Στο προηγούμενο φύλλο επιχειρήθηκε μια πρώτη αποτίμηση του κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων*. Πρόκειται όμως για ένα ξέσπασμα που, ενάμιση σχεδόν μήνα από τότε που αγκάλιασε ολόκληρη τη Γαλλία, ακόμη δεν έχει καταλαγιάσει. Το γεγονός είναι εντυπωσιακό αν σκεφθεί κανείς τον αυθόρμητο χαρακτήρα του και τον ανηλεή πόλεμο (κυριολεκτικά και μεταφορικά) που δέχθηκε, τόσο από την κυβέρνηση Μακρόν όσο και από την πλειοψηφία του πολιτικού, συνδικαλιστικού, επιχειρηματικού και «πνευματικού» κατεστημένου. Όλους αυτούς τους πανικοβάλλει όχι τόσο η μαζικότητα των κινητοποιήσεων (είχαν προηγηθεί και πολύ μαζικότερες) όσο η απήχηση που έχουν τα μαχητικά Κίτρινα Γιλέκα και οι προτεραιότητες που θέτουν στα μυαλά και τις καρδιές μιας σαφούς λαϊκής πλειοψηφίας. Όπως και ότι ενέτειναν την απονομιμοποίηση των διαφόρων «θεσμών», καθώς και ότι αποδείχθηκαν αποτελεσματικά δυσανεκτικοί στη χειραγώγηση και την «κεφαλαιοποίηση» του ακηδεμόνευτου αγώνα τους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι και αυτήν την εβδομάδα οι δημοσκοπήσεις διατηρούν ένα υψηλότατο ποσοστό συμπάθειας προς τα Κίτρινα Γιλέκα (70%), κι ότι η πλειοψηφία (54%) υποστηρίζει τη συνέχιση των κινητοποιήσεών τους παρά τις παραχωρήσεις στις οποίες εξαναγκάστηκε η εξουσία. Ταυτόχρονα ενισχύεται και η ήδη πλειοψηφούσα απέχθεια προς την ευρωκρατία και τη «μεταδημοκρατία» που επιβάλλει στη Γηραιά Ήπειρο. Δεν φέρνει δηλαδή μέχρι στιγμής αποτελέσματα η τεράστια προπαγανδιστική επιχείρηση της εξουσίας και των φερέφωνών της, ότι ήρθε η ώρα της επιστροφής στην (αβίωτη) κανονικότητα. Εξίσου αναποτελεσματικές παραμένουν και οι απόπειρες ενεργοποίησης του κοινωνικού αυτοματισμού, που μάταια βομβαρδίζουν τα μυαλά των Γάλλων για τη «ζημιά στην οικονομία και τον τουρισμό» και τις «καταστροφικές συνέπειες στην εορταστική αγορά και ιδίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις» εξαιτίας της «επιμονής μιας μειοψηφίας να διαμαρτύρεται και να βιαιοπραγεί, χωρίς λόγο πλέον».
Το ποια είναι η μειοψηφία και αν υπάρχει λόγος ή όχι να συνεχίσει να διαμαρτύρεται, το εξηγούν οι διάφορες ποιοτικές έρευνες και στατιστικές που παραθέτουμε στο σχετικό πλαίσιο. Όσο για τις κατηγορίες περί βιαιότητας των Κίτρινων Γιλέκων, τις «περιποιείται» επαρκώς ο Εντουάρ Λουί σε πρόσφατη συνέντευξη του – απόσπασμα της οποίας επίσης παραθέτουμε εδώ. Το μόνο που θα συμπληρώναμε είναι η απίστευτη υποκρισία των δήθεν σοκαρισμένων από τη βία ορισμένων διαδηλωτών, αφού διέλαθαν της προσοχής τους οι σχεδόν 5.000 συλληφθέντες, οι εκατοντάδες τραυματιών (μεταξύ των οποίων τρεις, θύματα όλοι τους της αστυνομικής βίας, χαροπαλεύουν) και οι νεκροί. Όπως η 80χρονη Μαρσεγέζα που εξέπνευσε λίγες ώρες αφότου χτυπήθηκε από δακρυγόνο ενώ βρισκόταν στο παράθυρο του διαμερίσματός της και επευφημούσε τους διαδηλωτές… Εν πάση περιπτώσει, τα Κίτρινα Γιλέκα κάποια στιγμή θα αποχωρήσουν, με το δικό τους τρόπο, από την κεντρική σκηνή. Αλλά στο μεταξύ έχουν σπείρει βαθιά την αμφισβήτηση σε μια ξεχασμένη, εγκαταλελειμμένη και φτωχοποιούμενη κοινωνία. Όπως και την πεποίθηση ότι οι «από πάνω», μαζί με τις εξουσίες και τις ιδεολογίες τους, είναι έκνομοι και ανατρέψιμοι.
