Όχι τυχαία, η όξυνση της κρίσης στη Βαλκανική Χερσόνησο συμπίπτει χρονικά με μια ιδιαίτερα ρευστή κατάσταση στη Λιβύη, μόλις ένα μήνα πριν τις εκλογές που έχουν επίσημα προκηρυχθεί για τις 24 Δεκέμβρη. Είναι ορατή, και στις δύο περιπτώσεις, η εμπλοκή της Τουρκίας ως πυροδότη των εξελίξεων. Τα ισχυρά πολιτικά και οικονομικά ερείσματα που διαθέτει η Άγκυρα, τόσο σε Βοσνία και «Βόρεια Μακεδονία» όσο και στη Λιβύη, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις. Βέβαια η δράση της Τουρκίας έχει μια ορισμένη αποτελεσματικότητα μόνο στο έδαφος των αγεφύρωτων αντιθέσεων και των αντικρουόμενων γεωπολιτικών σχεδίων Γερμανίας και Γαλλίας ‒στο εσωτερικό της Ε.Ε.‒ αλλά και της αδυναμίας των ΗΠΑ να επιβάλουν το δικό τους σχεδιασμό τόσο στα Δυτικά Βαλκάνια όσο και στη Μέση Ανατολή. Και είναι αυτός ο συνδυασμός παραγόντων που καθιστά την κατάσταση εξαιρετικά κρίσιμη σε ολόκληρη τη γειτονιά μας.
Η Γαλλία σπεύδει να καλύψει το γεωπολιτικό κενό
Η Γαλλία παρακολουθούσε πάντα με επιφυλάξεις το φιλοτουρκικό κρεσέντο της Γερμανίας τα τελευταία χρόνια. Παρά τους υψηλούς τόνους αντιπαράθεσής της με την Τουρκία και τις διπλωματικές πρωτοβουλίες της σε Λίβανο, Αίγυπτο, Ελλάδα και Λιβύη, ο Μακρόν δεν ήταν σε θέση ούτε να επιβάλλει τη δική του ατζέντα στην περιοχή ούτε να επιτύχει έναν αμοιβαία επωφελή συμβιβασμό με τη γερμανική ηγεσία. Η αποχώρηση Μέρκελ και το δυσεπίλυτο παζλ σχηματισμού νέας κυβέρνησης στη Γερμανία, με αποσαφηνισμένες θέσεις για τα Δυτικά Βαλκάνια και κυρίως για τη Μέση Ανατολή, δημιουργούν ένα παράθυρο ευκαιρίας για τη Γαλλία που σπεύδει να το εκμεταλλευτεί ώστε να αποκτήσει ένα πλεονέκτημα, αν όχι προβάδισμα, έναντι της γερμανικής πολιτικής.
Η Διάσκεψη των Παρισίων για τη Λιβύη, που ξεκίνησε χθες 12 Νοέμβρη, εντάσσεται σε αυτό το πνεύμα πρωτοβουλιών και παρά την παρουσία της Γερμανίας, ως συμπροέδρου της διάσκεψης μαζί με την Ιταλία, έρχεται σε αντίθεση με τις αντίστοιχες διασκέψεις του Βερολίνου. Η κύρια αντίθεση έγκειται στο γεγονός ότι η Γαλλία παρακάμπτει τα «μισόλογα» της Γερμανίας ως προς το ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη και απαιτεί πλήρη σεβασμό του εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ αλλά κυρίως την πλήρη και άμεση απομάκρυνση όλων των μισθοφορικών και κρατικών στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονται στην περιοχή. Η Γαλλία φρόντισε να δώσει περισσό κύρος στη Διάσκεψη εξασφαλίζοντας την παρουσία του ΟΗΕ και της Αμερικανίδας αντιπρόεδρου Καμάλα Χάρις. Παρών στη Διάσκεψη θα δώσουν ακόμα, εκτός από τις χώρες που έπαιρναν μέρος στις διαδικασίες του Βερολίνου, το Τσαντ, ο Νίγηρας και το Σουδάν (νότιοι γείτονες της Λιβύης), καθώς και η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιορδανία, η Μάλτα, το Κατάρ και η Ισπανία.
