Στη διάρκεια της άμεσης εφαρμογής των μνημονιακών κανόνων η Ελλάδα υποχρεώθηκε και πούλησε μια σειρά από σημαντικά περιουσιακά στοιχεία του δημοσίου σε εξευτελιστικές τιμές. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης καθώς και άλλα, τα 22 σημαντικότερα περιφερειακά αεροδρόμια, τους σιδηροδρόμους κλπ. Ειδικά τα λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης κατέληξαν σε επιχειρηματικά σχήματα (ΟΛΠ στην κινεζική Cosco και ΟΛΘ σε εταιρεία συμφερόντων Ιβάν Σαββίδη) που μετά τις εξελίξεις, όσον αφορά την αλλαγή της τάσης με την αναδίπλωση στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης και την ένταση των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων, δημιουργούν πρόβλημα στους γεωστρατηγικούς προσανατολισμούς της κυβέρνησης και του στρατοπέδου της Δύσης στο οποίο έχει ενταχθεί άκριτα, χωρίς άποψη και φωνή, απλά ως υπάκουος – πιστός μέχρις εσχάτων εταίρος.
Στην παρούσα περίοδο τόσο οικονομικά όσο και γεωστρατηγικά τα σημεία εισόδου στην Ε.Ε. από Ασία, Ωκεανία και Αφρική έχουν ιδιαίτερη σημασία για προφανείς λόγους. Κίνα και ΗΠΑ σε πρώτο βαθμό αλλά και η Ε.Ε. ανταγωνίζονται σε έναν σταδιακά εξελισσόμενο «εμπορικό πόλεμο». Η Κίνα εδώ και μερικά χρόνια έχει χαράξει το «δρόμο του μεταξιού» για να φτάνουν τα προϊόντα της στην Ευρώπη. Στην προσπάθεια να ανακοπεί η κινεζική διείσδυση στην Ευρώπη αξιοποιείται και ο αντίστοιχος διάδρομος Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (India Middle East Europe Corridor – IMEC) που αφορά άμεσα την Ινδία αλλά και τις ΗΠΑ.
Με τους σχεδιασμούς αυτούς τα λιμάνια της Ε.Ε. στην Μεσόγειο, πολύ δε περισσότερο στην Ελλάδα, αποτελούν πλέον σημεία με εξαιρετικό ενδιαφέρον από όλες τις απόψεις. Σε επίπεδο Ε.Ε. τα λιμάνια αυτά δεν θεωρούνται πλέον ως απλές υποδομές αλλά ως «στρατηγικά όπλα». Αντίστοιχα ειδικότερα για την Ελλάδα σε εμπορικό επίπεδο θεωρείται ότι έχει την ιδανική θέση ως γέφυρα εμπορίου μεταξύ Ανατολής, Μέσης Ανατολής και ενός σημαντικού μέρους της Αφρικής με την Ευρώπη.
Παράλληλα με την οικονομική διάσταση είναι και πολιτική διάσταση. Η αντιπαράθεση συλλογικής Δύσης μέσω της Ουκρανίας απέναντι στη Ρωσία σε στρατιωτικό επίπεδο καθώς και οι γενικότερες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή με το Παλαιστινιακό, τους Χούθι στην Υεμένη, το Ιράν, το Ιράκ και την κατάσταση στη Συρία που επίσης η συλλογική Δύση προσπαθεί να αντιμετωπίσει, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο αναβάθμισης υποδομών επίγειων, αεροπορικών και θαλάσσιων της Ελλάδας. Ο ρόλος της αμερικανικής βάσης της Σούδας (λιμάνι, αεροδρόμιο, Πεδίο Βολής) στην Κρήτη είναι κομβικός στον Νότο. Στον Βορά διαμορφώνεται κατάσταση μερικής στρατιωτικοποίησης του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης ή / και της Καβάλας για να εξυπηρετεί, όπως γινόταν μέχρι πρόσφατα στην Αλεξανδρούπολη, τις ανάγκες πρόσβασης των ΗΠΑ ώστε να στέλνουν με ασφάλεια στρατιωτικό εξοπλισμό στην Ουκρανία.
Σε πρώτο πλάνο ο Πειραιάς και η Θεσσαλονίκη
Τα λιμάνια Πειραιά (ΟΛΠ) και Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) παίζουν διαχρονικά / ιστορικά σημαντικό ρόλο στις εμπορικές σχέσεις Ανατολής-Δύσης. Αυτό εκτίμησαν οι Κινέζοι και για τον ΟΛΠ και προχώρησαν στην απόκτησή του και στη διαρκή αναβάθμιση του έργου του. Στόχος τους πέρα από την άμεση υψηλή κερδοφορία του (περιθώριο καθαρού κέρδους 37,9% το 2024, καθαρά κέρδη / κύκλο εργασιών) η στρατηγική εξυπηρέτηση του σχεδιασμού του «δρόμου του μεταξιού» για πρόσβαση στην ΕΕ και διάθεση των προϊόντων τους. Ο ΟΛΘ ανήκει σε εταιρεία συμφερόντων Ιβάν Σαββίδη. Σήμερα ελέγχει το 72,7%. Και εδώ η κερδοφορία είναι υψηλή (περιθώριο καθαρού κέρδους 27,8% το 2024) και τα προϊόντα από τη Θεσσαλονίκη ταξιδεύουν εύκολα σε όλη τη Βαλκανική αλλά και προς Ευρώπη γενικότερα.
