Με αφορμή τις δύο παραστάσεις στις οποίες πρωταγωνιστεί, την Αγαπητή Ελένα και τη Νοσταλγό, η διακεκριμένη ηθοποιός μας μιλά περί πτώσης των ηθικών αξιών και όχι μόνο…
Συνέντευξη στη Χριστίνα Ανδρέου
Αν η σεμνότητα και η αθόρυβη δύναμη-δυναμική σε μια προσωπικότητα της τέχνης και δη του θεάτρου θεωρείται ακόμη προσόν στο θορυβώδη κόσμο μας, τότε η Αριέττα Μουτούση δικαιώνει όλους αυτούς τους καλλιτέχνες που παλεύουν να «μιλήσουν» μόνο μέσα από τη δουλειά τους και τις επιλογές τους, μέσα από τα δύσκολα «ναι» ή τα δύσκολα «όχι» τους και όχι από το εύκολο φαίνεσθαι της προσωπικής τους ζωής. Στραμμένη εξ ολοκλήρου φέτος στο θέατρο μοιράζει τον χρόνο της σε δύο αξιόλογες παραστάσεις. Την Αγαπητή Ελένα της Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια που για τρίτη(!) συνεχόμενη χρονιά παίζεται με αμείωτη επιτυχία στον Θέατρο Επί Κολωνώ, σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη, και στη θεατρική μεταφορά του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η Νοσταλγός, στο Θέατρο Αλκμήνη, σε σκηνοθεσία Άννας Παπαμάρκου, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά. Δύο τελείως διαφορετικά έργα, γραμμένα αφενός σε μια εντελώς διαφορετική εποχή και τόπο το καθένα και αφετέρου από δύο συγγραφείς ορμώμενους από τελείως διαφορετικά συγγραφικά κίνητρα και ωστόσο με μια κοινή συνιστώσα: το γεγονός πως και τα δύο έχουν για πρωταγωνίστρια μια γυναίκα που η ψυχή της είναι άρρηκτα δεμένη με την έννοια της ακεραιότητας, που έχει τόση θέρμη και αφοσίωση στην αλήθεια της, την όποια αλήθεια της, που είναι έτοιμη να δώσει και τη ζωή της για να την υπερασπίσει.
Με αφορμή, λοιπόν, τα δύο αυτά έργα που πρωταγωνιστεί η Αριέττα Μουτούση και σημειώνουν σημαντική επιτυχία στο θεατρικό χάρτη της πρωτεύουσας -και μάλιστα σε δύστοκους ως προς την επιτυχία καιρούς, άρχισε και η μεταξύ μας συζήτηση…
-Μιλήστε μας για τις δύο παραστάσεις που πρωταγωνιστείτε. Tι σημαίνουν για εσάς την ίδια, αλλά και για το κοινό που τις παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον;
Η αλήθεια είναι πως το Αγαπητή Ελένα για μένα έχει ιδιαίτερη συναισθηματική αξία, μια και ακριβώς πριν από 15 χρόνια, η Oμάδα Νάμα μου πρότεινε αυθόρμητα να πρωταγωνιστήσω στο ίδιο έργο που εγκαινίασε και το Θέατρο Επί Κoλoνώ, και που σημείωσε ανάλογη επιτυχία και τότε, όπως και σήμερα για τρίτη συνεχόμενη χρονιά. Από την πρώτη στιγμή τον ρόλο της Ελένας τον ένιωσα πολύ κοντά σε έμενα, η ηρωίδα δομικά έχει πολλά κοινά στοιχεία με εμένα, η προσπάθειά της να κρατήσει αλώβητο το αξιακό της σύστημα και κυρίως το ότι αυτό δεν είναι μια εξωτερική επιβολή αλλά είναι κάτι που ξεκινάει από μέσα της, από την ψυχή της, είναι κάτι που με εκφράζει απόλυτα.
Είναι ένα έργο δυνατό που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Σε έναν ενήλικα, αλλά και σε ένα 15χρονο έφηβο και τον καθένα τον αγγίζει για τελείως διαφορετικούς λόγους. Στη συγκεκριμένη παράσταση υπάρχει συγκίνηση στο κοινό κατά τη διάρκεια αλλά και το τέλος της παράστασης και αυτό το γεγονός δρα λυτρωτικά για όλους εμάς που παίζουμε σε αυτήν.
Αντίστοιχα, στη Νοσταλγό, με συγκινεί η ανταπόκριση του κοινού κάθε ηλικίας στην ιδιαίτερη γλώσσα, την αυθεντική γλώσσα του έργου του Παπαδιαμάντη, που στην αρχή μας δυσκόλεψε, αλλά στην πορεία έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της παράστασης. Ακούγοντας τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη νιώθεις ανάταση. Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλη λέξη.
-Αγαπητή Ελένα (Σεργκέγεβνα)… τι κάνουμε όταν οι κοινωνικές εκάστοτε αξίες έρχονται σε σύγκρουση με τις ανάγκες της προσωπικής μας επιβίωσης; Αυτό είναι το επίκαιρο ερώτημα που πραγματεύεται το συγκεκριμένο έργο και με το οποίο έρχεται αντιμέτωπη η ηρωίδα που υποδύεστε και θα ήθελα τη γνώμη σας…
Το έργο πραγματεύεται κυρίως το χάσμα των γενεών, τη σύγκρουση του παλιού με το νέο. Ούτε οι απελπισμένοι μαθητές που εισβάλουν στο σπίτι της Ελένας για να την εκβιάσουν προκειμένου να εξασφαλίσουν -έτσι νομίζουν- το μέλλον τους, ούτε η Ελένα που παραμένει ανυποχώρητη στις αρχές της έχουν δίκιο ή άδικο. Αν και προσωπικά πιστεύω πως η Ελένα είναι ταμένη στο έργο που κάνει, στο έργο της Ρωσίδας δασκάλας. Μένει πιστή στις αρχές της, παρ’ όλες τις απειλές των μαθητών της και ιδιαίτερα του Βαλόντια που αντιπροσωπεύει, θα λέγαμε, τη διαφθορά.
