Της Νάντιας Βαλαβάνη.
Στις «9 θέσεις του Μετώπου Αλληλεγγύης και Ανατροπής (ΜΑΑ)» υπογραμμίζεται σωστά ο χαρακτήρας της δομικής κρίσης του καπιταλισμού και η εντατικοποίηση της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης με τρόπο που ακυρώνει ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Επισημαίνεται η μεγάλη, η ιστορική καθυστέρηση της ελληνικής Αριστεράς, πολιτικής και κοινωνικής
Αναδεικνύεται ως κύριο καθήκον και ταυτόχρονα ως ανοιχτό πολιτικό σχέδιο η ανάγκη δημιουργίας ενός μετώπου κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και την έξοδο της Ελλάδας από την πολιτική του Μνημονίου, που μέσω του Συμφώνου για το Ευρώ μετατρέπεται σε καθολική δεσμευτική πολιτική κατεύθυνση για το σύνολο των χωρών της Ε.Ε.
Στις συνθήκες αυτές, το ζήτημα του κοινωνικού ελέγχου του χρέους εμφανίζεται ως κομβικό σημείο σύγκρουσης για τη διαγραφή τού συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους του και ταυτόχρονα ως παράγοντας και στοιχείο ανάπτυξης του λαϊκού κινήματος. Ο διπλός αυτός στόχος συνδέεται όχι μόνο με την απομάκρυνση της κυβέρνησης Παπανδρέου αλλά και με την απόκρουση οποιωνδήποτε άλλων «κυβερνητικών λύσεων» δικομματικού ή «οικουμενικού-τεχνοκρατικού» χαρακτήρα, προορισμένων να συνεχίσουν την ίδια πολιτική.
Τα παραπάνω προϋποθέτουν, επίσης, μια αναδιάρθρωση, μια ανασυγκρότηση της κοινωνικής και πολιτικής Αριστεράς – μέσα από ένα δρόμο διαλόγου και κοινής πάλης. Εδώ, όμως, υπάρχει και μια μεγάλη αντίφαση: Η συνείδηση αυτής της ανάγκης είναι σήμερα πολύ πιο έντονη στη βάση της Αριστεράς απ’ ό,τι στις ηγεσίες της. Αυτό είναι ένα καινούργιο στοιχείο που έχει αρχίσει να γίνεται σε τέτοια έκταση φανερό μόλις μέσα στον τελευταίο ένα-ενάμιση χρόνο και να εκφράζεται με καινούργιες μορφές, όπως είναι το Αριστερό Βήμα ή η πρόσφατη Πρωτοβουλία για ΕΛΕ. Δεν είναι σωστή η εκτίμηση των «9 θέσεων» ότι πρόκειται για νέες μορφές ενότητας δράσης της Αριστεράς «από τα πάνω». Αντίθετα, πρόκειται για νέες μορφές συνύπαρξης τμημάτων της βάσης της πολιτικής Αριστεράς, μια συνάντηση ανθρώπων από τις παρυφές του ΚΚΕ μέχρι της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και ανένταχτων, έξω απ’ όλους τους γνωστούς αριστερούς σχηματισμούς. Γι’ αυτό ίσως και δεν συνάντησαν την καλύτερη υποδοχή απ’ τις κομματικές ηγεσίες της.
Αυτή η αντίφαση της περισσότερο προωθημένης συνείδησης της βάσης έναντι της «κορυφής» για τον ιστορικό χαρακτήρα των καθηκόντων της σημερινής συγκυρίας δεν φαίνεται ότι ωριμάζει για άμεση λύση – και αυτό βάζει τροχοπέδη στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι σήμερα. Χρειάζεται άλμα από τις σημερινές αντιλήψεις και στάσεις, για να μπορέσει να υπάρξει ένα συμφωνημένο ελάχιστο πρόγραμμα κοινής δράσης, που δεν θα κινδυνεύει να διαλυθεί κάθε στιγμή, με προβολή ως minimum στόχων που αύριο μπορεί να συνενώνουν την πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, σήμερα όμως δεν μπορεί να συμφωνήσει γι’ αυτούς ούτε η πλειοψηφία της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Αν δεν γίνει δυνατό ένα τέτοιο άλμα σε πεποιθήσεις και στάσεις στο χώρο της πολιτικής Αριστεράς, το μόνο που μένει είναι μια «πύκνωση» των επιμέρους θεμάτων, για τα οποία αναπτύσσεται κοινή δράση (μέσω πρωτοβουλίας πρωτοβάθμιων σωματείων, μετωπικών κινημάτων ανυπακοής κ.ά.), ώστε να προκύψει στην πράξη ένα πρόγραμμα κοινής δράσης. Παίρνοντας όμως υπ’ όψιν και την κατάσταση των κοινωνικών συλλογικοτήτων, δεν είμαι σίγουρη για το τι είναι δυσκολότερο από τα δύο.