Το γεγονός ότι τα δύο μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας, με ιδιαίτερη οικονομική και γεωστρατηγική σημασία ελέγχονται, το ένα απ’ ευθείας από τους Κινέζους και το δεύτερο από επιχειρηματικά συμφέροντα που συνδέονται ως γνωστόν με την Ρωσία, δημιουργούν προβλήματα στη στρατηγική της Δύσης, όπως διαμορφώνεται στην παρούσα φάση. Ειδικά η αμερικανική πλευρά εδώ και μερικά χρόνια εκφράζει τις «ανησυχίες» της καθώς τα λιμάνια αυτά ελέγχονται είτε απ’ ευθείας από την ανταγωνιστική Κίνα (ΟΛΠ) είτε κεφάλαια που συνδέονται με ανταγωνιστικές δυνάμεις. Παράλληλα οι ΗΠΑ φαίνεται να αναζητούν τρόπους να «διεισδύσουν» στα δύο μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας και αναμένονται εξελίξεις με την άφιξη της νέας πρέσβειρας, Κ. Γκίλφοϊλ.
Με δεδομένη στην παρούσα φάση την κατάσταση με ΟΛΠ και ΟΛΘ αναζητούνται λύσεις με άλλα περιφερειακά λιμάνια για την προώθηση του «διάδρομου της Ινδίας» (IMEC) ‒του διαδρόμου δηλαδή που αφορά τις ΗΠΑ‒ και παράλληλα γίνονται προσπάθειες να επιλυθούν και θέματα γεωπολιτικής σημασίας που συνδέονται με τον στρατιωτικό τομέα ‒ που όπως καταλαβαίνουμε αφορά κύρια τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται τα λιμάνια του Βόλου (ήδη η κυβέρνηση επιταχύνει τη διαδικασία «αξιοποίησης» σύμφωνα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις), της Πάτρας και της Αλεξανδρούπολης ή Καβάλας.
Η άποψη της κυβέρνησης Μητσοτάκη για όλα αυτά διατυπώθηκε πρόσφατα από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο κ. Π. Μαρινάκη σε ερώτηση δημοσιογράφων. Εκεί αφού είπε ότι τα δύο λιμάνια έχουν παραχωρηθεί με αποφάσεις προηγούμενων κυβερνήσεων («είναι αποφάσεις προηγούμενων ετών», είπε) διευκρινίζοντας ότι το «κράτος έχει συνέχεια» ξεκαθάρισε τις προθέσεις της κυβέρνησης συμπληρώνοντας ότι η παρούσα κυβέρνηση «έχει ξεκάθαρο γεωπολιτικό αποτύπωμα» και συμπλήρωσε με «σταθερούς συμμάχους». Συνεπώς ξεκαθάρισε ότι η κυβέρνηση θα φροντίσει τα δέοντα….
Μετά από όλα αυτά γίνεται κατανοητή και η βαρύτητα που δίνει η κυβέρνηση στην «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας και προς τα που θα κινηθεί ειδικά στον τομέα των λιμανιών που έχουν μια ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία.
Διαχρονικό ξεπούλημα από όλες τις κυβερνήσεις
Από τη δεκαετία του 1990 ξεκίνησε η διαδικασία αποκρατικοποιήσεων, κοινώς ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας στο ιδιωτικό κεφάλαιο από τις κυβερνήσεις αρχικά της Ν.Δ. (πατρός Μητσοτάκη) για να λάβει διατάσεις επί ΠΑΣΟΚ (κυβέρνηση Σημίτη). Έκτοτε ανάλογα με τις συνθήκες και τα συμφέροντα που πίεζαν την εκάστοτε κυβέρνηση η διαδικασία ξεπουλήματος επιταχυνόταν σταδιακά. Με τη διαδικασία των μνημονίων η Ελλάδα μπήκε την τελική ευθεία για το ξεπούλημα των πάντων. Όλα εντάχθηκαν στα διάφορα οικονομικά σχήματα με προμετωπίδα τη δήθεν αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, κοινώς το ξεπούλημα. Στο πλαίσιο αυτό πουλήθηκαν και συνεχίζουν να πωλούνται δημόσιες επιχειρήσεις (κοινής ωφέλειας ή μη), λιμάνια, αεροδρόμια, οδικό δίκτυο, τουριστικά θέρετρα, μαρίνες, ακίνητα φιλέτα σε κεντρικά σημεία, μεγάλα τεμάχια γης για δημιουργία τουριστικών και άλλων συγκροτημάτων (π.χ. πρώην αεροδρόμιο ελληνικού κ.ά.). Σήμερα ό,τι παραμένει ως δημόσια περιουσία έχει ενταχθεί στο Υπερταμείο και στα άλλα συνδεδεμένα επιχειρηματικά σχήματα και έχουν όλα δεσμευτεί ως εγγύηση για εξασφάλιση των δανειστών για 99 χρόνια, έως το τέλος του 2115! Το έργο αυτό δέσμευσης της δημόσιας περιουσίας της κυβέρνησης Τσίπρα-ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί σήμερα «βούτυρο στο ψωμί» για την κυβέρνηση Μητσοτάκη-Ν.Δ., που στο πλαίσιο του νεοφιλελευθερισμού έχει ως βασική ιδεολογική αφετηρία τη μείωση του κράτους με κάθε τρόπο και την παράδοση στον ιδιωτικό τομέα κάθε δραστηριότητας που αφήνει το δημόσιο.
