Το αμέσως επόμενο διάστημα θα τεθεί σύμφωνα με τον κυβερνητικό σχεδιασμό, σε διαβούλευση το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά «πανεπιστήμια», τα οποία κατ’ ευφημισμό βαφτίζουν «ελεύθερα», ενώ σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό Κ. Πιερρακάκη, ο στόχος της κυβέρνησης είναι η έναρξη λειτουργίας των μη κρατικών αυτών ιδρυμάτων ήδη από το 2025. Στην κυβέρνηση θεωρούν, πως ελλείψει αντιπολίτευσης, έχουν την ευκαιρία, να προχωρήσουν σε μια ευρείας κλίμακας αντιμεταρρύθμιση, που θα αποτυπώνει σε μια σειρά τομείς (τριτοβάθμια εκπαίδευση, δικαιοσύνη, υγεία κ.ά.) την ηγεμονία της.
Με επιθετικό τρόπο οι ελίτ βρίσκουν ευκαιρία να ξεθεμελιώσουν μια σειρά λειτουργιών του δημόσιου χώρου, φέρνοντας στη θέση τους νέες συγκεντρωτικές, αφελληνισμένες και φιλικές στις ιδιωτικές μπίζνες δομές. Η ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και έρευνας, αποτελεί ίσως την πιο εμβληματική από αυτές τις νομοθετικές πρωτοβουλίες, τόσο γιατί στο παρελθόν το νεοφιλελεύθερο μπλοκ έχει δεχθεί σημαντικές ήττες από το εκπαιδευτικό κίνημα στην προσπάθεια του να «εκσυγχρονίσει» τον συγκεκριμένο τομέα, όσο και γιατί το μαζικό δημόσιο πανεπιστήμιο, παρά την χρόνια απαξίωση και τις κατά κύματα επιθέσεις που έχει δεχτεί, παραμένει ένας εν δυνάμει χώρος παραγωγής γνώσης, έξω από τις επιταγές των ελίτ.
Κυβερνητική ιδεολογική ηγεμονία;
Στην κυβέρνηση εμφανίζουν τη νομοθετική πρωτοβουλία τους, πέρα από έναν αναγκαίο εκσυγχρονισμό, που θα μας φέρει πιο κοντά στην πραγματικότητα άλλων αναπτυγμένων χωρών και ως μια εναρμόνιση του νόμου με τη βούληση της κοινωνίας. Ας δούμε λίγο καλύτερα και τα δύο αυτά επιχειρήματα:
«Σε όλο τον κόσμο έχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια». Ένας ψευδής ισχυρισμός που όμως έχει ισχυρή προπαγανδιστική δύναμη. «Να γίνουμε επιτέλους Ευρώπη». Κι ας μην υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στις βασικές χώρες αυτής. Στην πράξη το όνειρο της κυβέρνησης είναι να γίνουμε «Κύπρος». Το αναφέρει διαρκώς ο υπουργός Παιδείας Κ. Πιερρακάκης, ως θετικό παράδειγμα το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου που αποτελεί «περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης σε όλη την ευρύτερη περιοχή τους, με την πλειοψηφία των φοιτητών να μην είναι Κύπριοι». Στην πραγματικότητα, χαμηλού επιπέδου πανεπιστήμια-σούπερ μάρκετ βαφτίζονται success story, κόντρα σε κάθε λογική, όπως ακριβώς βαφτίζεται από τους ίδιους ανθρώπους ανάπτυξη η οικονομία του real estate και των golden visa.
«Όλες οι κοινωνικές ομάδες είναι υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων». Πράγματι στις μετρήσεις γνώμης εμφανίζονται ως πλειοψηφικές οι θετικές γνώμες για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Η χρόνια απαξίωση του δημόσιου πανεπιστημίου έχει συμβάλει σημαντικά σε αυτό το κλίμα. Αν όμως δούμε λίγο λεπτομερέστερα τα ποιοτικά στοιχεία των ερευνών αυτών, τα πράγματα εμφανίζονται κάπως διαφορετικά. Σε πρόσφατη έρευνα της Prorata, υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων εμφανίζονται 6 στους 10 ερωτώμενους. Στην ερώτηση όμως ποια θεωρούν ως προτεραιότητα για την ενίσχυση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το 47% δηλώνει την αύξηση των δαπανών για την δημόσια εκπαίδευση, το 19% την αξιολόγηση, και μόνο το 15% την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Παράλληλα, 9 στους 10 επιθυμούν «αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο και κανόνες» για τα μη κρατικά πανεπιστήμια και σχεδόν το 60% τάσσεται ενάντια στην ισοτιμία αυτών με τα δημόσια πανεπιστήμια.
