Διεύρυνση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου.
Με εμφανή έκπληξη αντιμετωπίστηκε, ειδησεογραφικά τουλάχιστον, η ανακοίνωση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ) περί έναρξης συνομιλιών για την εισδοχή της Ιορδανίας και του Μαρόκου. Η ανακοίνωση έγινε την Τρίτη, 10/5, από τον Αμπντουλατίφ αλ-Ζαγιάνι, γ.γ. του ΣΣΚ, ύστερα από μια διάσκεψη των έξι χωρών-μελών του.
Το ΣΣΚ, που συγκροτήθηκε το 1981 ύστερα από την ιρανική επανάσταση εν μέσω του πολέμου Ιράκ-Ιράν και αποτελείται από τη Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Κατάρ, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, προωθεί την οικονομική και κυρίως τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Όπως επισημαίνεται, η διεύρυνσή του θα ήταν πιο λογικό να γίνει με το Ιράκ ή την Υεμένη, αμφότερα κράτη του Κόλπου, παρά με την Ιορδανία ή το μακρινό Μαρόκο. Όμως, το κύμα κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής που σαρώνει τον αραβικό κόσμο από τον περασμένο Ιανουάριο, και οδήγησε στην ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων της Τυνησίας και της Αιγύπτου, σκόρπισε ρίγη τρόμου στις μοναρχίες του Κόλπου. Έτσι, η κίνηση αυτή ερμηνεύεται ως ενίσχυση ενός αντεπαναστατικού θεσμού, των σουνιτικών μοναρχιών του Κόλπου, που αποσκοπεί στο να θωρακίσει τα καθεστώτα έναντι των λαϊκών κινημάτων, αλλά και να αντιπαρατάξει μια πιο συγκροτημένη δύναμη έναντι του Ιράν και γενικότερα του σιιτικού στοιχείου. «Η εισδοχή της ιορδανικής και μαροκινής μοναρχίας θα ενίσχυε το ΣΣΚ και ταυτόχρονα θα παρείχε οικονομικά οφέλη σ’ αυτές» αναγνωρίζει ο Μ. Μάσρι, (Ιορδανός ερευνητής, middle-east on-line 12/5).
Η διεύρυνση δεν είναι κάτι εντελώς καινούργιο. Από εποχής Κοντολίζα Ράις συζητιόταν το ΣΣΚ+2 (Ιορδανία και Αίγυπτο) με στόχο την «ανάσχεση του Ιράν». Όμως, στο σημερινό πλαίσιο, σε πρώτη γραμμή μπαίνει η αντιμετώπιση των λαϊκών εξεγέρσεων. Έτσι εξηγείται το ότι επιλέγονται κράτη όπως η Ιορδανία και το Μαρόκο που δεν έχουν καμιά κοινότητα προβλημάτων με τις μοναρχίες του Κόλπου πέραν του αντιδραστικού καθεστώτος τους και του φιλοδυτικού προσανατολισμού. Η ένταξη στο ΣΣΚ θα τους παρείχε την αναγκαία οικονομική και στρατιωτική βοήθεια -ακόμη και εισβολή αλά Μπαχρέιν- για να μην κατεδαφιστούν κάτω από τη λαϊκή πίεση.
Ο Τζ. Άλτερμαν, του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών της Ουάσιγκτον, θεωρεί δεδομένο ότι τα μέλη του ΣΣΚ βλέπουν «την επιτυχία των μοναρχιών στη Μ. Ανατολή ως εξίσου σημαντική για την περιφερειακή ασφάλεια, όσο και για τη δική τους. Επιθυμούν να μείνουν η Ιορδανία και το Μαρόκο μετριοπαθή φιλοδυτικά κράτη» (Inter Press Service 11/5). Μέχρι στιγμής δεν είναι σαφής η αντίδραση των ΗΠΑ σ’ αυτή την εξέλιξη. Αν κρίνουμε, όμως, από αμερικανικά δημοσιεύματα, επικρατεί προβληματισμός. Ο Μαρκ Λιντς (Foreign Affairs 11/5) τονίζει ότι ιδιαίτερη σημασία δεν έχει ποια κράτη συμπεριλαμβάνονται στη μελλοντική διεύρυνση του ΣΣΚ, αλλά ποια εξαιρούνται: Υεμένη, Ιράκ και Αίγυπτος. Η εξαίρεση του Ιράκ και της Αιγύπτου φαίνεται να δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες. Κατά την άποψή του, η ενσωμάτωση του Ιράκ σε μια φιλο-αμερικανική