Της Ελεάνας Ροζάκη
Με δημοφιλείς τηλεοπτικές σειρές όπως το Homeland και το Lost, παρομοιάζουν αναλυτές τις εξελίξεις στην Ταϊλάνδη. Μάλλον λόγω της ατμόσφαιρας «θρίλερ» και της πολυπλοκότητας που αναδύουν, δημιουργώντας μία σπαζοκεφαλιά όπου δύσκολα ξεχωρίζουν ο «καλός» και ο «κακός». Στο «σενάριο» της Ταϊλάνδης, δεν υπάρχουν καλοί και κακοί, δεδομένου ότι άπαντες, συμπεριλαμβανομένων του στρατού και της αντιπολίτευσης, βαρύνονται με πολλές αμαρτίες από το παρελθόν.
Ο ηγέτης των πρόσφατων αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και αρχηγός του αντιπολιτευόμενου Δημοκρατικού Κόμματος, Σουθέπ Ταουγκσουμπάν, ζητά μεν την παραίτηση της πρωθυπουργού αλλά αντί για νέες εκλογές απαιτεί να παραδώσει την εξουσία σε ένα «Λαϊκό Συμβούλιο» που δεν θα προκύψει από εκλογές. Η άπειρη στα πολιτικά πράγματα πρωθυπουργός, Γινγκλούκ Σιναβάτρα, καθοδηγούμενη από τον εξόριστο στο Ντουμπάι πρώην πρωθυπουργό αδελφό της, Τακσίν Σιναβάτρα, επιμένει στις εκλογές τις οποίες όρισε για τις 2 Φεβρουαρίου.
Όσο για το στρατό, μία υπολογίσιμη δύναμη στην ταλανισμένη από στρατιωτικά πραξικοπήματα Ταϊλάνδη, επιχείρησε να μεσολαβήσει στη σύγκρουση Σουθέπ-Γινγκλούκ, δεν τα κατάφερε και τώρα μόνο ο… Βούδας γνωρίζει ποια θα είναι τα επόμενα βήματά του.
Πώς οργανώνονται οι διαδηλώσεις, από πού χρηματοδοτούνται και κυρίως ποια συμφέροντα αντιπροσωπεύουν, είναι μία πολύ μπερδεμένη ιστορία, ακόμα και για τους γνώστες της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας της Ταϊλάνδης.
Το ταξικό παζλ της χώρας
Οι βαθιές ταξικές ανισότητες στην Ταϊλάνδη παρουσιάζονται συχνά από τα δυτικά ΜΜΕ σαν μία σύγκρουση μεταξύ της μεσαίας τάξης της Μπανγκόκ και των φτωχών στρωμάτων της υπαίθρου. Τα πράγματα δεν είναι όμως τόσο απλά: οι εργάτες γης αλλά και των αστικών κέντρων, καθώς και οι αγρότες, κατέχουν καθοριστικό ρόλο στο εν εξελίξει δράμα, και η σύγκρουση που βλέπουμε στις τηλεοράσεις μας διεξάγεται σε δύο επίπεδα.
Στο «πάνω επίπεδο» βρίσκονται δύο μικρές, εύπορες και ισχυρές ομάδες που διαγκωνίζονται για την κατάκτηση της εξουσίας. Τη μία ομάδα μπορούμε χαλαρά να την ονομάσουμε «φιλοβασιλική», την άλλη «το νέο χρήμα».
Οι άνθρωποι του βασιλιά συσπειρώνονται γύρω από το μονάρχη και τους συμμάχους του, ένα δίκτυο παραδοσιακών αλλά και νεότερων ελίτ που περιλαμβάνει τους μεγάλους γαιοκτήμονες, κομμάτια της ανώτερης ιεραρχίας του στρατού και της κρατικής γραφειοκρατίας. Μαζί τους και οι βιομήχανοι, οι τραπεζίτες και άλλοι μεγάλοι επιχειρηματίες της χώρας.
Αν και ισχυρή από οικονομική και πολιτική άποψη, η «ομάδα του βασιλιά» είναι σχετικά μικρή αριθμητικά. Κατά συνέπεια αναγκάζεται να κινητοποιήσει άλλες πιο πολυπληθείς κοινωνικές τάξεις για να προωθήσει τα συμφέροντα και την ιδεολογία της. Το «εργαλείο» της προς την κατεύθυνση αυτή είναι η ανώτερη μεσαία τάξη της Ταϊλάνδης που αποτελείται από ελεύθερους επαγγελματίες, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και συναφείς ομάδες.