Αυτή η γενικότερη κατάσταση θέτει πρόσθετα ζητήματα στην πορεία της πανελλαδικής συγκρότησης του ΜΑΑ ως της κατεξοχήν πολιτικής κίνησης και πρωτοβουλίας που πρόβαλε την ιδέα δημιουργίας ενός τέτοιου μετώπου σήμερα και αγωνίζεται γι’ αυτό. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ εντελώς επιγραμματικά σε τρία από αυτά:
Πρώτο: Έχουμε την ιδέα και τη συνείδηση της ανάγκης της ιστορικής εποχής. Έχουμε όμως και κάποιο αντίστοιχο, έστω και σε σπερματική μορφή, σχέδιο; Νομίζω όχι. Κι αυτό δεν έχει σχέση με την έλλειψη ιδεών, θεωρητικών αναζητήσεων και πρακτικών κινηματικών εμπειριών των ανθρώπων στις γραμμές μας. Όπως φάνηκε και από τη μέχρι τώρα συζήτηση, ίσα-ίσα ισχύει το αντίθετο. Έχει να κάνει μάλλον με το ότι το ΜΑΑ –κι αυτό είναι μια κληρονομιά του ΣΥΡΙΖΑ– είναι μέχρι στιγμής «σκορποχώρι». «Ο καθένας και πάνω του», είτε πρόκειται για κάθε σύντροφο και συντρόφισσα χωριστά είτε για καθεμιά από τις συλλογικότητες που το απαρτίζουν. Όμως: Είναι ανάγκη να μάθουμε να συζητούμε μαζί τα πάντα, να φτιάχνουμε μια κοινή ημερήσια διάταξη αντί για πολλές παράλληλες, οι περισσότερες μάλιστα απ’ αυτές ατομικές.
Δεύτερο: Είναι πολύ σημαντικό ότι, μέχρι σήμερα, χρησιμοποιούμε ως αναλυτικά εργαλεία της πραγματικότητας ό,τι σημαντικό αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή ως αποτέλεσμα οργανωμένης μελέτης, κυρίως μέσα στα πανεπιστήμια. Το ΜΑΑ είναι η ελληνική πολιτική κίνηση που κατεξοχήν υιοθέτησε και ενσωμάτωσε στις θέσεις του μεγάλο μέρος των αναλύσεων και των συμπερασμάτων της διεθνούς ομάδας οικονομολόγων του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με τον Κώστα Λαπαβίτσα, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε πολιτική σχέση μαζί τους. Αυτό απαιτούσε ανοιχτό μυαλό και γενναιοφροσύνη μάλλον ασυνήθιστη στην ελληνική πολιτική Αριστερά, ίσως και σε διεθνές επίπεδο, και σαν τέτοιο το χαιρετίζω. Αρκεί όμως;
Νομίζω ότι, συνεχίζοντας να παρακολουθούμε με το ίδιο ανοιχτό μυαλό και να ενσωματώνουμε με την ίδια γενναιοφροσύνη οτιδήποτε ενδιαφέρον και σημαντικό αναπτύσσεται γύρω μας, χρειαζόμαστε και τα δικά μας εργαλεία και τις δικές μας μελέτες. Στην πραγματικότητα, αυτό που χρειαζόμαστε είναι όχι η φύρδην-μίγδην ανταλλαγή απόψεων μέσω του Διαδικτύου, πράγμα που συμβαίνει και σήμερα χωρίς να οδηγεί πουθενά, αλλά η διεξοδική και συγκροτημένη συζήτηση.
