Μόλις 15 μέρες πριν τις ελληνικές εκλογές, και η συζήτηση γύρω από τα μείζονα εθνικά ζητήματα παραμένει εκτός της προεκλογικής ατζέντας των κομμάτων. Την ίδια στιγμή πληθαίνουν οι «περίεργες» δηλώσεις, που στρώνουν το έδαφος για ευρείας κλίμακας μετεκλογικές διευθετήσεις με την Τουρκία, ΝΑΤΟϊκής βέβαια έμπνευσης.
Οι ΗΠΑ δηλώνουν σε κάθε τόνο ότι επιθυμούν να κλείσουν τις εστίες έντασης στη Ν.Α. πτέρυγα του ΝΑΤΟ, και να επικεντρωθούν όλες οι «συμμαχικές» δυνάμεις στον πόλεμο με τη Ρωσία (και, προοπτικά, σε αντιπαράθεση με το Ιράν και την Κίνα). Βλέπουν στις ταυτόχρονες εκλογές σε Τουρκία (14/5) και Ελλάδα (21/5) την ευκαιρία να προωθηθεί με μεγαλύτερη ένταση ένα σχέδιο συνεκμετάλλευσης στο Αιγαίο. Δημοσιεύματα ήδη κάνουν λόγο για πρωτοβουλία διαλόγου που αναμένεται να παρουσιάσει ο δραστήριος πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην χώρα μας, και νυν υφυπουργός Ενεργειακών Θεμάτων, κ. Τζ. Πάιατ, αμέσως μετά τις εκλογές. Τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι, για την Ουάσιγκτον, εσωτερικό ΝΑΤΟϊκό σύνορο, και κατά συνέπεια ευμετάβλητο και ρευστό, όταν οι στρατιωτικές και γεωπολιτικές ανάγκες το επιτάσσουν. Θεωρούν τη χώρα μας «ΝΑΤΟϊκή επικράτεια» και δεδομένο σύμμαχο. Πρόκειται για μια σχέση την οποία εργαλειοποιούν κατά το δοκούν (κούρσα των εξοπλισμών, πίεση για παραχωρήσεις κ.λπ.) στο εν εξελίξει παζάρι με τη φιλόδοξη Τουρκία.
Δεν αρκούν όμως μόνο οι δηλώσεις. Δια της ολισθήσεως έχουμε ήδη υποχωρήσεις από εθνικές, «κόκκινες» μέχρι πρότινος γραμμές, στο όνομα της δημιουργίας θετικού κλίματος. Τρία μόνο ενδεικτικά παραδείγματα:
– Πρώτον, η εγκατάλειψη της Κύπρου, με συνεχή διπλωματικά αδειάσματα – από την ελληνική υπερψήφιση της Τουρκίας στον Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας, μέχρι τη χλιαρή αποδοχή του καλέσματος του νέου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, κ. Ν. Χριστοδουλίδη, για κοινό μέτωπο Ελλάδας-Κύπρου στην Ε.Ε.
– Δεύτερον, η βήμα το βήμα αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, η έμμεση δηλαδή αποδοχή των αιτιάσεων της Τουρκίας για μειωμένη κυριαρχία της χώρας μας επί των νησιών του Αιγαίου, που λαμβάνει χώρα τόσο με την απόσυρση οπλικών συστημάτων στο όνομα της «ΝΑΤΟϊκής» αλληλεγγύης προς την Ουκρανία, όσο και με την αποφυγή επισκέψεων της στρατιωτικής ηγεσίας σε αυτά κατά τους εορτασμούς του Πάσχα «για να μην προκληθούν οι γείτονες».
Ο μόνος σκόπελος που έχουν να περάσουν οι ελίτ –πέρα από τη διαρκώς και πιο αναβαθμισμένη αναθεωρητική πολιτική της Άγκυρας– είναι η αντίθεση της ελληνικής κοινωνίας σε πιθανές υποχωρήσεις στο Αιγαίο
– Τρίτον, η επένδυση στη λεγόμενη «θετική ατζέντα» με την αναθέρμανση του διαλόγου για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, μέσω του διαρκώς ανοιχτού (παρά τις προκλήσεις και τις σταθερές αναθεωρητικές απόψεις της γείτονος) διαύλου επικοινωνίας μεταξύ υπηρεσιακών παραγόντων και υπουργείων.
