Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Στις 17 Δεκεμβρίου 1994 υπογράφηκε στη Λισσαβόνα η Συνθήκη του Ευρωπαϊκού Χάρτη Ενέργειας. Την υπέγραψαν πενήντα χώρες και μεταξύ αυτών, η χώρα μας. (1)
Έτσι, η ενέργεια αποσπάστηκε από την κατηγορία των κοινωνικών αγαθών και κατατάχθηκε επίσημα στην κατηγορία των εμπορευμάτων. Τέθηκε στην υπηρεσία της ανάπτυξης των λίγων, που αποδεδειγμένα δεν είχαν κατορθώσει να εξασφαλίσουν σε παγκόσμιο επίπεδο, το αναγκαίο αγαθό της ενέργειας στους πολλούς.
Με μια Συνθήκη, μια ακόμα αξία χρήσης, πέρασε στις ανταλλακτικές αξίες.
Η απελευθέρωση αγοράς ενέργειας έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο στην ηλεκτροπαραγωγή.
Η παραγωγή, μετατροπή και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούσε επί δεκαετίες υπηρεσία ελεγχόμενη ολοκληρωτικά από τα κράτη και χρηματοδοτούμενη απ’ αυτά.
Ακόμα και στις ΗΠΑ, οι ιδιωτικές εταιρείες ελέγχονταν αυστηρά για τις τιμές πώλησης και τα κέρδη τους, ενώ οι εσωτερικές τιμές των πετρελαϊκών προϊόντων διατηρούνταν σ’ ένα τεχνητά χαμηλό επίπεδο.
Μετά την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας η παραγωγή και η προμήθεια/εμπορία της ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν τις λεγόμενες «ανταγωνιστικές δραστηριότητες».
Ο χαρακτήρας της ενέργειας ως εμπόρευμα, αφήνει εκτεθειμένη την κοινωνία στην ενεργειακή φτώχεια, με την αύξηση των τιμών του ρεύματος.
Την υποβάλλει παράλληλα, σε ένα νέο κύμα καταναλωτισμού, με τη δημιουργία μιας νέας αγοράς που παράγει διαρκώς «οικολογικά» προϊόντα καταργώντας τα αμέσως προηγούμενα με αστραπιαίες ταχύτητες στις οποίες λίγοι μπορούν να ανταποκριθούν.
Τόσο το φυσικό αέριο όσο και οι ΑΠΕ αποτέλεσαν βασικά εργαλεία για την επιβολή της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας. Όλες σχεδόν οι μονάδες φυσικού αερίου και ΑΠΕ που εγκαταστάθηκαν μετά από το 1990 στη χώρα μας είναι ιδιωτικές.
Όσο οι μονάδες παραγωγής πολλαπλασιάζονται για τη δημιουργία ανταγωνιστικής αγοράς, μετασχηματίζεται και ο χώρος και η οικονομία.
Οι δραστηριότητες εξορύξεων και παραγωγής ενέργειας αλώνουν το χώρο, τον τρόπο ζωής και τις παραγωγικές δραστηριότητες. Δεσμεύουν χώρους για δεκαετίες «για λόγους δημοσίου συμφέροντος» και απαιτούν αδειοδοτήσεις και χρηματοδοτήσεις. Επιβάλλουν «κατάλληλο» νομοθετικό περιβάλλον που συχνά δημιουργείται στοχευμένα μετά από την εκδήλωση ενδιαφέροντoς των εταιρειών.