Σε αυτό το πλαίσιο η κυβέρνηση με τη νέα ηγεσία στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών υπό τον Κ. Πιερρακάκη δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας. Με πομπώδεις εκφράσεις για έμφαση και λαϊκή κατανάλωση όπως «το Υπερταμείο καταλύτης μιας μεγάλης οικονομικής αλλαγής» δίνει το στίγμα πως θα κινηθεί η κυβέρνηση στο θέμα το επόμενο διάστημα, με έμφαση στην δημόσια περιουσία. Για να φανεί η βαρύτητα επί του θέματος από πλευράς κυβέρνησης το υπουργείο κυκλοφόρησε ένα αναλυτικό ενημερωτικό σημείωμα για το Υπερταμείο και το ρόλο που διαδραματίζει στην οικονομία και ακολούθησε επίσημη επίσκεψη του Κ. Πιερρακάκη στην έδρα του και συνάντηση με τη διοίκηση του Ταμείου. Το στίγμα του υπουργού ήταν ξεκάθαρο όσον αφορά το τι σκοπεύουν να κάνουν: «Να δώσουμε ζωή στα assets του Δημοσίου τα οποία δεν είχαν αξιοποιηθεί εδώ και χρόνια. Είτε μιλάμε για τα 22 περιφερειακά αεροδρόμια, είτε μιλάμε για τις ελληνικές αλυκές, είτε μιλάμε για λιμάνια, μαρίνες, ιαματικές πηγές. Θα αναζητήσουμε στρατηγικούς επενδυτές για να μπορέσουμε να πετύχουμε τη μεγαλύτερη δυνατή θετική επίδραση στην ελληνική οικονομία, πόσο μάλλον όταν βλέπουμε ότι διεθνώς υπάρχει και όλο αυτό το πολύ θετικό momentum για τις οικονομικές μας επιδόσεις.» Σε αυτό το πλαίσιο πραγματοποιούνται ήδη μια σειρά από διαγωνιστικές διαδικασίες για πωλήσεις σημαντικών τμημάτων της δημόσιας περιουσίας όπως χιονοδρομικά κέντρα, λιμάνια, μαρίνες κ.λπ.
Η νέα πρέσβειρα των ΗΠΑ φέρνει εξελίξεις
Η άφιξη της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ, Κ. Γκιλφόιλ, με το επιτελείο της αναμένεται να φέρει εξελίξεις σχετικά με τα λιμάνια. Λαμβάνοντας υπόψη, σύμφωνα με όσα καθημερινά δημοσιεύονται στον Τύπο που έχει άμεση πληροφόρηση από τα αναγκαία κέντρα αλλά και τις γενικότερες στρατηγικές κινήσεις των βασικών παικτών, ότι:
α) οι ΗΠΑ προσπαθούν να ελέγξουν τις πύλες εισόδου προς την Ευρώπη από την Ασία με αποτέλεσμα να υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ελληνικά λιμάνια,
β) ο νέος επιτετραμμένος στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα, στο πλαίσιο της νέας διοίκησης υπό την Κ. Γκιλφόιλ, θα είναι ο Τζος Χακ με εμπειρία στην ανάλογη θέση στη Σαγκάη, το Χονγκ-Κονγκ και την Ταϊβάν ‒ας θυμηθούμε τον Τζ. Πάιατ και το έργο που άφησε στην Ελλάδα μετά τη θητεία του στη Ουκρανία την περίοδο των γεγονότων του 2014 και της ανατροπής της εκλεγμένης κυβέρνησης‒ και
γ) το λιμάνι της Θεσσαλονίκης έχει επιλεγεί κατ’ αρχήν ως βασικό σημείο εισόδου του «διαδρόμου της Ινδίας» στην Ευρώπη,
είναι προφανές ότι η άμεση πίεση προς την ελληνική πλευρά θα ενταθεί για ΟΛΠ και ΟΛΘ με σκοπό αλλαγές. Το μέγεθος και η εξέλιξη των αλλαγών θα εξαρτηθούν από πολλούς παράγοντες που θα διαμορφωθούν στην πορεία. Το δεδομένο είναι ότι θα υπάρξουν πιέσεις και θα αναζητηθούν λύσεις σύμφωνες με τα αμερικανικά και ευρωενωσιακά συμφέροντα.