Σε ένα σημείο του έργου τους λέει: «Έχετε χάσει την ψυχή σας», δηλαδή τη συνείδησή σας. Σε μια κοινωνία χωρίς συνείδηση όλα επιτρέπονται. Αυτό είναι διαμετρικά αντίθετο από αυτό που αντιπροσωπεύει η Σερκέγεβνα, ένα άτομο που δεν έχει επαφή με τον έξω κόσμο και ζει αποτραβηγμένη στο μικρόκοσμό της υπηρετώντας το καθήκον της, αυτό του δασκάλου. Σέβομαι αυτή τη στάση, γιατί αυτό που κάνουν οι μαθητές της είναι ισοπεδωτικό. Είναι το εύκολο, το γρήγορο. Το κυνήγι της εύκολης και γρήγορης επιτυχίας. Οπότε δεν ξέρω αν όλα επιτρέπονται προκειμένου να εξασφαλίσουμε την επιτυχία μας, την επιβίωσή μας, που με ρωτάτε, όσο και αν δυσκολεύουν τα πάντα γύρω μας.
-Η Ελένα, λοιπόν, μάχεται για κάποιες αξίες, όπως η εντιμότητα και η αξιοπρέπεια, σε σημείο που φαντάζει γραφική, ενάντια στη διαφθορά και την ηθική αποσύνθεση που έχει επιφέρει το αποτυχημένο μοντέλο της καταρρέουσας Σοβιετικής Ένωσης. Αν όχι άνιση μια τέτοια μάχη είναι μάταιη;
Είναι θέμα επιλογής. Η πορεία της Ελένας προς τον δρόμο της αλήθειας και της εντιμότητας είναι ο δύσκολος δρόμος. Η στάση που επιλέγουν οι μαθητές του συγκεκριμένου έργου, αν και προέρχεται από το αδιέξοδο στο οποίο έχουν υπεισέλθει λόγω των κοινωνικών αντιξοοτήτων που αντιμετωπίζουν, είναι ο εύκολος δρόμος. Μάταιο είναι να υπηρετείς την ύλη και όχι την ψυχή σου. Κάποια στιγμή στη ζωή σου βλέπεις τι είναι σημαντικό και τι όχι. Όσο ωριμάζεις καλείσαι να αναθεωρήσεις και τη στάση σου απέναντι στα πράγματα. Ας πούμε σήμερα η κατάσταση που βιώνουμε πονάει τον καθένα μας. Όμως πιστεύω πως αυτό που νομίζουμε αρχικά ως κακό μπορεί να μας δώσει ένα μάθημα ζωής. Να μας κάνει καλύτερους. Αν απλώς κοπανάς το κεφάλι σου στον τοίχο θα σπάσει. Πιστεύω πως από το σκοτάδι έρχεται πάντα το φως. Οπότε τίποτα δεν είναι μάταιο.
Την πλευρά των μαθητών στο έργο, που είναι η πλευρά των οργισμένων νέων, που τα βάζουν με το ανάλγητο σύστημα μια και βιώνουν σφόδρα, πώς τους κρίνετε;
Καταρχάς η οργή ανήκει στους νέους και είναι μια υγιής αντίδραση. Νομίζω το κυριότερο είναι αυτό που σχολιάσαμε πριν. Σημασία έχει να ξεκινήσουμε την αλλαγή από μέσα προς τα έξω, από την ψυχή μας. Να αλλάξουμε πρώτα το μέσα μας, για να μπορέσουμε να αλλάξουμε και το έξω μας. Αυτή πρέπει να είναι η πορεία των πραγμάτων.
-Εσείς, ως ηθοποιός, ως ένα πρόσωπο με δημόσια προβολή πιστεύετε πως το επάγγελμά σας οφείλει να έχει κάποιο «καθήκον» απέναντι στην κοινωνία, όπως ο δάσκαλος που σχολιάσαμε για παράδειγμα;
Ναι, φυσικά ως ηθοποιός έχεις καθήκον απέναντι στον κόσμο που σε βλέπει, πρώτα από όλα να υπηρετείς σωστά την τέχνη σου. Για μένα ο ηθοποιός έχει, όμως, κυρίως χρέος να σέβεται την έννοια της ομάδας, της αρμονικής συνύπαρξης με άλλους ανθρώπους και αυτό να προβάλει ως στάση ζωής. Και αυτό είναι κάτι που μπορεί να προσφέρει πολλά. Στο θέατρο που έχει να κάνει πολύ με την προβολή και το φαίνεσθαι πιστεύω πως ένας ηθοποιός με τη στάση του και το ήθος του μπορεί να δώσει ένα μάθημα ζωής. Ο ηθοποιός υποτίθεται ποιεί ήθος. Ας βάλουμε, λοιπόν, για λίγο πίσω το εγώ μας…
Info: Η Αγαπητή Ελένα στην αρχή κρίθηκε από τη σοβιετική λογοκρισία ως απαγορευμένο έργο, αφού η Ραζουμόβσκαγια ανήκε στους λεγόμενους διαφωνούντες διανοούμενους. Στη φάση της περεστρόικα έγινε άρση της απαγόρευσης.
