιατρεία και 13.000 χιλιόμετρα δρόμων.
«Τριάντα τρία εκατομμύρια Πακιστανοί πληρώνουν με τη ζωή και το βιός τους την εκβιομηχάνιση άλλων χωρών» δήλωσε ο Πακιστανός υπουργός εξωτερικών Μπίλβαλ Μούτο-Ζαρντάρι στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα.
Η υπουργός Κλιματικής Αλλαγής Σέρι Ρέχμαν προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, λέγοντας πως τα πλούσια κράτη οφείλουν αποζημιώσεις στις χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή.
Τα ανεπτυγμένα κράτη αρνούνται κατηγορηματικά, φοβούμενα ότι θα ανοίξει η πόρτα για αιτήματα μεγάλων αποζημιώσεων από όλο τον κόσμο. Συμφώνησαν μεν να προσφέρουν οικονομική βοήθεια προκειμένου να μπορέσουν οι φτωχές χώρες να μειώσουν τις εκπομπές τους και να προσαρμόσουν τις υποδομές τους, μέχρι σήμερα όμως το ποσό δεν έχει φτάσει τα 100 δισ. δολάρια τον χρόνο όπως θα έπρεπε.
Στην COP26 που πραγματοποιήθηκε πέρυσι στη Γλασκώβη, ΗΠΑ και ΕΕ απέρριψαν εκ νέου το αίτημα για ταμείο αποζημιώσεων.
Η Βεβερίνκε-Σινγκ είναι Ολλανδή, νομική σύμβουλος του μικροσκοπικού νησιωτικού κράτους του Βανουάτου στον Ειρηνικό, το οποίο έχει ζητήσει γνωμοδότηση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Νομική βάση υπάρχει, επιμένει, αφού η διεθνής νομοθεσία προβλέπει ότι οι χώρες έχουν υποχρέωση να μην βλάπτουν το περιβάλλον άλλων κρατών. Και οι παραβάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αποζημιώσεις.
Το Πακιστάν έχει δύο επιλογές, είπε η Βεβερίνκε-Σινγκ. Μια λύση θα ήταν να στραφεί κατά άλλων χωρών μέσω διεθνών θεσμών όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, το οποίο όμως δεν αναγνωρίζουν οι δύο μεγαλύτεροι ρυπαντές άνθρακα, οι ΗΠΑ και η Κίνα. Η άλλη επιλογή θα ήταν να σύρει στα εγχώρια δικαστήρια ξένες κυβερνήσεις ή βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων.
Όμως, παρά τις δηλώσεις της υπουργού Κλιματικής Αλλαγής, ο πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών του Πακιστάν έχουν δηλώσει πως δεν σκοπεύουν να διεκδικήσουν αποζημίωση, αν και θεωρούν ηθική υποχρέωση των πλούσιων χωρών να διευθετήσουν το ζήτημα των απωλειών και ζημιών.
Ο λόγος ίσως είναι ότι το Ισλαμαπάντ ελπίζει να συγκεντρώσει μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια σε συνέδριο δωρητών που θα πραγματοποιήσει φέτος για το Πακιστάν ο ΟΗΕ.
Εξάλλου, η διεκδίκηση αποζημιώσεων περιπλέκεται από το ερώτημα του κατά πόσο οι ίδιες οι πολιτικές του Πακιστάν επιδείνωσαν τις επιπτώσεις των μουσώνων.
Το 2017 το Πακιστάν ενέκρινε εθνικό σχέδιο αντιπλημμυρικής προστασίας, το οποίο όμως ουδέποτε εφαρμόστηκε. Η Παγκόσμια Τράπεζα προσέφερε πίστωση 200 εκατ. δολαρίων για έργα αντιπλημμυρικής προστασίας στην επαρχία Μπαλουχιστάν, τελικά όμως την ανέστειλε λόγω της αποτυχίας του Πακιστάν να φέρει το έργο εις πέρας.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η άναρχη δόμηση σε πλημμυρικές ζώνες και τα μεγάλα φράγματα στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού.
