Αυτή η περίοδος είναι γεμάτη εξελίξεις. Με αντιπαραθέσεις, ελιγμούς, αβέβαιους διαύλους διευθέτησης, τα ανοιχτά μέτωπα είναι πολλά. Το κεντρικότερο θέμα της εβδομάδας που κλείνει ήταν μια αυξανόμενη κινητικότητα γύρω από το Ουκρανικό που για την ώρα ίσως οδηγηθεί σε ρωσο-ουκρανικές συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη. Σ’ αυτό το σημείωμα θα ασχοληθούμε με κάποιες άλλες κινήσεις ιδιαίτερης βαρύτητας και αυτές. Πριν προχωρήσουμε, μια αναγκαία γενικότερη παρατήρηση. Τα μέτωπα και οι μανούβρες που γίνονται, συνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται. Οι συσχετισμοί δυνάμεων που διαμορφώνονται σε κάθε «τραπέζι διαπραγματεύσεων» τα παίρνουν όλα υπ’ όψιν τους.
Στα μέτωπα των δασμών
Ας δούμε την τροχιά των κινήσεων Τραμπ και των απαντήσεων των άλλων μεγάλων παικτών του διεθνούς συστήματος. Πρώτη φάση, ένα χωρίς προηγούμενο, επιθετικότατο κύμα επιβολής δασμών από τις ΗΠΑ προς την Κίνα και σε όλο τον υπόλοιπο πλανήτη. Κάνουμε αυτό τον διαχωρισμό, γιατί ο οικονομικός πόλεμος των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα είναι ξεχωριστή αιχμή της πολιτικής τους. Οι κομπαστικοί τόνοι Τραμπ και οι αξιώσεις του μιλούσαν για τη γρήγορη επιβολή της πλήρους υποταγής όλων. Ένας στοιχηματισμός στη συνέχιση της δυνατότητας των ΗΠΑ να υπαγορεύουν «όπως πριν» ασυζητητί τη θέλησή τους. Και μια προσπάθεια, συνδεμένη με τα προηγούμενα, να απομονωθεί η Κίνα. Να εκβιαστούν άπαντες να διαλέξουν ανάμεσα είτε στην υπόκλισή τους στις ΗΠΑ είτε στη διατήρηση σχέσεων με την Κίνα υπό την ανυπόφορη αμερικανική πίεση. Αυτά στις 2 Απριλίου. Περίπου ένα μήνα αργότερα, το κλίμα είναι πολύ διαφορετικό και ιδιαίτερα αποκαλυπτικό των διαμορφούμενων συσχετισμών δυνάμεων. Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να είναι ισχυρότατη δύναμη μεν, πολύ τραυματισμένες δε και πλέον ανεπαρκείς για να ηγεμονεύουν απρόσκοπτα στο διεθνές σύστημα. Μεσολάβησαν πολλά και πυκνά. Πρώτα απ’ όλα η Κίνα σήκωσε το γάντι και αντιμετώπισε στα ίσα τις ΗΠΑ σ’ αυτό το μπαρ ντε φερ που σύντομα κατέληξε στην επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ 145% και από την Κίνα 125%. Κατάσταση που ισοδυναμούσε με την κήρυξη ενός οικονομικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας ακραία αποσταθεροποιητικού για το παγκόσμιο εμπόριο και ικανού να επιφέρει βαθύτατη ύφεση διεθνούς κλίμακας. Ενός πολέμου αμοιβαία καταστροφικού. Η Κίνα έδειξε ότι έχει μεγαλύτερες εφεδρείες και αντοχή στην αντιμετώπιση μιας δύσκολης και για την ίδια πιεστικής κατάστασης. Και όπλα ικανά να πονέσουν πολύ τον αντίπαλο: Σχεδόν μονοπωλιακή θέση στις επεξεργασμένες σπάνιες γαίες, μεγάλη διείσδυση στην αμερικανική αγορά σε καίριους τομείς, πρωτεύουσα θέση στη χρηματοδότηση του αμερικανικού χρέους και πολλά άλλα. Ακόμη και οι ψύχραιμοι και μεθοδικοί τόνοι της απέναντι στην καουμπόικη, αμετροεπή και ταυτόχρονα ταλαντευόμενη ρητορική των ΗΠΑ / Τραμπ, λένε πολλά. Σ΄ένα άλλο επίπεδο όμως υπήρξαν και άλλες ενδιαφέρουσες συνέπειες. Μια σειρά σημαντικών δυνάμεων –ανάμεσά τους Ινδία, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Βραζιλία– δεν έστερξαν όπως ανέμενε το επιτελείο Τραμπ, να διαπραγματευτούν με τις ΗΠΑ υπό καθεστώς