20 χρόνια αλληλεγγύης, αντίστασης και αυτοοργάνωσης
του Αντώνη Γαζάκη*
Στους ανθρώπους που ξεκίνησαν διστακτικά -και ταυτόχρονα γεμάτοι τόλμη- να διοργανώνουν, εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ‘90, μια αντιρατσιστική γιορτή στη Θεσσαλονίκη, ίσως να φαίνεται σχεδόν σαν ψέμα το ότι αυτή η γιορτή κατόρθωσε, όχι απλώς να επιβιώσει, αλλά να εξελιχτεί σταδιακά σε ένα ρωμαλέο τριήμερο φεστιβάλ των κινημάτων, πραγματικό σημείο αναφοράς στο ετήσιο κινηματικό ημερολόγιο.
Παρακολουθώντας κανείς αυτήν την εικοσαετή πορεία, μπορεί εύκολα να διαπιστώσει την άρρηκτη σχέση του Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με τις εξελίξεις και τις διεργασίες τόσο στο πεδίο των κοινωνικών διακρίσεων, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Η γέννηση του λοιπόν ήρθε σε μια εποχή ευημερίας – επίπλαστης ή μη – για κάποια στρώματα της ελληνικής κοινωνίας που οφειλόταν ακριβώς στην εκμετάλλευση των μεταναστών και παλιννοστούντων οι οποίοι έφταναν στη χώρα από τις αρχές του ‘90. Έτσι, τα πρώτα του βήματα χαρακτηρίστηκαν από την ανάδειξη των αγώνων για τη νομιμοποίηση των μεταναστών και τα ίσα δικαιώματα στην εργασία, την εκπαίδευση, την υγεία.
Στη συνέχεια, όταν οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στην Ασία (Αφγανιστάν, Ιράκ) και η αναδυόμενη πολιτική του εγκλεισμού και της αποτροπής πρόσθεσαν και πρόσφυγες στο φάσμα των αποκλεισμένων και των ανθρώπων β΄ κατηγορίας, οδηγώντας τους και στα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το φεστιβάλ ήταν εκεί για να μιλήσει για τα αίτια αυτών των πολέμων και για να ζητήσει ανοιχτά σύνορα, αντί για συρματοπλέγματα και νάρκες.
Η είσοδος του φεστιβάλ στην εφηβεία του, στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, συμπίπτει με την είσοδο στην εφηβεία πολλών από τα παιδιά των μεταναστών και με το όλο και πιο επιτακτικό αίτημα για τη χορήγηση ιθαγένειας σε αυτά. Και πάλι το φεστιβάλ, με τα συνθήματα και τις εκδηλώσεις του, αγκαλιάζει το αίτημα αυτό και ενώνει τη φωνή του με τη φωνή χιλιάδων μεταναστευτικών οικογενειών.
Οι αρχές της δεκαετίας αυτής όμως συμπίπτουν και με την είσοδο της ελληνικής κοινωνίας στην οικονομική και πολιτική κρίση που ακόμη την ταλανίζει και η οποία οδήγησε σε κοινωνικούς αποκλεισμούς όλο και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Χωρίς δεύτερη σκέψη η Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Θεσσαλονίκης και οι υπόλοιπες οργανώσεις και συλλογικότητες που συνδιοργάνωναν τότε το φεστιβάλ επεξεργάστηκαν και εφάρμοσαν στην πράξη τη διεύρυνση των πολιτικών του στόχων, όπως διαφαίνεται ξεκάθαρα τόσο στην προσθήκη («Κοινωνικής Αλληλεγγύης») στον τίτλο του, όσο και στα κεντρικά συνθήματα της κάθε χρονιάς («να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο, να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο», «τα σύνορα δεν είναι ανάμεσα στους λαούς, αλλά ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς»), αλλά κυρίως στο πλήθος και την ποικιλία των οργανώσεων που συμμετείχαν σε αυτό και στο εύρος των εκδηλώσεων που πλέον περιελάμβανε.
Η οργανική σχέση του φεστιβάλ με τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις οδήγησε ακόμη και στην αναβολή του το 2015, προκειμένου όλη η οργανωτική του δύναμη να ριχτεί στη μάχη υπέρ του «Όχι» στο δημοψήφισμα που είχε εξαγγελθεί για την τελευταία μέρα του τριημέρου κατά το οποίο θα πραγματοποιούνταν το φεστιβάλ. Και λίγο καιρό έπειτα, το αναβληθέν Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ήταν η πρώτη δημόσια κινηματική διαδικασία που έθεσε εκτός αυτής τον ΣΥΡΙΖΑ, όταν αυτός αποφάσισε να εφαρμόσει ως κυβέρνηση πολιτικές εκ διαμέτρου αντίθετες με τα περισσότερα διακηρυγμένα αιτήματα όλων των προηγούμενων φεστιβάλ, στα οποία συμμετείχε και ο ίδιος.
Τα τελευταία δύο χρόνια έφεραν στη χώρα – και στην πόλη – χιλιάδες κατατρεγμένους πρόσφυγες και το φεστιβάλ, όπως ήταν φυσικό, ήρθε κοντά τους, όχι απλώς με εκδηλώσεις που μιλούσαν ερήμην τους για τα προβλήματά τους, αλλά με μια μεγάλη – και αρκετά επιτυχημένη – προσπάθεια να φέρει τους ίδιους σε αυτό και να τους κάνει κοινωνούς του πνεύματός του.
Και κάπως έτσι, με διαχρονικούς οδηγούς τις λέξεις «Αλληλεγγύη, Αντίσταση, Αυτοοργάνωση», αντάμα με μπόλικο κέφι, συντροφικότητα και διάθεση για γλέντι με τους ανθρώπους μαζί με τους οποίους αγωνιζόμαστε σε πείσμα των καιρών, φτάσαμε στο φετινό 20ό Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Κοινωνικής Αλληλεγγύης (23-25 Ιούνη) για να υπενθυμίσουμε σε όλες και όλους, μέσα από κάθε φάση της διοργάνωσής του, ότι ο κόσμος μόνο όταν τον μοιράζεσαι αλλάζει!
* Ο Αντώνης Γαζάκης είναι εκπαιδευτικός, μέλος της Αντιρατσιστικής Πρωτοβουλίας Θεσσαλονίκης