Τρίτο: Είμαστε ακόμα μακριά από την κατάκτηση μιας κουλτούρας συντροφικής συζήτησης. Και δεν είναι σωστό να θεωρούμε ότι αυτό οφείλεται στις πολιτικές ή ιδεολογικές μας διαφορές, που αναγκαστικά θα υπάρχουν. Οι ουσιαστικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους των πολιτικών συλλογικοτήτων της Αριστεράς είναι αναγκαίες όσο και εύθραυστες. Ας το πάρουμε αυτό υπόψιν και στο πλαίσιο του Μετώπου.
Στις συνθήκες αυτές, το ζήτημα του κοινωνικού ελέγχου του χρέους εμφανίζεται ως κομβικό σημείο σύγκρουσης για τη διαγραφή τού συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους του και ταυτόχρονα ως παράγοντας και στοιχείο ανάπτυξης του λαϊκού κινήματος. Ο διπλός αυτός στόχος συνδέεται όχι μόνο με την απομάκρυνση της κυβέρνησης Παπανδρέου αλλά και με την απόκρουση οποιωνδήποτε άλλων «κυβερνητικών λύσεων» δικομματικού ή «οικουμενικού-τεχνοκρατικού» χαρακτήρα, προορισμένων να συνεχίσουν την ίδια πολιτική.
Τα παραπάνω προϋποθέτουν, επίσης, μια αναδιάρθρωση, μια ανασυγκρότηση της κοινωνικής και πολιτικής Αριστεράς – μέσα από ένα δρόμο διαλόγου και κοινής πάλης. Εδώ, όμως, υπάρχει και μια μεγάλη αντίφαση: Η συνείδηση αυτής της ανάγκης είναι σήμερα πολύ πιο έντονη στη βάση της Αριστεράς απ’ ό,τι στις ηγεσίες της. Αυτό είναι ένα καινούργιο στοιχείο που έχει αρχίσει να γίνεται σε τέτοια έκταση φανερό μόλις μέσα στον τελευταίο ένα-ενάμιση χρόνο και να εκφράζεται με καινούργιες μορφές, όπως είναι το Αριστερό Βήμα ή η πρόσφατη Πρωτοβουλία για ΕΛΕ. Δεν είναι σωστή η εκτίμηση των «9 θέσεων» ότι πρόκειται για νέες μορφές ενότητας δράσης της Αριστεράς «από τα πάνω». Αντίθετα, πρόκειται για νέες μορφές συνύπαρξης τμημάτων της βάσης της πολιτικής Αριστεράς, μια συνάντηση ανθρώπων από τις παρυφές του ΚΚΕ μέχρι της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και ανένταχτων, έξω απ’ όλους τους γνωστούς αριστερούς σχηματισμούς. Γι’ αυτό ίσως και δεν συνάντησαν την καλύτερη υποδοχή απ’ τις κομματικές ηγεσίες της.
Αυτή η αντίφαση της περισσότερο προωθημένης συνείδησης της βάσης έναντι της «κορυφής» για τον ιστορικό χαρακτήρα των καθηκόντων της σημερινής συγκυρίας δεν φαίνεται ότι ωριμάζει για άμεση λύση – και αυτό βάζει τροχοπέδη στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι σήμερα. Χρειάζεται άλμα από τις σημερινές αντιλήψεις και στάσεις, για να μπορέσει να υπάρξει ένα συμφωνημένο ελάχιστο πρόγραμμα κοινής δράσης, που δεν θα κινδυνεύει να διαλυθεί κάθε στιγμή, με προβολή ως minimum στόχων που αύριο μπορεί να συνενώνουν την πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, σήμερα όμως δεν μπορεί να συμφωνήσει γι’ αυτούς ούτε η πλειοψηφία της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Αν δεν γίνει δυνατό ένα τέτοιο άλμα σε πεποιθήσεις και στάσεις στο χώρο της πολιτικής Αριστεράς, το μόνο που μένει είναι μια «πύκνωση» των επιμέρους θεμάτων, για τα οποία αναπτύσσεται κοινή δράση (μέσω πρωτοβουλίας πρωτοβάθμιων σωματείων, μετωπικών κινημάτων ανυπακοής κ.ά.), ώστε να προκύψει στην πράξη ένα πρόγραμμα κοινής δράσης. Παίρνοντας όμως υπ’ όψιν και την κατάσταση των κοινωνικών συλλογικοτήτων, δεν είμαι σίγουρη για το τι είναι δυσκολότερο από τα δύο.