θεσμική δομή του Κόλπου θα μείωνε την επιρροή του Ιράν και θα προσέδιδε μεγάλη βαρύτητα στην εν λόγω συμμαχία. Συνεπώς, οι επιφυλάξεις της Σαουδικής Αραβίας, έναντι της κυβέρνησης Μαλίκι, λόγω της σιιτικής παρουσίας, αλλά και ο φόβος ότι πιθανώς η ένταξη του Ιράκ στο ΣΣΚ θα υπονομεύσει τις φιλοδοξίες της να επικυριαρχεί, θεωρούνται αρνητικοί παράγοντες που μπορεί να ωθήσουν το Ιράκ σε άλλες κατευθύνσεις. Το ίδιο ισχύει στο πολλαπλάσιο για την Αίγυπτο που θεωρείται το κέντρο βάρους του αραβικού κόσμου. Η διεύρυνση του ΣΣΚ μπορεί να λειτουργήσει ανταγωνιστικά στον Αραβικό Σύνδεσμο, πράγμα επικίνδυνο σε καιρούς που η διαμόρφωση της αιγυπτιακής εξωτερικής πολιτικής καθίσταται πιο ευεπηρέαστη στην κοινή γνώμη σε σχέση με το δικτατορικό καθεστώς Μουμπάρακ. Ήδη σημειώνονται μερικές αλλαγές, όπως το άνοιγμα της διόδου της Ράφα προς τη Γάζα, η μεσολάβηση στη συμφωνία μεταξύ Χαμάς και Φατάχ και η διέλευση ιρανικών πλοίων από τη Διώρυγα του Σουέζ. «Εάν η Αίγυπτος κατέληγε να θεωρεί αντίπαλο τη Σαουδική Αραβία παρά ως λιγότερο στενό σύμμαχο, θα προέκυπταν σοβαρές συνέπειες στην περιφερειακή πολιτική και στη δομή των αμερικανικών συμμαχιών» ( Μ. Λιντς ό.π.).
Το πού θα καταλήξουν τα πράγματα είναι ακόμη άδηλο. Ίσως η κίνηση της διεύρυνσης του ΣΣΚ να είναι μια σπασμωδική αντίδραση, αρκετά ενδεικτική όμως των διαθέσεων και του ρόλου που θέλει να παίξει ευρύτερα το αντιδραστικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, αναδιατάσσοντας τις δυνάμεις γύρω από το θρησκευτικό διαχωρισμό σουνιτών-σιιτών και δημιουργώντας περαιτέρω στηρίγματα στα αυταρχικά μοναρχικά καθεστώτα. Ίσως οδηγήσει σε μια περιφερειακών διαστάσεων αναμέτρηση, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αφύπνιση των λαών που ζητούν δημοκρατικές ελευθερίες και οικονομική-κοινωνική δικαιοσύνη. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η ηττημένη θα είναι η νέα ριζοσπαστικοποίηση.
Το ΣΣΚ, που συγκροτήθηκε το 1981 ύστερα από την ιρανική επανάσταση εν μέσω του πολέμου Ιράκ-Ιράν και αποτελείται από τη Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Κατάρ, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, προωθεί την οικονομική και κυρίως τη στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Όπως επισημαίνεται, η διεύρυνσή του θα ήταν πιο λογικό να γίνει με το Ιράκ ή την Υεμένη, αμφότερα κράτη του Κόλπου, παρά με την Ιορδανία ή το μακρινό Μαρόκο. Όμως, το κύμα κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής που σαρώνει τον αραβικό κόσμο από τον περασμένο Ιανουάριο, και οδήγησε στην ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων της Τυνησίας και της Αιγύπτου, σκόρπισε ρίγη τρόμου στις μοναρχίες του Κόλπου. Έτσι, η κίνηση αυτή ερμηνεύεται ως ενίσχυση ενός αντεπαναστατικού θεσμού, των σουνιτικών μοναρχιών του Κόλπου, που αποσκοπεί στο να θωρακίσει τα καθεστώτα έναντι των λαϊκών κινημάτων, αλλά και να αντιπαρατάξει μια πιο συγκροτημένη δύναμη έναντι του Ιράν και γενικότερα του σιιτικού στοιχείου. «Η εισδοχή της ιορδανικής και μαροκινής μοναρχίας θα ενίσχυε το ΣΣΚ και ταυτόχρονα θα παρείχε οικονομικά οφέλη σ’ αυτές» αναγνωρίζει ο Μ. Μάσρι, (Ιορδανός ερευνητής, middle-east on-line 12/5).