Στη χώρα μας, το πολιτικό σύστημα έχει ήδη δώσει διαπιστευτήρια και δεσμεύσεις. Οι υποχωρήσεις από πάγιες εθνικές θέσεις έχουν διακομματική σφραγίδα, και πιθανά να αποτελέσουν τον μοχλό για μετεκλογικές κυβερνήσεις συνεργασίας. Ο μόνος σκόπελος που έχουν να περάσουν (πέρα από τη διαρκώς και πιο αναβαθμισμένη αναθεωρητική πολιτική της Άγκυρας) είναι η αντίθεση της ελληνικής κοινωνίας σε πιθανές υποχωρήσεις στο Αιγαίο.
Η καθολική απόρριψη των λεγόμενων «Πρεσπών του Αιγαίου» από την πλειοψηφία του ελληνικού λαού αποτελεί μια στάση αυτοσυντήρησης του ελληνισμού, που κατανοεί ότι το γκριζάρισμα και το παζάρεμα της κυριαρχίας της χώρας θα αποβεί μοιραίο σε μια περίοδο που έχουν ανοίξει οι γεωπολιτικοί ασκοί του Αιόλου. Ο φόβος ενός θερμού επεισοδίου, το μασάζ και οι πιέσεις της Πρεσβείας, το τυρί της (από κοινού) εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, θα είναι οι μοχλοί πίεσης που θα ενεργοποιήσει το σύστημα. Η ανάγκη αντίστασης απέναντι σε αυτές τις πιέσεις πρέπει να καλλιεργηθεί συστηματικά, ξεκινώντας ήδη από σήμερα, με το μαύρισμα των κομμάτων της ελίτ που προωθούν τα σχέδια μείωσης της εθνικής μας κυριαρχίας, αλλά και όσων κομμάτων αποσιωπούν τον κίνδυνο, αποδεχόμενα τα τετελεσμένα που αυτός παράγει.
Εκλογές στην Τουρκία: Σταθερά στον δρόμο του επεκτατισμού
Στις 14 Μαΐου θα διεξαχθούν οι ταυτόχρονες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία. Οι εκλογές αυτές, που έχουν χαρακτηριστεί από διεθνή ΜΜΕ ως «οι δυσκολότερες εκλογές για τον Ερντογάν», λαμβάνουν χώρα σε μια έντονα ταραγμένη περίοδο. Κεντρικό επίδικο της αναμέτρησης είναι η επιβίωση ή μη του 20ετούς καθεστώτος Ερντογάν, με ανοιχτές τις γεωπολιτικές (σχέσεις με ΗΠΑ και Ρωσία) και οικονομικές (πληθωρισμός, νομισματική κρίση) προκλήσεις για τη γείτονα. Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ρεκόρ συμμετοχής σε μια αμφίρροπη μάχη μεταξύ των δύο βασικών διεκδικητών της προεδρίας, κανένας εκ των οποίων δεν αναμένεται να ξεπεράσει το όριο του 50% που απαιτείται για να εξασφαλιστεί η νίκη από την πρώτη Κυριακή.
Το μπλοκ Ερντογάν, που φαίνεται να διατηρεί μικρό δημοσκοπικό προβάδισμα στις περισσότερες μετρήσεις γνώμης, εκφράζει τα στρώματα εκείνα που αναδείχθηκαν μέσα από την 20ετή διακυβέρνηση του AKP, και τη νέα διαπλοκή οικονομικών συμφερόντων και βαθέος κράτους, την ανερχόμενη αστική τάξη της Ανατολίας, τις θρησκευτικές και εθνικιστικές (συμμαχία με τους Γκρίζους Λύκους) τάσεις της ιδιότυπης ισλαμοκεμαλικής και νεοθωμανικής σύνθεσης, όλους όσους βλέπουν με θετικό μάτι την ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Το μπλοκ αυτό βρίσκεται αντιμέτωπο με το βάρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας που προκαλεί η οικονομική κρίση και η κυβερνητική διαχείριση σε μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας, ειδικά μετά τους φονικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου, που έπληξαν περιοχές οι οποίες αποτελούν παραδοσιακά προπύργια του AKP.
Στον αντίποδα βρίσκεται το κεμαλικό μπλοκ των 6 κομμάτων της αντιπολίτευσης, υπό τον Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, εκφράζοντας πιο παραδοσιακά κομμάτια των ελίτ της Τουρκίας, και κυρίως της δυτικής πλευράς, που βρίσκονται σε όσμωση με την Ευρώπη και γενικότερα τη Δύση. Οι κεμαλιστές προσπαθούν να καρπωθούν τη δυσαρέσκεια της κοινωνίας για την καταπάτηση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων, εμφανιζόμενοι ως το αντίπαλο δέος που θα απαλλάξει την Τουρκία από την τυραννία του Ερντογάν. Στον προεκλογικό τους λόγο προσπαθούν να εμφανιστούν ως εγγυητές σταθερότητας για την Τουρκία (με αποδέκτες του μηνύματος τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και, κυρίως, στους Δυτικούς συμμάχους τους), κόντρα στον απρόβλεπτο Ερντογάν – ο οποίος, εκτός των άλλων, έχει να αντιμετωπίσει το τελευταίο διάστημα και την επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του.