Στόχος το δημόσιο πανεπιστήμιο
Παρά την προπαγάνδα της κυβέρνησης, κανείς δεν πιστεύει ότι θα έχουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια εφάμιλλα του Harvard ή του Columbia. Τα οποία άλλωστε πέρα από τα υπέρογκα δίδακτρα συντηρούνται και από τα κονδύλια μαμούθ του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος των ΗΠΑ. Στην πράξη θα έχουμε μπίζνες ιδιωτών σε συνεργασία με κολλέγια από την Κύπρο και τη Μ. Βρετανία, αλλά και τα πανεπιστήμια της αλλοδαπής που για εκπαιδευτικούς / ερευνητικούς αλλά και για ιδεολογικούς / γεωπολιτικού λόγους θα βρουν ευκαιρία να μπουκάρουν στην ελληνική αγορά. Στην πράξη, στην Ελλάδα η εξίσωση των ιδιωτικών «πανεπιστημίων» με τα δημόσια ΑΕΙ είναι ένας μοχλός συμπίεσης για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Τόσο η αναδιανομή κονδυλίων και πόρων προς τα ιδιωτικά «πανεπιστήμια», που θα μειώσουν τους ήδη πετσοκομμένους προϋπολογισμούς των δημόσιων, σε συνδυασμό με την προσέλκυση καθηγητών των δημόσιων ΑΕΙ από τα ιδιωτικά ιδρύματα, όσο και η προς τα κάτω εξίσωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων (έχουμε το προηγούμενο των κολεγίων αλλά και της αναβάθμισης των ΤΕΙ) θα κατακερματίσουν ακόμη περισσότερο τον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Με επιθετικό τρόπο οι ελίτ βρίσκουν ευκαιρία να ξεθεμελιώσουν μια σειρά λειτουργιών του δημόσιου χώρου, φέρνοντας στη θέση τους νέες συγκεντρωτικές, αφελληνισμένες και φιλικές δομές στις ιδιωτικές μπίζνες
Παρακάμπτεται το Σύνταγμα;
Το άρθρο 16 αποτελεί το τελευταίο συνταγματικό εμπόδιο στις διαχρονικές προσπάθειες απορρύθμισης της ανώτατης εκπαίδευσης μέσω της απαξίωσης και της ιδιωτικοποίησής της. Ένας συνταγματικός «αναχρονισμός» που μένει για να διασφαλίσει την ύπαρξη του δημόσιου πανεπιστημίου ως σημαντικού πυλώνα για την αναπαραγωγή της κοινωνίας και την πρόοδο της χώρας μας. Βέβαια τα τελευταία χρόνια και ειδικά την περίοδο του μνημονιακού καθεστώτος είδαμε πολλές φορές το Σύνταγμα να γίνεται κουρελόχαρτο μπροστά στις επιταγές των «δανειστών». Ενώ ακόμη και το άρθρο 16 έγινε κατά περιπτώσεις λάστιχο, όταν αναγνωρίστηκαν ισότιμα επαγγελματικά δικαιώματα στα κολλέγια ή όταν υπήρξαν δίδακτρα σε μεταπτυχιακό επίπεδο στα δημόσια ΑΕΙ και στο ΕΑΠ.
