Οι αριθμοί μαρτυρούν μια ανείπωτη καταστροφή. Μέχρι χθες επίσημα οι νεκροί στην Τουρκία ξεπερνούσαν τις 38.000, ενώ οι ειδικοί κάνουν λόγο για 100.000 ανθρώπους εγκλωβισμένους στα χαλάσματα. Το ίδιο τραγικές είναι οι προβλέψεις για τους επιζώντες. Πάνω από 1 εκατομμύριο υπολογίζονται οι άστεγοι στις 10 επαρχίες που επλήγησαν από το σεισμό. Εγκαταλειμμένοι σε μια τεράστια περιοχή, χωρίς θέρμανση και στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής, με τεράστιες ελλείψεις σε τρόφιμα και φάρμακα. Ο ΠΟΥ κ.ά. προειδοποιούν για κίνδυνο επιδημιών, περιλαμβανομένης της χολέρας.
Εξίσου βαρύ είναι το οικονομικό κόστος. Οι πρώτες καταγραφές αναφέρουν περισσότερες από 41.000 οικοδομές κατεστραμμένες ή μη κατοικήσιμες. Η παραγωγική δραστηριότητα σε μια περιοχή που κατοικούν 13 εκατομμύρια άνθρωποι έχει παραλύσει τελείως. Η Τουρκική Συνομοσπονδία Επιχειρήσεων εκτιμά ότι το συνολικό κόστος των ζημιών από τον σεισμό θα υπερβεί τα 84 δισεκατομμύρια δολάρια. Μόνο το κόστος από την καταστροφή των υποδομών στην σεισμόπληκτη περιοχή θα ξεπεράσει τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια, ανέφερε η J.P. Morgan την Πέμπτη.
Ισχυρό πλήγμα χωρίς εμφανή διέξοδο
Τέτοιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και υποδομές θα ήταν δύσκολο να ξεπεραστούν σύντομα, ακόμα και σε ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης. Έτσι μοιάζουν λόγια του αέρα οι διαβεβαιώσεις του Ερντογάν, ότι σε ένα χρόνο θα έχουν αποκατασταθεί όλες οι ζημιές. Η οικονομία της Τουρκίας δεν είναι στα καλύτερα της: το μεγαλύτερο τμήμα των αποθεμάτων της ξοδεύεται στη συγκράτηση της σταθερής τάσης υποτίμησης της λίρας, και ο υψηλότατος πληθωρισμός κατατρώει τα λαϊκά εισοδήματα. Επιπλέον, μόνο φέτος η Τουρκία πρέπει να δαπανήσει 120 δισεκατομμύρια δολάρια για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους της. Με άλλα λόγια, μοιάζει ακατόρθωτη η χρηματοδότηση της αποκατάστασης των ζημιών χωρίς εξωτερικό δανεισμό ή βοήθεια. Και εδώ αρχίζουν οι πραγματικές δυσκολίες: ο Ερντογάν παρουσίαζε τη χώρα του σαν μια παγκόσμια δύναμη, ικανή να συνομιλεί σαν ίσος προς ίσο με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία και να εκβιάζει παραχωρήσεις, εκμεταλλευόμενος τη γεωπολιτική και γεωοικονομική της δύναμη. Τώρα αυτή η δυνατότητα συμπιέζεται.
Η Δύση έχει κάθε λόγο να προσφέρει βοήθεια, αλλά αναμφισβήτητα θα ζητήσει ανταλλάγματα. Το ΔΝΤ ζητά ταπεινωτικές οικονομικές πολιτικές για εκείνον που δανείζεται. Στο παρελθόν ο Ερντογάν είχε αρνηθεί πεισματικά κάθε σχετική συζήτηση. Παραμένει ερώτημα τι θα πράξει η Τουρκία, με ή χωρίς Ερντογάν, στη νέα συγκυρία. Από την άλλη, η Ρωσία βρίσκεται σε παρατεταμένο πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ η Κίνα έχει ήδη περικόψει σημαντικά τα κονδύλια της Πρωτοβουλίας «Ζώνη και Οδός»*. Μοναδική γραμμή χρηματοδότησης για το καθεστώς Ερντογάν παραμένουν οι χώρες του Κόλπου, χωρίς να είναι βέβαιο ότι επιθυμούν ή μπορούν να καλύψουν ένα τόσο μεγάλο κενό.
Ο Ερντογάν στο στόχαστρο
Με τη θλίψη των πρώτων ημερών να μετατρέπεται σταδιακά σε οργή, ο Ερντογάν βρίσκεται σε δυσχερή θέση. Σε καθημερινή βάση τα μεγάλα Δυτικά ΜΜΕ αποκαλύπτουν το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο. Και στοχοποιούν ευθέως το καθεστώς, που κατηγορείται ότι, με τις ειδικές σχέσεις με τον κατασκευαστικό κλάδο και τη γενικευμένη διαφθορά, έχει τεράστιες ευθύνες τόσο για το ύψος των ζημιών όσο και για τη διαχείριση της καταστροφής. Ανακαλύπτουν αιφνιδίως κι όσα άλλα μέχρι τώρα σκόπιμα υποβάθμιζαν: την επιθετικότητά του απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο, την εμπλοκή του στον πόλεμο Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, την εισβολή στη Συρία, τις παρεμβάσεις στη Λιβύη, τις ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία.
Δίνουν έτσι απλόχερο στήριγμα στην αντιπολίτευση της Τουρκίας, ελπίζοντας ότι ο σεισμός και οι συνέπειές του θα αποτελέσουν την απαρχή μιας επιστροφής στη δυτική «κανονικότητα». Προς το παρόν ο σχεδιασμός δεν αποδίδει. Φήμες στη γειτονική χώρα κάνουν λόγο για αναβολή των εκλογών και ένταση της καταστολής ώστε να καμφθούν οι αντιστάσεις. Εν τω μεταξύ ο Τσαβούσογλου απέρριψε πάλι το αίτημα ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, και η Άγκυρα συνεχίζει τους βομβαρδισμούς στη Συρία…
* Βλ. «Η Κίνα δεν έχει εγκαταλείψει την Πρωτοβουλία “Ζώνη και Οδός”» στο Foreign Affairs (www.foreignaffairs.gr).