Τρίτος πόλος οι Κούρδοι, που πιέζονται και από τα δύο μπλοκ, αναδεικνυόμενοι σε δυνάμει ρυθμιστή του αποτελέσματος των εκλογών. Το φιλοκουρδικό κόμμα της αριστεράς HDP συμμετέχει στις βουλευτικές εκλογές (εκτιμάται ότι θα συγκεντρώσει περίπου 10%), αλλά όχι και στις προεδρικές, όπου στηρίζει τον υποψήφιο των κεμαλιστών. Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν δίνει ιδιαίτερο βάρος στην προσέλκυση των πιο θρησκευόμενων Κούρδων πολιτών, επιμένοντας τόσο στις ισλαμικές αξίες, όσο και σε προεκλογικά επιδόματα εξαγοράς ψήφων.
Οι τόνοι τις αντιπαράθεσης είναι υψηλοί στις προεκλογικές ομιλίες και συγκεντρώσεις. Μια πιθανή ήττα του Ερντογάν είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις, καθώς είναι δύσκολο να καταρρεύσει και να ξηλωθεί το πολυπλόκαμο καθεστώς που έχει εγκαθιδρύσει. Σε κάθε περίπτωση όμως, παρά τις επιμέρους διαφωνίες τους σε ζητήματα (τρόπος προσέγγισης με τη Δύση, δικαιώματα, οικονομία κ.ά.), τα δύο μπλοκ εμφανίζουν αρκετά μεγάλη ομοιογένεια όσον αφορά τις φιλοδοξίες της Τουρκίας να καταστεί μια μεγάλη και υπολογίσιμη δύναμη, με περιφερειακές επεκτατικές βλέψεις. Κατά συνέπεια, οι ίδιες οι εκλογές δεν αναμένεται να τροποποιήσουν δραστικά την απειλή για την ειρήνη και την ασφάλεια στην περιοχή (και πιο ειδικά για τη χώρα μας) που αποτελεί η επιθετική και αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας.
Στρώνουν το έδαφος
«Στο Δικαστήριο της Χάγης με την Τουρκία θα πάμε μόνο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο»
Κυριάκος Μητσοτάκης, Παραπολιτικά (14/4/2023)
«Απεμπλεκόμαστε από την πολιτική εξόρυξης υδρογονανθράκων, με μη ανανέωση αδειών έρευνας και εκμετάλλευσης και μη παραχώρηση νέων περιοχών»
ΣΥΡΙΖΑ, προεκλογικό πρόγραμμα 2023-2027
«Γι’ αυτό πιστεύω πως πρέπει να χαραχτεί μια καινούρια πολιτική, που την έχει προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ, στο πρότυπο της Συμφωνίας των Πρεσπών, πολιτική αλληλεγγύης, συνεννόησης ανάμεσα στις χώρες της περιοχής, με τις ιδιομορφίες που έχει η Τουρκία. Μια συνεννόηση που θα καταλήξει στο Δικαστήριο της Χάγης»
Νίκος Φίλης, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ, Action 24 (27/3/2023)
«Η Ελλάδα και η Τουρκία, σύμμαχοι και γείτονες του ΝΑΤΟ, βρίσκονται σε αντίθεση σε μία σειρά ζητημάτων, από δικαιώματα ορυκτών στο Αιγαίο μέχρι τον εναέριο χώρο, και για τη εθνικά διχασμένη Κύπρο. Είναι προς το συμφέρον τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας να βρουν τρόπους επίλυσης μακροχρονίων διαφορών»
Άντονι Μπλίνκεν, ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, δηλώσεις μετά τη συνάντησή του με τον Ν. Δένδια στην Αθήνα (20/2/2023)
«Νομίζω ότι το ζήτημα στα Ελληνοτουρκικά είναι από την μία πλευρά οι τουρκικές υπερπτήσεις και ρητορική, και από την άλλη, θέλω να είμαι ξεκάθαρος εδώ, γιατί καμιά χώρα δεν έχει το μονοπώλιο του σωστού και του λάθους εδώ, η Ευρώπη πρέπει να μεταχειρίζεται την Τουρκία λίγο καλύτερα, γιατί είναι μια σημαντική δύναμη, είναι γείτονας εδώ, και πρέπει να διαχειριζόμαστε αυτή τη σχέση με στόχο την ειρηνική συνύπαρξη»
George Tsounis, πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, ομιλία στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (27/4/2023
