Το περιεχόμενο της παρέλασης που έγινε στο Πεκίνο την πρώτη Οκτωβρίου για τα 70 χρόνια της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας είναι σίγουρα προϊόν ενός προσεκτικού σχεδιασμού που αναδεικνύει κεντρικά πολιτικά ζητήματα.
Η αντίστοιχη ρώσικη παρέλαση για τα 70 χρόνια από τη νίκη στον μεγάλο πατριωτικό πόλεμο ήταν άψογα σχεδιασμένη και εκτελεσμένη με επικέντρωση στο στρατιωτικό σκέλος, όπως είθισται σε μία στρατιωτική παρέλαση, παρ’ όλο που δεν έλειπαν ορισμένοι συμβολισμοί για το συνεχές της ρωσικής ιστορίας, με τους σταυρούς και τα σφυροδρέπανα. Η παρέλαση στο Πεκίνο είχε πολυδιάστατο περιεχόμενο. Το μεν πρώτο μέρος της ήταν καθαρά στρατιωτική επίδειξη, με πολλούς παραλήπτες προς διαφορετικές κατευθύνσεις, στο εξωτερικό και το εσωτερικό, προς φιλικά και εχθρικά διακείμενους. Αντιθέτως, το δεύτερο ήταν μία ασυνήθιστη και πρωτότυπη πολιτική και κοινωνική διακήρυξη, ασφαλώς προπαγανδιστικού χαρακτήρα, αλλά με εξαιρετικά σαφή μηνύματα επί της ουσίας: χαρακτήρα, απολογισμού, προτεραιοτήτων και προσανατολισμού. Ένα οπτικοακουστικό μανιφέστο, απλό και λαϊκό που απευθυνόταν κύρια στο 1,4 δισ. που κατοικεί στην Κίνα και σε δεκάδες εκατομμύρια Κινέζους της Διασποράς, αλλά και σε καθεστώτα και λαούς του Τρίτου Κόσμου που αναζητούν νέες λύσεις, νέα πρότυπα και νέες συνεργασίες και συμμαχίες.
Ανάμεσα σε όλα, ξεχωριστό είναι το βάρος που αποδόθηκε στο ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, μέσα σε μια κινούμενη θάλασσα από σημαίες με αστέρια και σφυροδρέπανα, αλλά και στο τρίπτυχο «ανεξαρτησία, ελευθερία, λαϊκός απελευθερωτικός στρατός». Και βεβαίως, στην πιο κατηγορηματική, πιο επίσημη και πιο πιστοποιημένη θέση για τη σημασία τριών μορφών της νέας Κίνας: τον Μάο Τσε Τούνγκ, τον Τενγκ Σιάο Πινγκ και τον Σι Τζινπίν. Τρία πελώρια πορτρέτα που σηματοδοτούν τρεις μεγάλες φάσεις της μεγάλης πορείας του κινέζικου λαού που συνεχίζεται.
Τα μέλη του κόμματος, οι βουλευτές της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης, οι νέοι, οι γυναίκες, οι βετεράνοι, οι εργάτες, οι αγρότες, οι επιστήμονες, το ιατρικό προσωπικό, οι καλλιτέχνες, οι αθλητές, τα παιδιά, οι επιχειρηματίες, οι Κινέζοι της διασποράς, οι εθνικές μειονότητες, οι εθελοντές και οι… δράκοι, αλλά και η τεχνολογία, η εκπαίδευση, οι πόλεις-μοντέλα στη βιομηχανία και την τεχνολογική ανάπτυξη, η οικολογία και οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, ακόμα και το ποδήλατο, παρέλασαν σαν ένας ωκεανός ζωντανών ανθρώπων, πολύχρωμων, που στηρίζουν πάνω τους την κινεζική κοσμογονία.
