Για το βιβλίο του Πέτρου Πετρίδη “Σχετικά με ορισμένες πλευρές του ζητήματος της καπιταλιστικής παλινόρθωσης” – Εκδόσεις Προσκήνιο
Δεν είναι λίγα τα βιβλία που έχουν κατά καιρούς κυκλοφορήσει για το τι συνέβη στις χώρες όπου έγιναν απόπειρες να οικοδομηθεί μια διαφορετική κοινωνία. Το βιβλίο του Π. Πετρίδη Σχετικά με ορισμένες πλευρές του ζητήματος της καπιταλιστικής παλινόρθωσης που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Προσκήνιο δεν θα έλεγε κανείς ότι είναι απλά ένα ακόμα από αυτά. Ο Π. Πετρίδης ξεκινά από τη θέση πως στις χώρες αυτές ο καπιταλισμός είχε αποκατασταθεί δεκαετίες πριν, ενόσω ακόμα τα σύμβολα του σοσιαλισμού επιζούσαν. Διαπιστώνει, δε, ήδη από τις πρώτες γραμμές του προλόγου, ότι «το ζήτημα της καπιταλιστικής παλινόρθωσης είναι το κορυφαίο ζήτημα που εμφανίστηκε στην διαδικασία της ιστορικής σύγκρουσης των δύο βασικών τάξεων της εποχής μας».
Επικεντρώνει, λοιπόν, τη μελέτη του στις περιπτώσεις της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας, θεωρώντας ότι ανταγωνιστικές τάξεις και ταξική πάλη υπάρχουν σε όλη την ιστορική περίοδο του σοσιαλισμού, και εστιάζει στην αναγνώριση της αστικής τάξης, δηλαδή της θέσης και της οικονομικής της υπόστασης που κατά τον συγγραφέα ήταν το τελευταίο μεγάλο ζήτημα πάλης «που ξεχώριζε τον μαρξισμό από τον ρεβιζιονισμό». Μελετά τα προβλήματα της οικονομικής βάσης αυτών των κοινωνιών, δηλαδή των παραγωγικών σχέσεων όπου αποδίδεται η μεγαλύτερη σημασία, αλλά και του πολιτικού και ιδεολογικού εποικοδομήματος που πολλές φορές αγνοούνται. Διερευνώντας τις σοσιαλιστικές κοινωνίες, ο συγγραφέας εστιάζει στο πώς μέσα από αυτές γεννήθηκε ή προϋπήρχε η άρνησή τους που τελικά επικράτησε και πώς αυτή η εξέλιξη δεν μπόρεσε να αποτραπεί.
Ο Π. Πετρίδης μελετώντας τις σχέσεις παραγωγής, τις διακρίνει από τις σχέσεις ιδιοκτησίας, δεν τις ταυτίζει με αυτές όπως πολλές φορές λανθασμένα συμβαίνει. Γιατί θεωρεί καθοριστικές τις πρώτες, που είναι σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και έχουν αντανάκλαση σε μια σειρά πεδία της κοινωνικής δραστηριότητας. Ιδιαίτερα εξετάζει το θέμα του κόμματος και τον τρόπο με τον οποίο, μέσα από την ταύτιση του κόμματος με τον προνομιακό πόλο αντιθέσεων, όπως αυτές διευθυνόντων – διευθυνομένων ή διανοητικής – χειρωνακτικής εργασίας, ζημιώθηκε ανεπανόρθωτα η σχέση κόμματος και τάξης. Διαπιστώνει, ακόμα, την εμφάνιση μεγάλων ανισοτήτων και εξετάζει τη διαστρέβλωση της μαρξιστικής αντίληψης για το αστικό δίκαιο. Μελετώντας την εφαρμογή της αρχής της Κομμούνας για τους μισθούς δείχνει ότι τόσο στη Σοβιετική Ένωση, όσο και στην Κίνα, σ’ αυτό ακριβώς το ιδιαίτερα σαφές και ίσως το σημαντικότερο στο ζήτημα του κράτους σημείο, «ξεχάστηκαν τα διδάγματα του Μαρξ». Τέλος, ασκεί κριτική στην αντίληψη πως το κόμμα πρέπει να έχει τον άμεσο έλεγχο όλων των διευθυντικών θέσεων στην οικονομία και στην διοίκηση του κράτους με κομματικά στελέχη.
Μήπως, όμως, αυτά τα ζητήματα ανήκουν σε ένα μακρινό παρελθόν και περιττεύει η αναμόχλευσή τους σήμερα; Ο Π. Πετρίδης δεν ενδιαφέρεται στενά για την Ιστορία και σίγουρα όχι για την «ακαδημαϊκή» της πλευρά. Τον ενδιαφέρει η μελέτη των θεμάτων αυτών από τη σκοπιά των συμπερασμάτων που βγαίνουν ενόψει των επόμενων προσπαθειών που θα γίνουν για την οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Γιατί θεωρεί ότι αυτό το κεφάλαιο κάθε άλλο παρά έχει κλείσει για την ανθρώπινη ιστορία. Έτσι, ο ιδεολογικός εξοπλισμός για το τι «πήγε στραβά» στην οικοδόμηση μιας διαφορετικής κοινωνίας είναι απαραίτητος για όσους θέλουν να γνωρίσουν τον κόσμο με στόχο να τον αλλάξουν, όπως από την πρώτη στιγμή διακήρυξε ο μαρξισμός.
Το πολυσέλιδο έργο του Π. Πετρίδη περιλαμβάνει πλήθος στοιχείων, παραπομπών και παραρτημάτων. Ο αναγνώστης αμέσως θα διαπιστώσει ότι η μελέτη βασίζεται πάνω σε εξαντλητική και εμβριθή έρευνα για την πορεία των κοινωνιών που εξετάζονται και ότι έχουν μελετηθεί σε βάθος τόσο οι γενικές αρχές του θέματος όσο και επιμέρους γεγονότα και αποφάσεις που καθόρισαν την εξέλιξη των κοινωνιών όπου αναζητήθηκε ένας δρόμος ανταγωνιστικός προς τον καπιταλισμό.
Παρ’ όλο όμως το μεγάλο όγκο της δουλειάς που έχει γίνει, δεν πρόκειται παρά μόνο για τον πρώτο τόμο της μελέτης του συγγραφέα. Σε επόμενους τόμους ασχολείται σε βάθος με σειρά άλλων θεμάτων όπως το αγροτικό, το ζήτημα της αντίθεσης στη φιλοσοφία, η ιστορική εμπειρία των μορφών άσκησης της πολιτικής εξουσίας, η σχέση ανάμεσα στο εποικοδόμημα, τις παραγωγικές σχέσεις και δυνάμεις στο σοσιαλισμό, ενώ αντικείμενο της μελέτης αποτελεί και ο οικονομισμός, όπως αυτός εμφανίστηκε στις σοσιαλιστικές κοινωνίες.