Η διεύρυνση δεν είναι κάτι εντελώς καινούργιο. Από εποχής Κοντολίζα Ράις συζητιόταν το ΣΣΚ+2 (Ιορδανία και Αίγυπτο) με στόχο την «ανάσχεση του Ιράν». Όμως, στο σημερινό πλαίσιο, σε πρώτη γραμμή μπαίνει η αντιμετώπιση των λαϊκών εξεγέρσεων. Έτσι εξηγείται το ότι επιλέγονται κράτη όπως η Ιορδανία και το Μαρόκο που δεν έχουν καμιά κοινότητα προβλημάτων με τις μοναρχίες του Κόλπου πέραν του αντιδραστικού καθεστώτος τους και του φιλοδυτικού προσανατολισμού. Η ένταξη στο ΣΣΚ θα τους παρείχε την αναγκαία οικονομική και στρατιωτική βοήθεια -ακόμη και εισβολή αλά Μπαχρέιν- για να μην κατεδαφιστούν κάτω από τη λαϊκή πίεση.
Ο Τζ. Άλτερμαν, του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών της Ουάσιγκτον, θεωρεί δεδομένο ότι τα μέλη του ΣΣΚ βλέπουν «την επιτυχία των μοναρχιών στη Μ. Ανατολή ως εξίσου σημαντική για την περιφερειακή ασφάλεια, όσο και για τη δική τους. Επιθυμούν να μείνουν η Ιορδανία και το Μαρόκο μετριοπαθή φιλοδυτικά κράτη» (Inter Press Service 11/5). Μέχρι στιγμής δεν είναι σαφής η αντίδραση των ΗΠΑ σ’ αυτή την εξέλιξη. Αν κρίνουμε, όμως, από αμερικανικά δημοσιεύματα, επικρατεί προβληματισμός. Ο Μαρκ Λιντς (Foreign Affairs 11/5) τονίζει ότι ιδιαίτερη σημασία δεν έχει ποια κράτη συμπεριλαμβάνονται στη μελλοντική διεύρυνση του ΣΣΚ, αλλά ποια εξαιρούνται: Υεμένη, Ιράκ και Αίγυπτος. Η εξαίρεση του Ιράκ και της Αιγύπτου φαίνεται να δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες. Κατά την άποψή του, η ενσωμάτωση του Ιράκ σε μια φιλο-αμερικανική θεσμική δομή του Κόλπου θα μείωνε την επιρροή του Ιράν και θα προσέδιδε μεγάλη βαρύτητα στην εν λόγω συμμαχία. Συνεπώς, οι επιφυλάξεις της Σαουδικής Αραβίας, έναντι της κυβέρνησης Μαλίκι, λόγω της σιιτικής παρουσίας, αλλά και ο φόβος ότι πιθανώς η ένταξη του Ιράκ στο ΣΣΚ θα υπονομεύσει τις φιλοδοξίες της να επικυριαρχεί, θεωρούνται αρνητικοί παράγοντες που μπορεί να ωθήσουν το Ιράκ σε άλλες κατευθύνσεις. Το ίδιο ισχύει στο πολλαπλάσιο για την Αίγυπτο που θεωρείται το κέντρο βάρους του αραβικού κόσμου. Η διεύρυνση του ΣΣΚ μπορεί να λειτουργήσει ανταγωνιστικά στον Αραβικό Σύνδεσμο, πράγμα επικίνδυνο σε καιρούς που η διαμόρφωση της αιγυπτιακής εξωτερικής πολιτικής καθίσταται πιο ευεπηρέαστη στην κοινή γνώμη σε σχέση με το δικτατορικό καθεστώς Μουμπάρακ. Ήδη σημειώνονται μερικές αλλαγές, όπως το άνοιγμα της διόδου της Ράφα προς τη Γάζα, η μεσολάβηση στη συμφωνία μεταξύ Χαμάς και Φατάχ και η διέλευση ιρανικών πλοίων από τη Διώρυγα του Σουέζ. «Εάν η Αίγυπτος κατέληγε να θεωρεί αντίπαλο τη Σαουδική Αραβία παρά ως λιγότερο στενό σύμμαχο, θα προέκυπταν σοβαρές συνέπειες στην περιφερειακή πολιτική και στη δομή των αμερικανικών συμμαχιών» ( Μ. Λιντς ό.π.).
Το πού θα καταλήξουν τα πράγματα είναι ακόμη άδηλο. Ίσως η κίνηση της διεύρυνσης του ΣΣΚ να είναι μια σπασμωδική αντίδραση, αρκετά ενδεικτική όμως των διαθέσεων και του ρόλου που θέλει να παίξει ευρύτερα το αντιδραστικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, αναδιατάσσοντας τις δυνάμεις γύρω από το θρησκευτικό διαχωρισμό σουνιτών-σιιτών και δημιουργώντας περαιτέρω στηρίγματα στα αυταρχικά μοναρχικά καθεστώτα. Ίσως οδηγήσει σε μια περιφερειακών διαστάσεων αναμέτρηση, σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αφύπνιση των λαών που ζητούν δημοκρατικές ελευθερίες και οικονομική-κοινωνική δικαιοσύνη. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η ηττημένη θα είναι η νέα ριζοσπαστικοποίηση.
Αρ. Αλ.
Σχόλια