1949 -2019
Στην παρέλαση του 1949, με τον Μάο, τον Τσου Ενλάι και τους άλλους ηγέτες του ΚΚΚ, στην εξέδρα, συμμετείχαν όλα τα βαριά όπλα που διέθετε ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός τότε: 17 αεροσκάφη, 152 τανκς, 222 στρατιωτικά οχήματα, 119 κανόνια που τα ρυμουλκούσαν άλογα και 2.322 άλογα που αποτελούσαν το ιππικό του στρατού! Μόλις το 1956, ο ΛΑΣ απέκτησε οχήματα κινεζικής παραγωγής και το 1957 τα πρώτα κινεζικής κατασκευής αεροσκάφη. Μέχρι τότε το βασικό τους οπλοστάσιο αποτελείτο από τα όπλα που είχαν αποσπάσει από τις εχθρικές δυνάμεις. Το 2009, ο εξοπλισμός του στρατού ήταν 100% κινέζικος!
98 χρόνια από την ίδρυσή του, την πρώτη Ιουλίου 1921, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας έχει σήμερα πάνω από 90 εκατομμύρια μέλη, δηλαδή περισσότερα από τον πληθυσμό της Γερμανίας (83), της Βρετανίας (66,43) ή της Γαλλίας (64,84)!
Απ’ αυτά, το 34% έχει γεννηθεί μετά το 1980 και περίπου τα μισά μέλη είναι κάτοχοι πανεπιστημιακού τίτλου. Οι γυναίκες αποτελούν το 27,2% και οι ανήκοντες στις μειονότητες το 7,3%. 28% προέρχονται από τον αγροτικό τομέα, 7,1% είναι εργάτες, 20% συνταξιούχοι (τα αρχαιότερα μέλη του κόμματος), 2% φοιτητές και 8,3% από το δημόσιο τομέα και το προσωπικό του κόμματος. Τα μέλη του ΚΚΚ ανήκουν σε 4,61 εκατομμύρια κομματικές οργανώσεις.
Το 1921, το ΚΚΚ είχε 50 μέλη και το 1949 που ιδρύθηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είχε 4,49 εκατομμύρια. Κάθε χρόνο, περίπου 4 εκατομμύρια άτομα υποβάλουν αίτημα για να γίνουν μέλη του κόμματος. Πέρσι έγιναν δεκτά ως μέλη 2 εκατ. άτομα, με δοκιμαστική περίοδο ενός έτους. Από τα νέα μέλη 850.000 είναι γυναίκες και το 80% είναι κάτω των 35 ετών. (Στοιχεία από το Οργανωτικό Τμήμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΚ.)
Απλησίαστα επιτεύγματα
Μπορεί όλη η ανθρωπότητα να μένει έκθαμβη μπροστά στην κολοσσιαία οικονομική πρόοδο της Κίνας, όμως λίγοι ακόμα γνωρίζουν στη Δύση ότι η ανάπτυξη αυτή δεν έχει μόνο μεγάλα νούμερα, δηλαδή από το ΑΕΠ των 68 δισεκατομμύρια γιουάν το 1949 στα 90 τρισεκατομμύρια γιουάν το 2018, αλλά και πολύ διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Ενδεικτικά, το προσδόκιμο ανέβηκε κατά μέσο όρο στα 77 χρόνια ζωής, ενώ ήταν στα 68 το 1981 και στα 35 το 1949! Η δε παιδική θνησιμότητα από το 20% (ένα στα πέντε παιδιά που γεννιούνταν πέθαινε) το 1949, έπεσε πέρσι στο 6,01 τοις χιλίοις!
Η Κίνα πέτυχε ένα μοναδικό στην ανθρώπινη Ιστορία επίτευγμα, όχι τυχαία ούτε παρεμπιπτόντως, αλλά βάσει σχεδιασμού και επιδίωξης: Μείωσε δραστικά τη φτώχεια!