Οι ρίζες του προβλήματος και η ταυτότητα των Κίτρινων Γιλέκων
Η συλλογικότητα «Οικονομικές Εναλλακτικές»*, που εκδίδει το μηνιαίο ομώνυμο περιοδικό, επισημαίνει μια σειρά στοιχεία τα οποία αποκαλύπτουν τις βαθύτερες αιτίες της γαλλικής αναταραχής. Όσον αφορά την εργασιακή ανασφάλεια που διαπερνά τις λαϊκές τάξεις, τονίζει ότι στα τελευταία 35 χρόνια διπλασιάστηκε το ποσοστό των συμβολαίων απασχόλησης ορισμένου χρόνου, ενώ πλέον αυτά τα συμβόλαια αντιστοιχούν στο 87% των νέων προσλήψεων. Επιπλέον, το 30% των συμβολαίων ορισμένου χρόνου αφορούν απασχόληση μίας ημέρας… Άλλο στοιχείο: μέσα στα τελευταία 10 χρόνια αυξήθηκε κατά 60% ο αριθμός των Γάλλων που υποχρεώθηκαν να βρουν και δεύτερη δουλειά για να τα βγάζουν πέρα. Αυτό δεν απέτρεψε το φτωχότερο 40% των γαλλικών νοικοκυριών να βιώσουν σημαντική μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, γεγονός που ανατρέπει μια ιστορική μεταπολεμική τάση διαρκούς αύξησης του βιοτικού επιπέδου ως τα τέλη της περασμένης δεκαετίας. Οι ανελαστικές δαπάνες των νοικοκυριών (στέγαση, ασφάλιση, λογαριασμοί κοινής ωφέλειας) έχουν εκτιναχθεί, αντιπροσωπεύοντας πλέον κατά μέσο όρο το 35% του προϋπολογισμού τους – ποσοστό που φτάνει το 61% για όσους ζουν στο όριο της φτώχειας. Τέλος, ο διπλανός πίνακας δίνει μια συμπυκνωμένη γεύση της επιδεινούμενης κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας στη σημερινή Γαλλία…
Κοινωνική θέση, φύλο, πολιτικές απόψεις…
Είναι διαφωτιστική η έρευνα που πραγματοποίησε επιτόπου, σε διαδηλώσεις και μπλόκα σε όλη τη Γαλλία, μια ομάδα ακαδημαϊκών**: «Οι υπάλληλοι υπερεκπροσωπούνται, αποτελώντας το 33% των συμμετεχόντων. Είναι υπερδιπλάσιοι των εργατών (14%). Τεχνίτες, έμποροι και επιχειρηματίες είναι επίσης πολυάριθμοι: 10,5%. Αντιστρόφως, τα ενδιάμεσα επαγγέλματα και τα στελέχη υποεκπροσωπούνται (σε σχέση με το ποσοστό τους στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό της Γαλλίας). Ένα τέταρτο των συμμετεχόντων ανήκει στην κατηγορία “οικονομικά ανενεργοί”, στην πλειονότητά τους συνταξιούχοι… Οι άντρες συμμετέχοντες (54%) είναι ελαφρώς περισσότεροι από τις γυναίκες (45%). Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών κατά βάση προέρχονται από τις λαϊκές τάξεις, μια κοινωνική κατηγορία παραδοσιακά ελάχιστα κινητοποιούμενη πολιτικά – αυτό είναι ένα δεδομένο αξιοπρόσεκτο».