Η Γαλλία παρακάμπτει τα «μισόλογα» της Γερμανίας ως προς το ρόλο της Τουρκίας στη Λιβύη και απαιτεί πλήρη σεβασμό του εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλλει ο ΟΗΕ αλλά κυρίως την πλήρη και άμεση απομάκρυνση όλων των μισθοφορικών και κρατικών στρατιωτικών δυνάμεων που βρίσκονται στην περιοχή
Να σημειώσουμε ότι οι ΗΠΑ, πέραν από το ενδιαφέρον τους για «διέξοδο» από την πολυετή λιβυκή κρίση μέσω των εκλογών, επιχειρούν ένα «καλόπιασμα» του Μακρόν, μετά το «πούλημα» της Γαλλίας με το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Αυστραλίας, γεγονός που εκμεταλλεύεται στο έπακρο το Παρίσι για να προωθήσει τα γεωπολιτικά του σχέδια στη Μέση Ανατολή. Είναι βέβαιο ότι η Διάσκεψη των Παρισίων θα πιέσει ασφυκτικά τις πολιτικές δυνάμεις της Λιβύης να προχωρήσουν χωρίς καθυστερήσεις στα όσα έχουν συνομολογηθεί, ως προϋποθέσεις για τις εκλογές της 24ης Δεκέμβρη και θα απαιτήσει την άμεση απομάκρυνση των τουρκικών και των άλλων μισθοφορικών δυνάμεων από τη χώρα. Παραμένει άγνωστο αν η Διάσκεψη θα πετύχει εκείνα που ο ΟΗΕ και η λεγόμενη διεθνής κοινότητας απέτυχε να εφαρμόσει όλο το προηγούμενο διάστημα.
Η Τουρκία δεν παραμένει παθητική
Η Άγκυρα από την αρχή δήλωσε απόλυτα ενοχλημένη από τη γαλλική πρωτοβουλία. Ανακοίνωσε με οργή ότι δεν θα συμμετάσχει στη διάσκεψη λόγω συμμετοχής «τρίτων χωρών» (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ) που «δεν έχουν θέση και λόγο για τη Λιβύη». Ο Ερντογάν στη συνάντησή του με τον Μπάϊντεν υπεραμύνθηκε της νόμιμης παρουσίας τουρκικών δυνάμεων στη Λιβύη (συμφωνία με το καθεστώς Σάρατζ) και ζήτησε «την αποχώρηση όλων των στρατιωτικών δυνάμεων με εξαίρεση αυτών της Τουρκίας». Θέση εξαιρετικά αδύναμη που απορρίπτεται τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Γαλλία. Τελικά η Τουρκία ανακοίνωσε τη συμμετοχή της στη διάσκεψη με υποβαθμισμένη παρουσία, δια του υφυπουργού Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ.
Πιο δραστήρια είναι η τουρκική διπλωματία στο εσωτερικό της Λιβύης με αξιοποίηση των Αδελφών Μουσουλμάνων και άλλων φιλοτουρκικών δυνάμεων. Σαφής στόχος της Τουρκίας παραμένει η αναβολή των εκλογών ώστε να παραταθεί η παραμονή των στρατιωτικών της δυνάμεων και να ενεργοποιηθεί το τουρκολιβυκό σύμφωνο καθορισμού ΑΟΖ ώστε να ξεκινήσουν έρευνες νότια της Κρήτης.
Στα πλαίσια αυτά, ο αρχηγός των Αδελφών Μουσουλμάνων της Λιβύης, Χάλεντ Αλ Μίσρι, έχει απειλήσει για νέο εμφύλιο σε περίπτωση που εκλεγεί ο Χαφτάρ και ταυτόχρονα καλεί σε αποχή από τις εκλογές με πρόσχημα ότι ο εκλογικός νόμος έχει συνταχθεί από το «Κάϊρο, το Παρίσι και τα Εμιράτα». Με τον αρχηγό των Αδελφών Μουσουλμάνων συντάσσεται και ένα μέλος του τριμελούς Πολιτικού Συμβουλίου που εκπροσωπεί τη Δυτική Λιβύη προτείνοντας αναβολή των εκλογών με τη σύμφωνη γνώμη του φιλότουρκου πρόεδρου του προεδρικού Συμβουλίου Αλ Μένφι.
Την ίδια στιγμή, ο μεταβατικός πρωθυπουργός της Λιβύης, Ντμπειμπά, και ο αρχηγός των Αδελφών Μουσουλμάνων Μίσρι, κλήθηκαν διαδοχικά στην Κωνσταντινούπολη για επαφές με τον Ερντογάν και συντονισμό των επόμενων κινήσεών τους. Το φανερό αποτέλεσμα αυτών των επαφών ήταν η ανακοίνωση απόλυσης της υπουργού Εξωτερικών της Λιβύης Νάιλα Αλ-Μανγκούς που έγινε γνωστή για τη σθεναρή υποστήριξη της πρότασης περί άμεσης αποχώρησης των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων από τη χώρα. Η απόφαση αυτή δεν έγινε τελικά δεκτή από τη μεταβατική κυβέρνηση λόγω των αντιδράσεων στο εσωτερικό της.
Οι παρασκηνιακές όμως πρωτοβουλίες συνεχίζονται με άγνωστη κατάληξη. Τόσο ως προς το εάν θα γίνει τελικά εφικτή η προσφυγή στις κάλπες, όσο κυρίως και για το εάν θα γίνει κατορθωτή η εξομάλυνση της κατάστασης στην πολύπαθη χώρα.
