Ανοικτές, συμμετοχικές διαδικασίες, ευαισθητοποίηση πολιτών και φορέων, τα κλειδιά του νέου μοντέλο
Του Ζαχαρία Ρουστάνη
Ένα νέο, με σοσιαλιστικά χαρακτηριστικά θα έλεγε κανείς, μοντέλο διαχείρισης των σκουπιδιών προωθεί η Περιφέρεια Αττικής, αλλά και η κυβέρνηση, με την αντικατάσταση των τεσσάρων μονάδων επεξεργασίας (που σχεδιαζόταν να υλοποιηθούν σε Φυλή, Άνω Λιόσια, Γραμματικό και Κερατέα) από ένα σύστημα επεξεργασίας όπου θα κυριαρχούν η διαλογή, η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η κοινωνική συμμετοχή. Αξιοποίηση, δηλαδή, πρακτικών που μειώνουν το κόστος προς όφελος του πολίτη, εμβαθύνουν την κοινωνική συνεννόηση στην κατεύθυνση της οικολογίας και ενισχύουν την αξία της δημόσιου χαρακτήρα διαχείρισης απορριμμάτων.
Στο Διεθνές συνέδριο για «Βιώσιμη, οικολογική, οικονομική διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική» που διοργάνωσαν την περασμένη βδομάδα η Περιφέρεια Αττικής και ο ΕΔΣΝΑ, τόσο η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου, όσο και ο υπουργός Εσωτερικών Νίκος Βούτσης με τον αναπληρωτή υπουργό Περιβάλλοντος Γιάννη Τσιρώνη περιέγραψαν και υπερασπίστηκαν τον συλλογικό χαρακτήρα και τα άλλα πλεονεκτήματα αυτού του νέου μοντέλου επεξεργασίας απορριμμάτων. Τη διεθνή πρακτική στην εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων κατέθεσαν εκπρόσωποι από χώρες όπως το Βέλγιο, η Ισπανία, το Ισραήλ, η Ιρλανδία, η Εσθονία κ.ά.
«Θα αξιοποιηθεί η νοοτροπία των παλαιότερων γενεών πως “δεν πετάμε τίποτα”, αλλά και η ευαισθησία και η προθυμία των παιδιών στο θέμα της ανακύκλωσης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γιάννης Τσιρώνης. Οι ίδιοι οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι διάφορες υπηρεσίες θα διαχωρίζουν τα απορρίμματα και θα τα τοποθετούν σε αποκεντρωμένες μονάδες ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Η πρακτική αυτή υπαγορεύτηκε από τη διαπίστωση ότι περίπου το 60% του περιεχομένου κάθε σακούλας που καταλήγει στον κάδο, μπορεί να ανακτηθεί και να αξιοποιηθεί. Ο δε «διαχωρισμός στην πηγή» προτιμήθηκε και «υιοθετήθηκε» από την Περιφέρεια Αττικής μετά τη μελέτη και τη διαπίστωση ότι στις τέσσερις μονάδες όπου σχεδιαζόταν αρχικά να οργανωθεί ένας αυτοματοποιημένος διαχωρισμός με φαραωνικού μεγέθους έργα, θα ήταν επισφαλής και ασύμφορη η λειτουργία τους, διότι θα έπρεπε να τροφοδοτούνται συνεχώς από πολύ μεγάλες ποσότητες σκουπιδιών, δεδομένου ότι λόγω της κρίσης τα ελληνικά νοικοκυριά δεν μπορούν πια να παράγουν αυτές τις προσδοκώμενες ποσότητες.
Τα συμπεράσματα του Συνεδρίου
Στην έκθεση των συμπερασμάτων του Συνεδρίου, αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι η διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής μπορεί να γίνει ισχυρό χαρτί ανάπτυξης για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος – μια νέα διαχείριση που μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο και για τις άλλες Περιφέρειες της χώρας. Καθίσταται επιτακτική η ανάγκη υλοποίησης του νέου, δίκαιου και βιώσιμου οικολογικά και οικονομικά μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική. Μιας αποκεντρωμένης, με δημόσιο χαρακτήρα, διαχείρισης εναρμονισμένης με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία. Μια νέα διαχείριση με έμφαση στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών στην κατεύθυνση της «ανάστροφης πυραμίδας», δηλαδή στην εγκαθίδρυση αποτελεσματικών συστημάτων πρόληψης, χωριστής συλλογής ανακυκλώσιμων αποβλήτων μέσω της διαλογής στην πηγή, επαναχρησιμοποίησης / ανακύκλωσης.