Μερικές ακόμη χαρακτηριστικές πλευρές: «Σχεδόν για τους μισούς από τους ερωτηθέντες (47%), το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων αποτελεί την πρώτη τους κινητοποίηση… Η έρευνα μας επίσης επιβεβαιώνει την πλατιά απόρριψη των παραδοσιακών αντιπροσωπευτικών οργανώσεων. Το 64% θεωρεί πως τα συνδικάτα δεν έχουν θέση στο κίνημα, το 81% πιστεύει το ίδιο για τα πολιτικά κόμματα. Η αναφερόμενη απόσταση ή δυσπιστία από το θεσπισμένο σύστημα εκπροσώπησης εντοπίζεται όταν οι ερωτώμενοι καλούνται να τοποθετήσουν τους εαυτούς τους στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά. Η δεσπόζουσα απάντηση είναι να δηλώνει κανείς “απολίτικος” ή “ούτε δεξιός ούτε αριστερός” (33%). Από όσους δηλώνουν πολιτική τοποθέτηση, το 14,9% τοποθετείται στην Άκρα Αριστερά, αντίθετα με το 5,4% που τοποθετείται στην Άκρα Δεξιά. Οι υπόλοιποι τοποθετούνται κατά πλειοψηφία στην Αριστερά (42,6%), 12,7% στη Δεξιά και, τέλος, μόνο το 6% στο Κέντρο».
* Ιστοσελίδα: www.alternatives-economiques.fr
** «Ποιοι είναι τα Κίτρινα Γιλέκα; Μια πρωτοπόρα συλλογική έρευνα»: αποσπάσματα μετάφρασης του Κωνσταντίνου Λαμπράκη από την ιστοσελίδα www.laurent-mucchielli.org
Περί βίας*
Όταν οι επικριτές των κίτρινων Γιλέκων μιλούν για βία, εννοούν ένα καμμένο αυτοκίνητο, ή το σύνθημα που γράφτηκε στην Αψίδα του Θριάμβου. Αλλά τι είναι αυτή η βία σε σύγκριση με την ακραία βία της φτώχειας; Ο πατέρας μου είναι 50 χρονών, και δυσκολεύεται να βαδίσει, ούτε μπορεί να αναπνεύσει χωρίς μηχανική υποστήριξη. Η κατάστασή του οφείλεται στην κοινωνική βία που υπέστη ως βιομηχανικός εργάτης. Στα 35, η πλάτη του καταστράφηκε στο εργοστάσιο. Και το γαλλικό κράτος, ο Σαρκοζί, του είπαν ότι αν δεν συνεχίσει να δουλεύει θα χάσει την ασφάλισή του. Οπότε τώρα είναι 50 χρονών και δεν μπορεί να περπατήσει. Πώς συγκρίνεται αυτό με ένα σύνθημα που γράφτηκε στην Αψίδα του Θριάμβου μ’ αυτό;
Η μικρή μου αδελφή πουλούσε χάμπουργκερ στα Μακ Ντόναλντ. Αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο, όπως και παλιότερα η μητέρα μου, ο πατέρας μου, η γιαγιά μου, οι πάντες στην οικογένειά μου. Στη δουλειά της την ταπείνωσαν, την πρόσβαλαν και την κακομεταχειρίστηκαν. Ο μικρός μου αδελφός καθαρίζει γραφεία. Εκεί δεν του μιλάνε καν, ούτε βγάζει λεφτά. Πού θέλω να καταλήξω; Ότι, αντί της ερώτησης «Γιατί κάποιοι τα σπάνε;», θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε «Γιατί δεν τα σπάνε περισσότεροι και πιο συχνά;». Δεν είναι αυτό που ονειρεύομαι αλλά, με όρους ειλικρινούς κοινωνικής ανάλυσης, αυτήν την ερώτηση θα έπρεπε να θέτουμε.
* Απόσπασμα από συνέντευξη του Εντουάρ Λουί στο περιοδικό The New Yorker. Βλ. και προηγούμενο κείμενό του στο πρόσφατο αφιέρωμα του Δρόμου στα Κίτρινα Γιλέκα («Μερικές σκέψεις», φύλλο 433, σελ. 16).