Τώρα η κυβέρνηση κάνει πως δεν βλέπει το άρθρο 16. Αποφεύγει την «κανονική» διαδικασία αναθεώρησής του στα πλαίσια της αναθεώρησης του Συντάγματος και ψάχνει με επικίνδυνες νομικές ακροβασίες να το παρακάμψει με την ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας, επικαλούμενη την πραγματικότητα στην Ε.Ε., αλλά και το άρθρο 28 του Συντάγματος που ρυθμίζει τις διακρατικές συμφωνίες. Ποντάρουν πως στην κοινωνία τείνει να εμπεδωθεί «ανοσία» στον αυταρχισμό και την εκτροπή από την δημοκρατική κανονικότητα, και ταυτόχρονα έχουν «δεδομένους» τους καθ’ ύλην αρμόδιους να ελέγξουν τον νομοθέτη, τα δικαστήρια που ήδη έχουν δείξει την θετική τους γνώμη υπέρ αυτής της ολίγον αντισυνταγματικής «παράκαμψης». Αν όμως τα καταφέρουν δημιουργούν ακόμη ένα τετελεσμένο κόντρα στην ίδια τη δημοκρατία.
Αντιδράσεις από την εκπαιδευτική κοινότητα
Την αντίθεση σύσσωμης της εκπαιδευτικής κοινότητας συναντά το νομοσχέδιο Πιερρακάκη. Με ανακοινώσεις τους δεκάδες σύλλογοι μελών ΔΕΠ, εκατοντάδες καθηγητές και ερευνητές, πολλά μέλη διοικήσεων και πρυτάνεις έχουν τοποθετηθεί ξεκάθαρα κόντρα στην πρόθεση της κυβέρνησης για ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Θεωρούν την «παράκαμψη» του άρθρου 16 μια ακόμη επίθεση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και το αγαθό της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης αλλά και στην έρευνα. Στις τοποθετήσεις τους μιλούν για την εμπορευματοποίηση της παιδείας, την όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που φέρνουν οι προωθούμενες διατάξεις, και καλούν όλη την κοινωνία να υπερασπιστεί τη συνταγματικά κατοχυρωμένη δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση κόντρα στις πολιτικές απορρύθμισής της.
Τις πρώτες τους αντιδράσεις είχαν και οι φοιτητικοί σύλλογοι με κινητοποιήσεις που πραγματοποίησαν την Πέμπτη 11/1 σε διάφορες πόλεις της χώρας. Δεκάδες σύλλογοι φοιτητών, από σχολές τόσο των μεγάλων πόλεων όσο και της περιφέρειας, τοποθετούνται κόντρα στο νομοσχέδιο για τα «ελεύθερα πανεπιστήμια» και καλούν σε υπεράσπιση των σπουδών τους και του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα του πανεπιστημίου. Κάνουν λόγο για μια μεγάλη παγίδα, που θέλει να φέρει τη λογική των διδάκτρων από την πίσω πόρτα και στο δημόσιο πανεπιστήμιο και διεκδικούν καλύτερες συνθήκες σπουδών και αύξηση της χρηματοδότησης για τη δημόσια εκπαίδευση.
Φαίνεται να επιβεβαιώνεται πως υπάρχει ένα αγωνιστικό μέσα στις σχολές που δεν είναι διατεθειμένο να αφήσει την κυβέρνηση να προωθήσει την πολιτική της ανενόχλητη. Μένει να φανεί αν αυτές οι αντιδράσεις θα καταφέρουν να μαζικοποιηθούν, να συνδεθούν με ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, να ενισχύσουν την ενότητα στο εσωτερικό των σχολών πείθοντας και όσους σήμερα μένουν αδρανείς. Μένει να φανεί αν θα καταφέρουν να εκφράσουν ένα λόγο που δεν θα είναι αντίλαλος προηγούμενων κινηματικών κύκλων αλλά με σύγχρονους όρους θα προσπαθεί να περιγράψει τι σημαίνει υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα του πανεπιστημίου, σε αυτή την εποχή, σε αυτήν εδώ τη χώρα. Από τα παραπάνω θα κριθεί, αν η κοινωνική αντιπολίτευση, θα καταφέρει να καλύψει (έστω και εν μέρει) το κενό αντιπολίτευσης στην κυβερνητική πολιτική, μετατρέποντας την «εμβληματική εκσυγχρονιστική» πρωτοβουλία Πιερρακάκη, σε πονοκέφαλο για το Μαξίμου.