πίεσης. Παράλληλα η Κίνα έκανε στο ίδιο διάστημα μια σειρά σημαντικών ανοιγμάτων. Προς τις χώρες του ASEAN, προς χώρες της Αφρικής και της Λ. Αμερικής και ιδιαίτερα προς τη Ρωσία με την οποία επ’ αφορμή της επίσκεψης Σι που τον συνόδευε μια εντυπωσιακού εύρους κινεζική αντιπροσωπεία, δόθηκε σαφέστατα το μήνυμα ότι οι ρωσοκινεζικές σχέσεις εισέρχονται σε νέα φάση στρατηγικής σύσφιξης. Στο ίδιο διάστημα χτύπησαν πολλαπλές και ηχηρότατες καμπάνες για τις ΗΠΑ. Από τον κίνδυνο των «άδειων ραφιών» στην εσωτερική αγορά των ηλεκτρονικών συσκευών, μέχρι – σε βαθύτερο επίπεδο – τους επίφοβους κλυδωνισμούς των κεφαλαιαγορών και των αγορών ομολόγων, την άνοδο των επιτοκίων του δολαρίου από την FED και την πρωτοφανή σύγκρουση του Προέδρου των ΗΠΑ με τον επικεφαλής της.
Ένα μήνα μετά φαίνεται ένα κάποιο ξεπουπούλιασμα των ΗΠΑ…
Κατ’ αρχάς μια πρώτη ανακωχή 90 ημερών και μαζέματος του ανεξέλεγκτου οικονομικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας. Μετά από σινοαμερικανικές συνομιλίες στην Ελβετία μακρυά από τα φώτα της δημοσιότητας, οι δασμοί έπεσαν δραστικά (κατά 115%): ΗΠΑ 30% ‒ Κίνα 10%. Το όλο σκηνικό δείχνει αναβαθμισμένο το κύρος και το ειδικό βάρος της Κίνας και σχετικά στριμωγμένες τις ΗΠΑ που μάλιστα όπως όλα δείχνουν (δημοσιεύματα Reuters, άλλων πηγών αλλά και δηλώσεις της κυβέρνησης της Κίνας που αποφεύχθηκε η κατηγορηματική διάψευσή τους) ήταν αυτές που έσπευσαν να ζητήσουν συνομιλίες.
Θα ακολουθήσουν μακρόχρονες διαπραγματεύσεις και εδώ αναφύεται ο κεντρικός δυσεπίλυτος κόμβος: Η σημερινή πολιτική που βρίσκεται στο τιμόνι των ΗΠΑ στρατηγικά θέλει την παραγωγική-εμπορική αποσύμπλεξη από μια Κίνα που βλέπει τη συνέχιση του ανταγωνισμού μαζί της μέσα στο πλαίσιο των σημερινών όρων εμπορίου και κίνησης κεφαλαίου, στρατηγικά προβληματική για τις ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά όμως, η αποσυναρμολόγηση του σημερινού αραχνοειδούς παγκόσμιου πλέγματος αλυσίδων παραγωγής και αξίας φαίνεται επί της ουσίας μάλλον ανέφικτη, το ίδιο και η υιοθέτηση δραστικών περιορισμών στις διεθνείς ροές κεφαλαίου.
Για την ώρα ο Τραμπ έχει κάνει μάλλον φτωχό ταμείο με τους δασμούς
Πέραν της ανακωχής με την Κίνα με τους όρους που είπαμε, υπάρχει ουσιαστικά μια μόνο δασμολογική συμφωνία με τη Βρετανία που γέρνει αποφασιστικά υπέρ των ΗΠΑ, όπου όμως επισπεύδουσες προσήλθαν πιεζόμενες και οι δύο πλευρές. Από τη μια ο ακραία πιεσμένος Βρετανός πρωθυπουργός Κ. Στάρμερ που η κυβέρνησή του δεν τα πάει καθόλου καλά ούτε πολιτικά (βλ. καταβαράθρωση των Εργατικών στις πρόσφατες τοπικές εκλογές) ούτε οικονομικά (τεράστια δομική κρίση της βρετανικής οικονομίας – αποβιομηχάνιση, κεφαλαιακή ένδεια και ασήκωτο χρέος) και προσπαθεί απεγνωσμένα να δώσει την εντύπωση ότι πέτυχε μια προνομιακή εμπορική σχέση με τις ΗΠΑ. Από την άλλη ο Τραμπ είχε και αυτός πιεστική ανάγκη να δείξει έστω και μια επιτυχή συμφωνία τη στιγμή που γίνεται όλο και πιο εμφανές το τι σημαίνει για το γόητρο των ΗΠΑ ότι οι μεγάλοι παίκτες – σύμμαχοι και άλλοι πιο ενδιάμεσοι δεν αισθάνονται πλέον ότι πρέπει να ενδίδουν ασυζητητί στους εκβιασμούς τους. Όταν μάλιστα είναι γνωστό ότι τέτοια φαινόμενα είναι μεταδοτικά και έχουν δυναμική ντόμινο.