Ο Ian Bremmer, επικεφαλής του think tank Eurasia Group που συμβουλεύει την αμερικάνικη κυβέρνηση και είναι αρθρογράφος του περιοδικού Time, σε ένα άρθρο του επικριτικό για την Κίνα, αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής: «Η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας έχει ηγηθεί της μεγαλύτερης οικονομικής επέκτασης στην ανθρώπινη ιστορία. To 1989, η οικονομία της Κίνας παρήγαγε το 4,11% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σήμερα, παράγει το 19,24%. Υπάρχει μία προφανής ανθρώπινη διάσταση σ’ αυτή την επιτυχία. Περίπου το 2/3 του πληθυσμού ζούσε με 1.90 δολάρια την ημέρα ή και λιγότερο το 1990. Το 2015, το ποσοστό αυτό ήταν κάτω από το 1%. Το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε κατά την ίδια περίοδο περισσότερο από 900% και η παιδική θνησιμότητα έπεσε παραπάνω από 80%.»
Στον ίδιο δρόμο, ξεκινώντας το 1949 από απολύτως μηδενική βάση, σήμερα, 1,3 δισ. Κινέζοι έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και εκατοντάδες εκατομμύρια δικαιούχοι καλύπτονται από τη βασική σύνταξη! Η προσπάθεια που άρχισε πριν από την απελευθέρωση και έγινε σημαία στη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης με τους λεγόμενους «ξυπόλυτους γιατρούς» που έφταναν μέχρι τα πιο μικρά και απομακρυσμένα χωριά, κατέληξε σε ένα σύστημα υγείας για όλους με υψηλού επιπέδου προσωπικό και τεχνολογίες αιχμής.
Ένας άλλος τομέας που η Κίνα βρίσκεται πάρα πολύ μπροστά είναι αυτός που οι Αμερικάνοι αποκαλούν sharing economy και το 2020 θα αποτελεί το 10% του ΑΕΠ της Κίνας με εκτίμηση να φτάσει το 20% το 2015. Στην Κίνα μπορείς να χρησιμοποιήσεις με την ώρα μια πολύ μεγάλη ποικιλία πραγμάτων, από ποδήλατα (13 λεπτά την ώρα), ομπρέλες, φορτιστές, αποσκευές, όργανα γυμναστικής και βιβλία μέχρι μπάλες του μπάσκετ (25 λεπτά την ώρα)! Το 2016, 600 εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποίησαν ένα τέτοιο «διαμοιραζόμενο» αντικείμενο και ο τζίρος αυτού του τομέα της οικονομίας ξεπέρασε τα 500 δισ. δολάρια!
Αυτό έχει γίνει και με τα ποδήλατα. Κάποτε το ένα τρίτο των κατοίκων του Πεκίνου είχε ποδήλατο. Σήμερα, δεν χρειάζεται, γιατί υπάρχουν διαθέσιμα εκατομμύρια ποδήλατα για κοινή χρήση. Σε όλη τη χώρα υπάρχουν 18 εκ. κοινής χρήσης ποδήλατα, με 15 σεντς την ώρα. Μόνο στο Πεκίνο, το 2018, υπήρχαν 2,4 εκατομμύρια ποδήλατα κοινής χρήσης με 11 εκατομμύρια καταγεγραμμένους χρήστες. Το αντίστοιχο στη Νέα Υόρκη είναι 10.000 ποδήλατα με 263.000 συνδρομητές, ενώ το Παρίσι έχει 21.000 ποδήλατα και το Λονδίνο 16.500. (περιοδικό Time)
Αμερικανική αφύπνιση
Μπορεί ο Τραμπ να είναι όσα του καταμαρτυρούν κι ακόμα περισσότερα, όμως, μάλλον είναι ο πρώτος πρόεδρος που κατάλαβε το προφανές. Ότι έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της Κίνας και όχι όπως πίστευε ο Μπους που μιλούσε για το «Νέο Αμερικάνικο Αιώνα» μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, σύμφωνα με την γενικότερη αίσθηση ανά τον κόσμο ότι οι ΗΠΑ είναι πλέον «η μόνη υπερδύναμη». Βέβαια, ο Τραμπ ως μεταγενέστερος του Μπους είχε «δει» περισσότερα πράγματα που συνέβησαν εντωμεταξύ, αλλά αυτό δεν μειώνει την αξία της διαφορετικής άποψης του με δεδομένο ότι ακόμα ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού συστήματος εξουσίας, το οποίο εκπροσωπείται κυρίως από το Δημοκρατικό Κόμμα και έχει θεμέλια μέσα στο οικονομικό κατεστημένο, στο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα, στα ΜΜΕ, τα πανεπιστήμια και μέσα στο αμερικανικό βαθύ κράτος, έχει μείνει πίσω στις γεωπολιτικές εκτιμήσεις του και επιμένει στις πολιτικές που αποδείχτηκαν προσωρινά επικερδείς αλλά σε βάθος χρόνου ατελέσφορες, όπως οι τοπικοί πόλεμοι, οι διαλύσεις κρατών κ.λπ.
