Διαβάστε τα προηγούμενα: Μέρος Α΄| Μέρος Β΄| Μέρος Γ’
του Δημήτρη Γιαννάτου
Η άσαρκη επικοινωνία, ο εκπαιδευτικός από την οθόνη, ως φωνή, ή ως εικόνα, που θα συστηματοποιηθεί έστω και μερικώς, μετά την πανδημία, είναι το επόμενο βήμα στην «εξέλιξη» των τελευταίων δεκαετιών.
Αν αυτό συμφέρει οικονομικά ή πολιτικά η φωνή ή το πρόσωπο στην άλλη μεριά θα είναι μια έξυπνη συσκευή. Ο μαθητής δεν θα αντικρίζει καν την υλική εικόνα του δασκάλου του στο σχολείο ή στην γειτονιά. Όμως οι σπόνσορες και οι αργυρώνητοι καλαμαράδες θα μας πείσουν ότι στον κόσμο της πληροφορίας, δεν έχει σημασία το πρόσωπο, αλλά η πληροφορία. Άλλωστε ήδη η εκπαίδευση, προσομοιάζει με το σερφάρισμα σε μια τράπεζα δεδομένων [σ.σ.: και μόνο που ονομάζονται τράπεζα, οι θεματικές του πρόσφατου νομοσχεδίου (Τράπεζα Θεμάτων), θα αρκούσε για να απορριφθεί συνολικά], όπου η κριτική σκέψη λιώνει επικίνδυνα.
Η φύση των ψηφιακών εξελίξεων αλλάζει τον τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Τον τρόπο και τη βιωματική εμπειρία μέσα από την οποία κοινωνικοποιούνται τα παιδιά, τον τρόπο που μιλάνε, που παίζουν, τον τρόπο που σκέπτονται, που ερωτεύονται ή βιώνουν τα συναισθήματά, κ.ά. Η ευρύτητα της πληροφορίας δεν διασκορπίζεται ισορροπημένα, όπως στο παρελθόν. Είναι γνωστό –προτού το διαψεύσει κάποια «αντικειμενική» έρευνα… πολυεθνικών colleges– ότι το δέντρο αναπτύσσεται επειδή έχει ρίζες. Και ρίζα της γλώσσας είναι η σωματική πράξη, το βίωμα του βρέφους με τη μητρική γλώσσα, η μνήμη και η συνέχεια του πολιτισμού. Δεν μαθαίνουμε τη γλώσσα. Βιώνουμε τη γλώσσα.
Δεν είμαστε ομιλούντα δίποδα, αλλά άνθρωποι. Τα παιδιά μας όμως εξ απαλών ονύχων, εθίζονται σε μια γλώσσα μη σωματικής επαφής. Σε μια μονοπρόσωπη επικοινωνία με τον εαυτό τους, μέσω της ψηφιακής αυτόματης διαμεσολάβησης. Το ποντίκι του υπολογιστή δεν είναι μπογιά, κοπίδι ή μαρκαδόρος. Το αξιοποιείς όταν έχεις κερδίσει την πλούσια ψυχοσυναισθηματική βιωμένη σχέση και την αλληλεπίδραση με άμεσα απτά αντικείμενα γύρω σου [σ.σ: η Πληροφορική στο Νηπιαγωγείο στο πρόσφατο νομοσχέδιο, πρέπει να εντάχθηκε είτε από ηλίθιους, είτε από εντεταλμένους συμφερόντων].
Η… «ψηφιοποίηση» στο νευρωνικό κύκλωμα της εγκεφαλικής ικανότητας της ανάγνωσης, αλλάζει γρήγορα τις ανθρώπινες λειτουργίες. Οι εξελίξεις που συντελέστηκαν στον ανθρώπινο εγκέφαλο, τα τελευταία 6.000 χρόνια, μας προίκισαν με σημαντικότατες διανοητικές και συναισθηματικές ικανότητες, μας λένε οι νευροεπιστήμες: «Εσωτερικευμένη γνώση, αναλογική συλλογιστική, διατύπωση συμπερασμάτων, κριτική ανάλυση και σύνθεση, πολλαπλή αντίληψη από διαφορετικές οπτικές, αλλά και ενσυναίσθηση και διορατικότητα (…) πρόσφατες έρευνες προειδοποιούν ότι κάθε μία απ’ τις προαναφερόμενες ικανότητες, μάλλον κινδυνεύουν σοβαρά καθώς μετακινούμαστε προς πρακτικές ψηφιακής ανάγνωσης». (www.maryannewolf.com).