Αυτή η γενικότερη κατάσταση θέτει πρόσθετα ζητήματα στην πορεία της πανελλαδικής συγκρότησης του ΜΑΑ ως της κατεξοχήν πολιτικής κίνησης και πρωτοβουλίας που πρόβαλε την ιδέα δημιουργίας ενός τέτοιου μετώπου σήμερα και αγωνίζεται γι’ αυτό. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ εντελώς επιγραμματικά σε τρία από αυτά:
Πρώτο: Έχουμε την ιδέα και τη συνείδηση της ανάγκης της ιστορικής εποχής. Έχουμε όμως και κάποιο αντίστοιχο, έστω και σε σπερματική μορφή, σχέδιο; Νομίζω όχι. Κι αυτό δεν έχει σχέση με την έλλειψη ιδεών, θεωρητικών αναζητήσεων και πρακτικών κινηματικών εμπειριών των ανθρώπων στις γραμμές μας. Όπως φάνηκε και από τη μέχρι τώρα συζήτηση, ίσα-ίσα ισχύει το αντίθετο. Έχει να κάνει μάλλον με το ότι το ΜΑΑ –κι αυτό είναι μια κληρονομιά του ΣΥΡΙΖΑ– είναι μέχρι στιγμής «σκορποχώρι». «Ο καθένας και πάνω του», είτε πρόκειται για κάθε σύντροφο και συντρόφισσα χωριστά είτε για καθεμιά από τις συλλογικότητες που το απαρτίζουν. Όμως: Είναι ανάγκη να μάθουμε να συζητούμε μαζί τα πάντα, να φτιάχνουμε μια κοινή ημερήσια διάταξη αντί για πολλές παράλληλες, οι περισσότερες μάλιστα απ’ αυτές ατομικές.
Δεύτερο: Είναι πολύ σημαντικό ότι, μέχρι σήμερα, χρησιμοποιούμε ως αναλυτικά εργαλεία της πραγματικότητας ό,τι σημαντικό αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή ως αποτέλεσμα οργανωμένης μελέτης, κυρίως μέσα στα πανεπιστήμια. Το ΜΑΑ είναι η ελληνική πολιτική κίνηση που κατεξοχήν υιοθέτησε και ενσωμάτωσε στις θέσεις του μεγάλο μέρος των αναλύσεων και των συμπερασμάτων της διεθνούς ομάδας οικονομολόγων του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με τον Κώστα Λαπαβίτσα, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε πολιτική σχέση μαζί τους. Αυτό απαιτούσε ανοιχτό μυαλό και γενναιοφροσύνη μάλλον ασυνήθιστη στην ελληνική πολιτική Αριστερά, ίσως και σε διεθνές επίπεδο, και σαν τέτοιο το χαιρετίζω. Αρκεί όμως;
Νομίζω ότι, συνεχίζοντας να παρακολουθούμε με το ίδιο ανοιχτό μυαλό και να ενσωματώνουμε με την ίδια γενναιοφροσύνη οτιδήποτε ενδιαφέρον και σημαντικό αναπτύσσεται γύρω μας, χρειαζόμαστε και τα δικά μας εργαλεία και τις δικές μας μελέτες. Στην πραγματικότητα, αυτό που χρειαζόμαστε είναι όχι η φύρδην-μίγδην ανταλλαγή απόψεων μέσω του Διαδικτύου, πράγμα που συμβαίνει και σήμερα χωρίς να οδηγεί πουθενά, αλλά η διεξοδική και συγκροτημένη συζήτηση.
Τρίτο: Είμαστε ακόμα μακριά από την κατάκτηση μιας κουλτούρας συντροφικής συζήτησης. Και δεν είναι σωστό να θεωρούμε ότι αυτό οφείλεται στις πολιτικές ή ιδεολογικές μας διαφορές, που αναγκαστικά θα υπάρχουν. Οι ουσιαστικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους των πολιτικών συλλογικοτήτων της Αριστεράς είναι αναγκαίες όσο και εύθραυστες. Ας το πάρουμε αυτό υπόψιν και στο πλαίσιο του Μετώπου.
* Το παραπάνω άρθρο είναι εκτεταμένα αποσπάσματα από την ομιλία της Νάντιας Βαλαβάνη στην Α΄ Πανελλαδική Συνάντηση του Μετώπου Αλληλεγγύης και Ανατροπής
Σχόλια