Βέβαια, και ο Τραμπ φαίνεται ότι δεν γνωρίζει τα όρια της πολιτικής του. Προσπαθεί να σταματήσει την ισχυροποίηση της Κίνας ή προσπαθεί να πετύχει καθυστερήσεις σ’ αυτή την εξέλιξη ή απλά να κερδίσει χρόνο. Κι αυτό όχι μόνο γιατί η Κίνα έχει πλέον εδραιωθεί, αλλά γιατί η ίδια η Αμερική δεν έχει τα φόντα να αλλάξει το ρου της Ιστορίας. Παραμένει αδιαφιλονίκητα ισχυρή, οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτισμικά και τεχνολογικά, αλλά σε όλα αυτά τα πεδία υφίσταται τρομακτικές πιέσεις κι έχει ήδη περάσει από τη φάση διαρκούς επέκτασης στη φάση της προσπάθειας διατήρησης των κεκτημένων της, που συνιστά σοβαρή ποιοτική αλλαγή –προς τα κάτω– στο επίπεδο της ηγεμονίας.
Σύμπας ο Δυτικός Κόσμος, κι αυτό είναι ίσως η σαφέστερη ένδειξη ότι έχει από καιρό υπεισέλθει σε περίοδο παρακμής, άργησε πολύ να αντιληφθεί τις δυνατότητες της Κίνας στην μεγάλη πορεία της που ξεκινάει από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας. Και γι’ αυτό δεν φταίει μόνο ο κομμουνιστικός χαρακτήρας του καθεστώτος της, ο οποίος για τους Δυτικούς καπιταλιστές αποτελεί εκ της φύσεως του παράγοντα ανασταλτικό οποιασδήποτε προόδου, πεποίθηση που ενισχύθηκε πολύ με την αυτοδιάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Γι’ αυτό φταίει και η έλλειψη αυτογνωσίας στη μεθυσμένη –από τα λάφυρα της παρατεταμένης παγκόσμιας ηγεμονίας– Δύση, φταίει και ο σύμφυτος με την αποικιοκρατία ρατσισμός σε βάρος των υποτελών λαών στην μακρά περίοδο των κατακτήσεων και της λεηλασίας που οδηγεί σε στρεβλές εκτιμήσεις για τους «μαύρους», τους «κίτρινους» και τους «μιγάδες». Είναι η υπεροπτική κουλτούρα των ηγεμονικών τάξεων που διαπλάθουν και αξιολογούν τον κόσμο με βάση τα συμφέροντα και την οπτική τους και όχι με βάση την πραγματικότητα.
