Από την αντιμετώπιση της κρίσης ώς τη νεκρανάσταση της κεντροδεξιάς. Της Αλίκης Βεγίρη
Η Ισλανδία είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα, αν και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ευρωζώνης, η οποία χειρίστηκε την οικονομική κρίση του 2008 με το δικό της, διαφορετικό και εντέλει περισσότερο επιτυχημένο τρόπο. Εν συντομία, αντί να υποστεί τις συνέπειες ενός κολοσσιαίου δανεισμού, όπως έκανε η Ιρλανδία και η Ελλάδα, άφησε τις τέσσερις μεγαλύτερες ιδιωτικές της τράπεζες να καταρρεύσουν, τις κρατικοποίησε για ένα διάστημα μέχρι να τις ξαναπουλήσει σε ιδιώτες και μετά από δυο επιτυχημένα δημοψηφίσματα αρνήθηκε να εγγυηθεί τα δάνεια των τραπεζών και τις καταθέσεις των αλλοδαπών καταθετών. Η κίνηση αυτή γλίτωσε τους πολίτες από ένα βάρος ίσο με εννιά φορές το ισλανδικό ΑΕΠ (τόσα ήταν τα χρέη των τραπεζών) και από περίπου 4 δισ. ευρώ, που ήταν συνολικά το κούρεμα των κατά κύριο λόγο Βρετανών και Ολλανδών καταθετών. Επιπλέον, έφτιαξε καινούργιο Σύνταγμα με τη συμμετοχή όλων των πολιτών και έστειλε τον προηγούμενο πρωθυπουργό και αρκετούς τραπεζίτες να λογοδοτήσουν στα δικαστήρια, άσχετο αν στο τέλος ξέφυγαν με κατηγορίες για δευτερεύοντα ζητήματα.
Η κατάρρευση των τραπεζών, κυριολεκτικά μέσα σε μια βδομάδα, προκάλεσε την κατάρρευση του νομίσματος, φούντωσε τον πληθωρισμό και εκτόξευσε την ανεργία στο 10% από περίπου 2% που ήταν πριν από το 2008, αναγκάζοντας την τότε κυβέρνηση να στραφεί για δανεικά στο ΔΝΤ με 2,1 δισ. δολάρια και τις σκανδιναβικές χώρες, με άλλα 2,4 δισ. δολάρια.
Η κεντροαριστερή κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές της 25ης Απριλίου του 2009 κατόρθωσε να υποστρέψει την κατάσταση, υιοθετώντας σύντομα κεϊνσιανές πολιτικές, όπως αυστηρά περιοριστικά μέτρα στην κίνηση των κεφαλαίων, μέτρο το οποίο βρίσκεται ακόμα σε ισχύ και υποτίμηση της ισλανδικής κορώνας κατά περίπου 50%. Πέντε χρόνια μετά, η ισλανδική κορώνα εξακολουθεί να είναι υποτιμημένη κατά 25%-35%. Τα αποτελέσματα φάνηκαν γρήγορα και ήταν αρκετά ενθαρρυντικά. Η ανεργία υποχώρησε σταδιακά στο 5,5% όπου βρίσκεται σήμερα, η οικονομία άρχισε ήδη από το 2011 να κινείται ανοδικά με ρυθμούς της τάξης του 2%-3%, το έλλειμμα κατέβηκε από το 10% το 2009-2010 στο 3,4% το 2012, οι εξαγωγές άρχισαν να αυξάνουν, ενώ από τις αρχές του 2012 η Ισλανδία ήταν πίσω ξανά στις αγορές. Όσο για τα εξωτερικά χρέη αυτά πληρώνονταν στην ώρα τους και κάποιες φορές, μάλιστα, πριν απ’ αυτήν.
Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι όλα έβαιναν καλώς στο τολμηρό αυτό νησί. Το ότι δεν ήταν έτσι ακριβώς φάνηκε στις εκλογές της 27ης Απριλίου, όπου οι ψηφοφόροι καταπόντισαν τον κυβερνητικό συνασπισμό των σοσιαλδημοκρατών, οι οποίοι έχασαν τις 11 από τις 20 έδρες, και ξανάφεραν πίσω με υψηλά ποσοστά τον προηγούμενο κεντρο-δεξιό συνασπισμό, δηλαδή, το κόμμα της Ανεξαρτησίας και το Προοδευτικό Κόμμα με 19 έδρες έκαστο, αυτόν ακριβώς που τους είχε φέρει σ’ αυτή την κατάντια. Ήταν από αχαριστία και αγνωμοσύνη προς την κυβέρνηση; Όχι ακριβώς.
Μπορεί οι δείκτες της χώρας να είχαν πάρει την ανιούσα, δεν συνέβη, όμως, το ίδιο και με τους κατοίκους, οι οποίοι όλο αυτό το διάστημα είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται ώς και στο μισό (19% από το 2007 σε ισλανδικές κορώνες και 50% σε δολάρια), τις τιμές των εισαγόμενων κυρίως προϊόντων λόγω υποτίμησης της κορώνας και του πληθωρισμού να αυξάνονται αναλόγως, τους φόρους να πολλαπλασιάζονται (ώς και 100 καινούργιοι φόροι επιβλήθηκαν), τις κοινωνικές δαπάνες να μειώνονται, (προαπαιτούμενα του ΔΝΤ λόγω του δανείου) και τις δόσεις των δανείων τους, κατά κύριο λόγο στεγαστικών, να εκτοξεύονται, οδηγώντας ως και το 40% των νοικοκυριών σε αδυναμία πληρωμών. Ο λόγος είναι ότι οι περισσότεροι Ισλανδοί είχαν δανειστεί είτε σε ξένο νόμισμα, είτε με επιτόκια συνδεδεμένα με τον πληθωρισμό, επιλογές που αποδείχτηκαν μοιραίες, μια και ο πληθωρισμός ανέβαινε και η κορώνα σε σχέση με τα ξένα νομίσματα έχανε την αξία της σε σημαντικό βαθμό.
Τα δύο κεντροδεξιά κόμματα, που τελικά επικράτησαν, κατέβηκαν στις εκλογές με αρκετές υποσχέσεις και με… δώρα ιδιαίτερα ελκυστικά, όπως τερματισμό των περιορισμών στην κίνηση των κεφαλαίων, μείωση των φόρων, αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, διαγραφή του 20% των στεγαστικών δανείων, περισσότερες επενδύσεις από το εξωτερικό και προώθηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης.
Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Μέρος της εκλογικής τους επιτυχίας σίγουρα αποδίδεται και στον ισχυρό ευρωσκεπτικισμό τους, ο οποίος ήρθε και συντονίστηκε με τις διαθέσεις και της πλειοψηφίας των Ισλανδών, οι οποίοι σε ποσοστό 25% δηλώνουν ότι δεν επιθυμούν να συσφίξουν περαιτέρω τις σχέσεις τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως προσπάθησε να κάνει η προηγούμενη κυβέρνηση, όταν ξεκίνησε το 2009 τις ενταξιακές συνομιλίες. Ειδικά για το Προοδευτικό Κόμμα, η εκλογική του εκτόξευση, από τις 9 στις 19 έδρες, οφείλεται στη σθεναρή στάση που κράτησε στα δικαστήρια όταν εναντιώθηκε στην αποζημίωση των ξένων καταθετών της Icesave, σε αντίθεση με την απερχόμενη κυβέρνηση που είχε φανεί διατεθειμένη να διαπραγματευθεί και να υπαναχωρήσει.
Οutsider των εκλογών αποδείχτηκε το Κόμμα των Πειρατών το οποίο ξεπέρασε το όριο του 5% και από τη νέα σύνοδο θα εκπροσωπείται στη Βουλή με 3 νέους βουλευτές.