Από τους ενεργειακούς χάρτες των εξορύξεων και των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, όπου πρέπει να προσθέσουμε τις επεκτάσεις των δικτύων, αλλά και τους χώρους κατάληψης των υλοποιημένων και προγραμματιζόμενων ενεργειακών αγωγών, έχουμε την εικόνα μιας άλλης χώρας που καλείται να προσαρμόσει τη ζωή και την παραγωγή της στα «κενά» που μένουν ανάμεσα σε κατειλημμένες και εν δυνάμει υποβαθμισμένες περιοχές
Ωστόσο οι εταιρείες κρατούν για λογαριασμό τους το δικαίωμα για το πότε και το αν θα υλοποιήσουν τις «επενδύσεις». Η ανάγκη τους να επιδεικνύουν στους μετόχους τους μελλοντικές επενδύσεις είτε πραγματοποιηθούν είτε όχι και η δυνατότητα των εταιρειών να αυξάνουν σημαντικά την κερδοφορία τους βραχυπρόθεσμα χωρίς ουσιαστικά να παράγουν, αναλύεται με κάθε λεπτομέρεια σε πρόσφατο κείμενο της Πρωτοβουλίας Αθήνας ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων. (2)
Οι δεσμευμένοι χώροι φέρνουν ανασφάλεια στις περιοχές όπου βρίσκονται και ασφαλή κέρδη για το χρηματιστηριακό κεφάλαιο. Η ανασφάλεια για τους κατοίκους της μισής Ελλάδας θα κρατήσει για πολλά χρόνια. Η ανάγκη για «ασφαλές επενδυτικό περιβάλλον», και η συνταγματική εγγύηση της ιδιοκτησίας, δεν ισχύει για τους πολλούς.
Η κοινωνία στριμωγμένη στα «κενά» μεταξύ περιοχών επενδυτικού ενδιαφέροντος.
Είναι πολύ κρίσιμο να γίνει αντιληπτό ότι όλη η συζήτηση για την εξοικονόμηση ενέργειας, αφορά πάντα σε εξοικονόμηση στην κατανάλωση και όχι σε εξοικονόμηση στην παραγωγή. Η παραγωγή ενέργειας στα πλαίσια της απελευθερωμένης αγοράς, είναι εξαιρετικά σπάταλη.
Σήμερα στη χώρα μας:
- Εξασφαλίζεται κατ’ αρχάς η λειτουργία ενός συνόλου από μονάδες παραγωγής που παράγουν εγγυημένα επί 24ώρου βάσεως, ισχύος τουλάχιστον ίσης με αυτήν που μπορεί να καλύψει τη ζήτηση.
- Δημιουργείται ένα δεύτερο σύνολο από μονάδες ΑΠΕ μεταβλητής παραγωγής (αιολικά, φωτοβολταϊκά), εγκατεστημένης ισχύος τόσης όσης επιτρέπουν τα τεχνικά όρια του Συστήματος.
- Προετοιμάζεται ένα τρίτο σύνολο, που περιλαμβάνει τόσο συμβατικές μονάδες όσο και ΑΠΕ με προσδοκία τις εξαγωγές ενέργειας στην περιφερειακή αγορά των διασυνοριακών διασυνδέσεων. Για την ενίσχυση αυτής της αγοράς, το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε πριν από ένα χρόνο, αύξηση της ροής ηλεκτρικής ενέργειας στις διασυνοριακές διασυνδέσεις για εμπορική χρήση, στο 70% της παραγόμενης. (3)
Από τους ενεργειακούς χάρτες των εξορύξεων και των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, όπου πρέπει να προσθέσουμε τις επεκτάσεις των δικτύων, αλλά και τους χώρους κατάληψης των υλοποιημένων και προγραμματιζόμενων ενεργειακών αγωγών, έχουμε την εικόνα μιας άλλης χώρας που καλείται να προσαρμόσει τη ζωή και την παραγωγή της στα «κενά» που μένουν ανάμεσα σε κατειλημμένες και εν δυνάμει υποβαθμισμένες περιοχές.
Αυτό είναι το τεράστιο τίμημα που καλείται να πληρώσει η κοινωνία προκειμένου να γίνει η χώρα αυτό που αποκαλείται «ενεργειακός κόμβος» ή πιο λαϊκά, «μπαταρία της Ευρώπης».
Παραπομπές
(1) Η Συνθήκη επικυρώθηκε από την ελληνική Βουλή με το νόμο 2476/1997.
(2) ath-stop-mining.blogspot.com/2019/08/blog-post.html
(3) energypress.gr/news/egkrithikan-oi-tesseris-neoi-nomoi-gia-tin-agora-ilektrismoy-stin-ee-eykolotero-pleon-emporio