Είναι πολύ λίγοι ακόμα οι Δυτικοί που μπορούν ή θέλουν να δουν την πραγματικότητα όπως είναι και όχι όπως τους βολεύει να είναι. Ορισμένοι διανοούμενοι της Δύσης που έκαναν νύξεις γι’ αυτά, απέσπασαν εύσημα από ένα πιο ψαγμένο ολιγάριθμο τμήμα του εποικοδομήματος, αλλά ελάχιστα έως καθόλου δεν λήφθηκαν υπόψη -επί του πρακτέου- οι διαφορετικές θεωρήσεις τους από τα κέντρα εξουσίας ούτε από το ευρύ πεδίο των διανοουμένων, πανεπιστημιακών, αναλυτών, συγγραφέων, κοινωνιολόγων κ.λπ., από τη Δεξιά ως την Αριστερά.
Δεν είναι τυχαίο ότι απόψεις του τύπου η Κίνα πάει καλά γιατί «έχει φτηνούς εργάτες που φυτοζωούν», όπως και η άποψη ότι η Κίνα είναι «καλή για να φτιάχνει τοστιέρες» ή ότι «όλο αυτό είναι μία φούσκα που θα σκάσει», ήταν για δεκαετίες κυρίαρχες στον τρόπο πρόσληψης του κινεζικού φαινομένου, από τα ανώτερα ως τα κατώτερα ταξικά στρώματα, στη Δεξιά, το Κέντρο και την Αριστερά. Κι αυτή η κυριαρχούσα πρόσληψη όχι μόνο συνέβαλε στην αποπροσανατολισμό της δυτικής σκέψης για την Κίνα, αλλά διευκόλυνε τα μέγιστα την ίδια την Κίνα στο να μπορέσει να ορθοποδήσει και να εδραιωθεί προτού οι δυτικοί αντιληφθούν τι πραγματικά συμβαίνει και την εμποδίσουν όταν ακόμα ήταν στα σπάργανα της προσπάθειάς της.
Μπλόκαραν οι αλγόριθμοι
Ανέκαθεν οι Κινέζοι κομμουνιστές υποστήριζαν ότι προσαρμόζουν τον μαρξισμό στις ιδιαιτερότητες της κινεζικής κοινωνίας. Και πάνω σ’ αυτή τη λογική προτείνουν σταθερά και ανέκκλητα σε όλους τους λαούς του κόσμου να αναζητήσουν και να βαδίσουν σε ένα δικό τους δρόμο. Με βάση τις αρχές της ανεξαρτησίας, η προτροπή τους είναι: εφαρμόστε προγράμματα που ανταποκρίνονται στα ξεχωριστά χαρακτηριστικά που έχει η κοινωνία και η χώρα σας. Ό,τι καλό και να πάρετε από το κινέζικο μοντέλο μην αποπειραθείτε να το αντιγράψετε κατά γράμμα. Βρέστε τα δικά σας δυνατά σημεία, τα δικά σας πλεονεκτήματα και προτερήματα, δέστε τη θέση σας στον κόσμο, και διαμορφώστε τις πολιτικές που σας αρμόζουν καλύτερα. Κι αυτή η παραίνεση βρίσκει, αργά αλλά σταθερά, ανταπόκριση, γιατί γίνεται κατανοητή όχι μόνο μέσα από το θετικό υπόδειγμα της Κίνας, αλλά και μέσα από την αρνητική εμπειρία όλων σχεδόν των αναπτυσσόμενων χωρών από την εφαρμογή επί δεκαετίες του δυτικού καπιταλιστικού μοντέλου, με συνέπεια να σέρνονται όλες οι χώρες στην εξάρτηση, τη στασιμότητα και την καθυστέρηση.
Υπάρχουν πράγματα που εφαρμόστηκαν στην Κίνα και μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα. Κατ’ αρχήν το ζήτημα της ανεξαρτησίας. Μια χώρα υποτελής, μια αποικία, έχει ελάχιστα περιθώρια κινήσεων προς τη σωστή κατεύθυνση. Ένα άλλο είναι ότι το Κ.Κ. Κίνας έδωσε τεράστια ώθηση στην εκπαίδευση και στις υποδομές, επί 70 συναπτά έτη . Επίσης, καθοριστικός είναι ο κεντρικός σχεδιασμός και η χάραξη στρατηγικής σε όλους τους τομείς με σωστή ιεράρχηση προτεραιοτήτων.