Η επικίνδυνη πολιτική Μερτς
Ανάγκη να σταθούμε απέναντι
Πρώτα απ’ όλα, η πολιτική του καγκέλαριου Μερτς είναι χαρακτηριστικά «γερμανικά» επικίνδυνη, γιατί υπόσχεται να κάνει τον γερμανικό στρατό τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη και άξονα του σχεδίου γενικής στρατιωτικοποίησης και επανεξοπλισμού της για μια μέχρις εσχάτων πολεμική αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Η, άμα τη αναλήψει των καθηκόντων του, συμμετοχή του στο τρίο (Στάρμερ, Μακρόν, Μερτς) και το τελεσίγραφο προς τη Ρωσία που έσπευσαν να στείλουν, δείχνουν ότι έχει συγκροτηθεί ένα «κόμμα πολέμου» που ακραία τυχοδιωκτικά θέλει να δεσμεύσει σε πολεμική τροχιά όλη την Ευρώπη. Μια πολιτική εκτός όλων των άλλων, εντελώς αντιφατική που θα κλονίσει αναπόφευκτα και τις σχέσεις Ευρώπης-Κίνας και που γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διαβάσει κανείς ποια μπλοκ συμφερόντων εν τέλει εξυπηρετεί και τι απώτερους σκοπούς έχουν αυτά. Ο Μερτς (ο ευρύτατα γνωστός και ως Mr Blackrock in Europe) είναι κυριολεκτικά υπάλληλος τέτοιων συμφερόντων και των χρηματιστικών μορφών που αυτά παίρνουν. Και έχει ήδη επιδείξει εκείνη τη χαρακτηριστική έλλειψη πολιτικού έρματος και την ευλυγισία συνείδησης που ταιριάζει σε τέτοιες περσόνες.
Ακραία επικίνδυνη η πολιτική Μερτς, επίσης γιατί «οραματίζεται» μια φυγή από τα σημερινά οικονομικά αδιέξοδα της Γερμανίας, μέσω της «πολεμικής οικονομίας». Και αυτό σημαίνει εκτός των άλλων με βάση τα τεράστια ποσά που εξαγγέλλονται, ταχύρρυθμη προοπτική υπερχρέωσης (και της Γερμανίας) και συσσώρευση όρων για την πυροδότηση καταστάσεων γενικευμένης ευρωπαϊκής κρίσης. Σ’ αυτό το πλαίσιο η παράκαμψη του φρένου χρέους για στρατιωτικές δαπάνες από πλευράς Μερτς, σε συνδυασμό με την προνομοποίηση της αγοράς στρατιωτικών εξοπλισμών από τις ΗΠΑ, δείχνει ότι έχουμε μπει σε προχωρημένη φάση ανεξέλεγκτων εξελίξεων προορισμένων να απογειώσουν τους ανταγωνισμούς με τη Γαλλία και με άλλους εντός Ε.Ε. Η κατάσταση γίνεται «μύλος». Ο Μερτς δείχνει να βρίσκεται σε σύγκρουση με την τραμπική πτέρυγα των ΗΠΑ (ή μήπως θα δούμε και εδώ ακραίες κωλοτούμπες;), ενώ την ίδια στιγμή η πολιτική του εξυπηρετεί οργανικά, μεγάλα κλαδικά κεφαλαιακά αμερικανικά συμφέροντα. Για την ώρα πάντως η «δημοκρατικότητά» του φλερτάρει με την απαγόρευση όποιων κομμάτων (πρώτο το AfD) εκφράζουν τις ευρύτατες κοινωνικές αντιθέσεις στην πολιτική του. Βεβαίως σ’ αυτά τα πράγματα είναι να μην γίνει η αρχή. Γι’ αυτό θα το ξαναπούμε. Ανάγκη να σταθούμε απέναντι στα όσα προωθούνται.