Αυτοί είναι οι κιτρινο-χίτωνες διαδηλωτές που βλέπουμε στους δρόμους της Μπανγκόκ με αίτημα την ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης. Ο βασικός ιθύνων νους πίσω από τις κινητοποιήσεις τους δεν είναι όμως ένα άτομο από τη μεσαία τάξη. Είναι ο Σουθέπ Ταουγκσουμπάν, μέλος της παραδοσιακής ελίτ με βαρύ… μητρώο στο πεδίο της διαφθοράς. Όσοι απορούν πώς ένας διεφθαρμένος πολιτικός που βαρύνεται ακόμα και με κατηγορία ανθρωποκτονίας μπορεί να διοργανώνει μαζικές κινητοποιήσεις, η εξήγηση είναι απλή: η παραδοσιακή ελίτ στην οποία ανήκει, έχει τρομακτική δύναμη στην οικονομία, τη γραφειοκρατία και τη Δικαιοσύνη.
Στο απέναντι στρατόπεδο, του «νέου χρήματος» που χρωματικά εκπροσωπείται από τους «κοκκινο-χίτωνες», ηγέτης είναι ο αυτοδημιούργητος δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας των ΜΜΕ και των τηλεπικοινωνιών Τακσίν Σιναβάτρα, αδελφός της σημερινής πρωθυπουργού, πρωθυπουργός ο ίδιος από το 2001 μέχρι το 2006, όταν ανατράπηκε από στρατιωτικό πραξικόπημα. Αν και εξόριστος, ασκεί τεράστια επιρροή στην Ταϊλάνδη μέσω της τάξης στην οποία στηρίζεται, που τυγχάνει να είναι η συντριπτική πλειοψηφία των 80 εκατομμυρίων Ταϊλανδών, οι εργάτες και αγρότες της χώρας.
Για να κερδίσουν τη στήριξη αυτή, οι κυβερνήσεις του Τακσίν προώθησαν μια σειρά σημαντικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που θεωρούνται πολύ προωθημένες ακόμα και σε σύγκριση με ανάλογα προγράμματα σε ανεπτυγμένες χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, τα τελευταία χρόνια.
Πρώτο και πολύ βασικό, η κυβέρνηση Τακσίν εφάρμοσε την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους τους αγρότες και εργάτες. Με μόλις 30 μπατ (ένα δολάριο ΗΠΑ περίπου), κάθε Ταϊλανδός πολίτης μπορεί να αναζητήσει νοσοκομειακή περίθαλψη που φθάνει να καλύπτει ακόμα και σοβαρές εγχειρήσεις.
Παράλληλα, μεγάλα κομμάτια ανεκμετάλλευτης γης που ανήκαν σε πλούσιους, διανεμήθηκαν στους φτωχούς και σε άκληρους αγρότες, ενώ εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα χορήγησης δανείων σε φοιτητές που άνοιξε σε παιδιά αγροτικών ή εργατικών οικογενειών το δρόμο προς την ανώτερη εκπαίδευση.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές που άλλαξαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι ο ουσιαστικός λόγος πίσω από τις αλλεπάλληλες νίκες του στρατοπέδου Τακσίν σε κάθε εκλογική αναμέτρηση που συμμετείχε. Οι μεταρρυθμίσεις είναι επίσης ο λόγος πίσω από τις μαζικές διαδηλώσεις των «κοκκινο-χιτώνων» εργατών και αγροτών μετά από κάθε πραξικόπημα εναντίον του Τακσίν.
Οι αντικυβερνητικές διαδηλώσεις της μεσαίας τάξης ερμηνεύονται συχνά ως διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας. Όμως στην Ταϊλάνδη η πραγματικότητα είναι αντίστροφη. Οι στόχοι των διαδηλωτών της μεσαίας τάξης και κυρίως των υποστηρικτών τους είναι ξεκάθαροι. Πρώτον επιχειρούν να μπλοκάρουν τις μαζικές εγγραφές στους εκλογικούς καταλόγους ώστε σε μία ενδεχόμενη εκλογική μάχη -που μάλλον είναι δύσκολο να αποτραπεί παρά τις προσπάθειες της αντιπολίτευσης- να περιοριστεί η εκλογική δύναμη των εργατών και αγροτών που όλα δείχνουν ότι θα υπερέχει συντριπτικά των ψήφων της μεσαίας τάξης και των παραδοσιακών ελίτ.
Δεύτερον, βασικό τους αίτημα είναι η εκλεγμένη κυβέρνηση της Γινγκλούκ Σιναβάτρα να αντικατασταθεί από ένα μη εκλεγμένο «λαϊκό συμβούλιο». Αν κι αυτό αποτύχει, δεν αποκλείεται η καταφυγή σε ένα ακόμα στρατιωτικό πραξικόπημα με απρόβλεπτες συνέπειες, δεδομένου ότι οι τάξεις που έχουν ωφεληθεί από τα φιλολαϊκά μέτρα της διακυβέρνησης Τακσίν δεν προβλέπεται να τα παραδώσουν αμαχητί.