Δεν κάνουμε λάθος που καινοτομούμε, όμως εγκληματούμε και «αυτοκτονούμε», όταν αγνοούμε όσα εγκαταλείπουμε ή ελαττώνουμε τις ικανότητες που προαναφέραμε, βαδίζοντας αμέριμνοι τον δρόμο μιας «ολοκληρωτικής προόδου»!
Τα ψηφιακά υπερπροιόντα μεταλλάσσουν τα παιδικά μυαλά
Οι ερευνητές των αμερικανικών ΜΜΕ Λίσα Κέρνσι (Lisa Guernsey) και Μάικλ Λεβίν (Michael Levine), η γλωσσολόγος Ναόμι Μπάρον (Naomi Baron) και η γνωσιακή νευρογλωσσολόγος, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα, Ταμί Κατζίρ (Tami Katzir) ερεύνησαν τις επιδράσεις των διαφορετικών πληροφοριακών μέσων, ειδικά στους νέους. Η έρευνα της Κατζίρ διαπίστωσε αρνητικά αποτελέσματα της ανάγνωσης από οθόνη από τη Β’ Δημοτικού με επιπτώσεις όχι μόνο στην αντιληπτικότητα και κατανόηση, αλλά και στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.
Τα οποία αναπτύσσονται με την ικανότητα της βαθιάς ανάγνωσης [σ.σ: Σύμφωνα με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, οι τεχνικές ανάγνωσης είναι: 1) Γνωριμία με το υπό μελέτη κείμενο, 2) Κατανόηση βασικών ιδεών του κειμένου, γρήγορη ανάγνωση, 3) Αναζήτηση συγκεκριμένης πληροφορίας, ανιχνευτική ανάγνωση 4) Βαθιά κατανόηση, ανάγνωση για μελέτη – 5) Κριτική κειμένου, κριτική ανάγνωση.]
Από τη σύνθεσή τους, η ψηφιακή ανάγνωση και η ασύγχρονη επικοινωνία, δημιουργούν ελλείμματα. Πόσα pdf βιβλία θα αντέχατε να διαβάσετε; Πόσα νεύρα ή άγχος θα είχατε σε μια έντονη μονότονη επικοινωνία μέσω email; Η ατροφία της βαθιάς αναλογικής ανάγνωσης απονευρώνει τον τρόπο κατανόησης οποιοδήποτε κειμένου. Διαβάζοντας ένα βιβλίο, γράφοντας, σβήνοντας, ελέγχοντας, κ.ά. στην ουσία αναδύεται η ενσυναίσθηση του κειμένου. Μπαίνουμε κάτω από τις λέξεις, αγγίζοντας νοήματα που υπάρχουν ή υπονοούνται. Επακόλουθα ωριμάζουν η σκέψη και η συν-αίσθηση των καταστάσεων γύρω μας. Είμαστε σε καλύτερη ψυχική επαφή με τον κόσμο. «Μπαίνοντας κάτω και πίσω από τις λέξεις», καλλιεργούμε την ικανότητα «να μπαίνουμε στην θέση του άλλου και να τον κατανοούμε». Μας βοηθά να βαθαίνουμε την ενσυναίσθηση στους άλλους ανθρώπους.
Τι καλύτερο από τις συνθήκες σε σπίτι-θερμοκήπιο εκβιασμένων εργαζόμενων και μαθητών, πειθήνιων ομιλούντων δίποδων της 4ης επανάστασης των ελίτ και της κοινωνίας της παρα-πληροφορίας;
Η βιοψηφιακή κουλτούρα προκαλεί «παράπλευρες απώλειες», αφού κινδυνεύουν η κριτική ανάλυση, η ενσυναίσθηση, οι βιωμένες σχέσεις, ο έρωτας, κ.ά., ενώ παράλληλα, ενισχύονται οι μαθησιακές δυσκολίες. Η υποβάθμιση της παιδείας πλημμυρίζει με εργαλειακές γνώσεις και μηχανιστική γλώσσα που σε λίγα χρόνια θα μπορείς να αποκτήσεις μόνος στο σπίτι. Η χρηματιστηριακή χαρά των εταιριών (Olivetti, Siemens, , Microsoft, Apple, κ.α – «θέλει η πουτάνα να κρυφτεί κι η χαρά δεν την αφήνει» – που χρόνια χαμογελούσε μέσω της δια βίου μάθησης, θα εκτοξευτεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από καιρό τους προσκαλούσε λέγοντας: «να πωλούν τα προϊόντα τους στην αγορά της δια βίου εκπαίδευσης, αγορά που διέπουν οι νόμοι της προσφοράς και της ζήτησης»
Ο Michel Desmurget Διδάκτωρ των νευροεπιστημών, Διευθυντής Ερευνών του CNRS (Λυών), μας προειδοποιεί: «Ο πολλαπλασιασμός των αδύναμων σχέσεων και συνδέσεων με τους Άλλους, που εμφανίζονται στα κοινωνικά δίκτυα, καθιστά όλο και πιο δύσκολη την οικοδόμηση πιο ισχυρών σχέσεων και σταθερών συνδέσμων με τους Άλλους. Παγιδευμένος, «μαγεμένος» θα λέγαμε, από τις τεχνικές επιδόσεις μιας προκατασκευασμένης, φανταστικής πραγματικότητας που σε λίγο θα είναι υπέρ hitech, ο Έκτορας θα καταλήξει να θεωρεί άκρως πληκτικές και κοινότοπες τις ιδιαίτερες στιγμές συνάντησης με την νεαρή φίλη του, της οποίας οι καμπύλες είναι ήδη υπέροχα θηλυκές».