Παράλληλα, κρίθηκε απαραίτητη η εκπόνηση, με ανοικτές, συμμετοχικές διαδικασίες, προγραμμάτων και δράσεων με στόχο την εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και δραστηριοποίηση των τοπικών κοινωνιών, των πολιτών και των φορέων στην κατεύθυνση της εφαρμογής των αρχών του νέου αυτού μοντέλου διαχείρισης.
Στο Συνέδριο παρουσιάστηκε εκτενώς η διεθνής εμπειρία, μέσα από συγκεκριμένες περιπτώσεις επιτυχημένων πρακτικών, αναδεικνύοντας την ανάγκη για σαφή στόχευση του νέου σχεδιασμού με επίκεντρο τις ανάγκες των πολιτών, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Η διαρκής διαβούλευση σε συνεργασία με τη νέα κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τους Δήμους και τους εργαζόμενους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον ΕΔΣΝΑ, την επιστημονική κοινότητα, κρίθηκε επίσης ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπόνηση και την εφαρμογή του νέου μοντέλου. Στο πλαίσιο αυτό έχει αποφασιστεί η άμεση προώθηση της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ (όπως ορίζει και ο νόμος 4042 του 2012), λαμβάνοντας υπ’ όψιν και το γεγονός ότι αποτελεί αιρεσιμότητα (δηλαδή προϋπόθεση για την έναρξη) του εγκεκριμένου ΠΕΠ Αττικής 2014-2020 με προθεσμία εκπλήρωσης την 30ή Σεπτεμβρίου 2015.
Επιφυλάξεις και προβληματισμοί
Τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη λήξη του συνεδρίου διατυπώθηκαν αρκετές επιφυλάξεις και προβληματισμοί, εκ των οποίων παρουσιάζουν ενδιαφέρον αυτές που αναφέρονται σε σχετική ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας Συνεννόησης για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ).
Η ΠΡΩΣΥΝΑΤ δίνει έμφαση στο ότι «η διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική βρίσκεται σε οριακό σημείο, με ορατό τον κίνδυνο να εκραγεί η “ωρολογιακή βόμβα” που ακούει στο όνομα “εγκατάσταση Φυλής”, με απρόβλεπτες συνέπειες. Οι επείγουσες και αποκλειστικές προτεραιότητες που επιβάλλει η τρέχουσα κατάσταση, είναι η αποφόρτισή της με μέσα άμεσης εφαρμογής και η δρομολόγηση της υλοποίησης του εναλλακτικού μοντέλου της ήπιας, αποκεντρωμένης διαχείρισης».
Ακολούθως, ορίζονται τα ζητήματα στα οποία απαιτείται να δοθεί άμεση προτεραιότητα: Άμεση εμπλοκή της ΠΕΔ Αττικής και των δήμων στην κατεύθυνση της επεξεργασίας και εφαρμογής τοπικών σχεδίων διαχείρισης, με την έμπρακτη υποστήριξη της περιφέρειας Αττικής. Σαφής γνώση και επεξεργασία του επιθυμητού εναλλακτικού μοντέλου, καθαροί στόχοι ως προς τους βασικούς άξονες της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής, δημοκρατική νομιμοποίηση με τη λήψη δεσμευτικών αποφάσεων από τα αρμόδια όργανα, χρονοδιάγραμμα, πλάνο μεταβατικής διαχείρισης κ.ά.
Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι προβληματισμό προκάλεσε η αντιμετώπιση από αρκετούς συνέδρους και ομιλητές, των ρακοσυλλεκτών ως «κλεφτών», ως επικίνδυνων ανταγωνιστών που θα λυμαίνονται το «προϊόν» του όλου εγχειρήματος, ωσάν να προορίζεται για αυστηρά κερδοσκοπική επιχείρηση, που αγνοεί ή παραβλέπει τη συνολική εικόνα της χώρας, τις συνθήκες της κοινωνικής εξαθλίωσης που… ευδοκιμούν (δίχως καμιά αρωγή) στην «άλλη πλευρά του φεγγαριού»…