Ο Τζιοβάνι Αρίγκι, κάνοντας μία σύγκριση με την καθυστέρηση της Αφρικής, επισημαίνει ότι βασική αιτία γι’ αυτήν είναι η εκδίωξη των χωρικών από τη γη τους σε αντίθεση με την Κίνα όπου οι χωρικοί παρέμειναν στη γη τους στηρίζοντας τη δική τους αναπαραγωγή και την επακόλουθη συσσώρευση κεφαλαίου. Τονίζει επίσης ότι είναι πολύ πιθανό οι χώρες του υπό ανάπτυξη κόσμου να δημιουργήσουν στο άμεσο μέλλον μία συμμαχία με την Κίνα, ενδεχομένως και την Ινδία, πεπεισμένες πλέον ότι ο δυτικός δρόμος κατέληξε σε καθυστέρηση, φτώχεια και αδιέξοδο, επαναλαμβάνοντας με περισσότερη γνώση και εμπειρία και υπό διαφορετικές συνθήκες και με καλύτερες προϋποθέσεις το εγχείρημα της δεκαετίας του 1950 με το κίνημα των αδεσμεύτων. Εξάλλου, μέχρι σήμερα η Κίνα έχει δώσει βοήθεια συνολικά σε 166 χώρες, έχει πρωτοστατήσει στη δημιουργία των BRICS και τα τελευταία χρόνια έχει βάλει σε εφαρμογή το μεγαλεπήβολο σχέδιο της για το νέο Δρόμο του Μεταξιού.
Ο Αρίγκι έχει διατυπώσει την άποψη ότι η Κίνα δεν είναι τυπική καπιταλιστική χώρα, παρά την άνοδο μιας καπιταλιστικής τάξης και καπιταλιστικών επιχειρήσεων, εφόσον το πολιτικό σύστημα και η πολιτική ηγεσία δεν είναι υπό τον έλεγχο και την κυριαρχία των καπιταλιστών.
Οι Δυτικοί δεν έδωσαν σημασία στο ότι η Κίνα ήταν η πρώτη οικονομική δύναμη στον κόσμο μέχρι τον 18ο αιώνα σε μια εντελώς διαφορετική βάση από την μετέπειτα ηγεμονική θέση των δυτικών δυνάμεων. Σύμφωνα με τον Kaoru Sugihara, όπως το επισημαίνει ο William I. Robinson, «το ιστορικό μοντέλο ανάπτυξης της Ανατολικής Ασίας βασιζόταν στον τύπο παραγωγής που ορίζεται από την ένταση εργασίας και τη σύζευξης των φυσικών πηγών σε αντίθεση με το οικολογικά καταστροφικό δυτικό μοντέλο που στηρίζεται στην ένταση κεφαλαίου και ενέργειας».
Οι Δυτικοί χορτασμένοι από τη λεηλασία, δεν απέκτησαν την κατάλληλη κουλτούρα και έχουν παροπλίσει τα απαραίτητα εργαλεία για να κατανοήσουν το κινεζικό φαινόμενο. Θεωρούν ότι ο μόνος σωστός τρόπος σκέψης και αξιολόγησης είναι ο δικός τους. Γι’ αυτό τώρα τρίβουν τα μάτια τους έκπληκτοι γι’ αυτό που συμβαίνει απορώντας πώς τους ξέφυγε.
Η απογείωση μιας χώρας γιγαντιαίων διαστάσεων υπό την ηγεμονία του κομμουνιστικού κόμματος και η επέκταση της επιρροής της σε όλη την ανθρωπότητα με ειρηνικά μέσα είναι δύο παράγοντες που έχουν αχρηστεύσει όλους τους αλγόριθμους βάσει των οποίων οι Δυτικοί έμαθαν να πλουτίζουν και να ηγεμονεύουν.
Στέλιος Ελληνιάδης