Ενώ ο Ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι, τονίζει ότι η ευκολία με την οποία ζουν οι νέοι τον κόσμο μέσω των αυτοματισμών (άμεσο αποτέλεσμα ή ευχαρίστηση με ένα πλήκτρο, δηλαδή), τους οδηγεί σε πολλές απογοητεύσεις στις ερωτικές τους σχέσεις. Εκεί συναντούν τη δυσκολία, την άρνηση και την απόρριψη. Και τότε είτε αυξάνονται οι βίαιες συμπεριφορές προς το άλλο φύλο (ειδικά στα αγόρια), είτε βυθίζονται πιο βαθιά στην ψηφιακή εξάρτηση. Η ανέπαφη επαφή της οθόνης στην εξ αποστάσεως διδασκαλία, συμβολικά θα ταυτίζεται με τις αδύναμες ή ανύπαρκτες ερωτικές (ή ακόμα και σεξουαλικές) σχέσεις της πραγματικότητας.
Στην παγκόσμια κουλτούρα του ναρκισσισμού, τώρα θα προστεθεί η ψηφιακή ευδαιμονία της. Από τη φύση τους, τα ηλεκτρονικά μέσα δεν είναι μια απλή επαφή με τον άλλον στην οθόνη, αλλά πρωτίστως μια επαναλαμβανόμενη σύνδεση και σχέση με τον ψευδοεαυτό μας, μέσω της τηλεκάμερας και μιας selfie επικοινωνίας. Τα σκυμμένα κεφάλια των παιδιών μας στις οθόνες, είναι η έρημη κοινωνία και επικοινωνία που τους παραδίδουμε και η απελπισμένη προσπάθεια να βρουν ένα νόημα σε έναν κόσμο που το μόνο νόημα που τους δίνει είναι ο καταναλωτισμός και το διογκωμένο Εγώ, ως προϊόν!
Ο εγκέφαλος δεν είναι οθόνη
«Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι αρχαϊκός και η λειτουργία ενός οργάνου από σάρκα και αίμα δεν μπορεί να προσαρμοστεί στην οθόνη, στον φωτισμό της, στον κατακερματισμό των εικονικών μηνυμάτων, στο σφυροκόπημα από όλα αυτά μαζί. Ο εγκέφαλος στη βιολογική του ισορροπία, είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να χειρίζεται το περιβάλλον με τρόπο “ανθρώπινο”, να στηρίζεται σε “θερμές μεσολαβήσεις”…», συμπληρώνει ο Desmurget.
Η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει. Παιδιά και γονείς θα υποχρεωθούν να εργαστούν διαφορετικά, καθώς η «πεφωτισμένη δεσποτεία» των Ειδικών της Εκπαίδευσης, θα προβάρει συνεχώς τις «πετυχημένες μελέτες» της. Οι εγκαταστάσεις των σχολείων, των Πανεπιστημίων, οι εκπαιδευτικοί, τα απομακρυσμένα χωριά θα είναι ενεργοβόρα και ζημιογόνα. Τι καλύτερο από τις συνθήκες σε σπίτι-θερμοκήπιο εκβιασμένων εργαζόμενων και μαθητών, πειθήνιων ομιλούντων δίποδων της 4ης επανάστασης των ελίτ και της κοινωνίας της παρα-πληροφορίας; Που θα είναι περισσότερο άυλη πληροφορία και ελάχιστη κοινωνία. Η ευθύνη μας είναι στο τραπέζι των εξελίξεων. Επειδή η ανθρώπινη ψυχή μας αξίζει πολλά για να την χάσουμε!
