Ο Άσαντ ανακτά έδαφος – Ρωσία και ΗΠΑ ξανά στα μαχαίρια
Του Γιώργου Τσίπρα
Οι εκλογές στη Συρία, εν μέσω εμφυλίου, έχουν μηδαμινή αξία από την άποψη του εκδημοκρατισμού, αλλά όχι από την άποψη νομιμοποίησης του Άσαντ με αντιπάλους του ορκισμένους εχθρούς κάθε δημοκρατικής διαδικασίας τζιχαντιστές που κυριαρχούν στην ένοπλη αντιπολίτευση.
2013-14, η χρονιά της ανατροπής
Έχοντας κλείσει τρία χρόνια εμφυλίου, ο τελευταίος χρόνος στη Συρία ήταν ο πιο πυκνός σε εξελίξεις. Η δραστική μεταλλαγή των όρων σηματοδοτεί πως, ακόμη κι αν η ειρήνευση δεν είναι ορατή, η σύγκρουση πολύ πιθανόν οδεύει σε κάποιου είδους «φινάλε», παρά σε μια αδιέξοδη διαιώνιση των ίδιων όρων.
Από τον Απρίλιο του 2013 η πλευρά Άσαντ έχει μπει σε μια πορεία αντιστροφής της πλάστιγγας που μέχρι τότε έγερνε συνεχώς υπέρ της εξέγερσης. Το κατάφερε με την αποφασιστική βοήθεια της Χεσμπολά, με τη συμμετοχή περισσότερων τοπικών πολιτοφυλακών υπέρ του στρατού, με την αρωγή άλλων σιιτικών ομάδων εκτός Συρίας, με την «ευμενώς ουδέτερη» ενεργοποίηση των Κούρδων και, βέβαια, με τη στήριξη Ιράν και Ρωσίας. Ο εθνικός στρατός ανακατέλαβε το όρος Καλαμούν κλείνοντας τα περάσματα από και προς το Λίβανο – παραμένουν βέβαια τα περάσματα από Τουρκία και Ιορδανία. Είναι θέμα χρόνου να ανακαταλάβει το σύνολο της Χομς, το προπύργιο της αντιπολίτευσης, ανακατέλαβε περιοχές περί τη Δαμασκό στον Νότο και προς το Χαλέπι, ενώ έχει ξεκινήσει η προσπάθεια ανακατάληψης και του ίδιου του Χαλεπιού. Ο άξονας από τη Δαμασκό μέχρι τα λιμάνια του Βορρά βρίσκεται πλέον υπό τον έλεγχο του Άσαντ.
Ο προφανής στρατηγικός στόχος του Άσαντ είναι η ανάληψη του ελέγχου σε όλο το μήκος της δυτικής Συρίας από την Ντεράα στα σύνορα με την Ιορδανία και τη Δαμασκό στον Νότο, μέχρι το Χαλέπι στον Βορρά, δηλαδή σε όλες τις μεγάλες πόλεις και πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας. Είναι αμφίβολο αν θα τα καταφέρει. Αν τα καταφέρει, η απώλεια της υπόλοιπης Συρίας στα ανατολικά προς το Ιράκ, υπό ένα καθεστώς αναρχίας και αλληλοσπαρασσόμενων ισλαμιστών, είναι κάτι με το οποίο το καθεστώς θα μπορούσε να συμβιώσει. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος «φινάλε» της διεθνοποιημένης σύγκρουσης στη Συρία.
Τα τέσσερα κομμάτια της Συρίας
Η χώρα σήμερα βρίσκεται χωρισμένη σε τέσσερις περιοχές. Τις περιοχές που κατέχει ή καταλαμβάνει ο στρατός στα δυτικά. Τους τρεις κουρδικούς θύλακες (Ρόζαβα) στα βόρεια και βορειοανατολικά που βρίσκονται σε σύγκρουση με τους ισλαμιστές και φράξιες της Αλ Κάιντα που ενισχύει η Τουρκία. Τις περιοχές στα ανατολικά με κέντρο την πόλη της Ράκα που έχει καταλάβει η Αλ Κάιντα του Ιράκ. Τις υπόλοιπες περιοχές κυρίως γύρω από τη Δαμασκό, την Ντεράα και το Χαλέπι που ελέγχουν οι υπόλοιποι ένοπλοι, το κυρίως σώμα της ένοπλης αντιπολίτευσης, στην οποία κυριαρχεί πλέον το Ισλαμικό Μέτωπο (ελεγχόμενο κυρίως από το Ριάντ) και η Αλ Νούσρα (η «επίσημη» Αλ Κάιντα, όχι αυτή του Ιράκ) παρά ο δυτικόστροφος Ελεύθερος Συριακός Στρατός.
Οι συγκρούσεις ανάμεσα στις αντι-Άσαντ δυνάμεις
Η οξεία πολεμική σύγκρουση ανάμεσα στην Αλ Κάιντα του Ιράκ -που κυριαρχεί όχι μόνο στην ανατολική Συρία αλλά και στο δυτικό Ιράκ- και σε δυνάμεις κυρίως του Ελεύθερου Συριακού Στρατού και του Ισλαμικού Μετώπου, με μεγαλύτερη ένταση από τις αρχές Ιανουαρίου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανατροπή ισορροπιών. Στις συγκρούσεις αυτές έχουν σκοτωθεί πολλές χιλιάδες ανταρτών.
Είχε προηγηθεί η οργάνωση των κουρδικών θυλάκων σε αυτόνομες περιοχές, κίνηση στην οποία εξαναγκάστηκαν ουσιαστικά οι Κούρδοι που σχετίζονται με το ΡΚΚ στη Συρία μετά τις επιθέσεις και σφαγές που υπέστησαν από διάφορες ένοπλες ομάδες (χωρίς αμφιβολία με τη στήριξη της Τουρκίας). Η ήττα των τζιχαντιστών από τους Κούρδους και η υποχώρησή τους από τις περιοχές τους, αντικειμενικά ενίσχυσε και αυτή τις δυνάμεις του Άσαντ, παρά το γεγονός ότι η διακήρυξη της κουρδικής αυτονομίας δεν αντιμετωπίστηκε θετικά από το καθεστώς.
Ρωσία και ΗΠΑ ξανά στα μαχαίρια
Η Εntente Μόσχας-Ουάσιγκτον που απέτρεψε την επέμβαση των ΗΠΑ το περασμένο φθινόπωρο, δεν ισχύει εδώ και μήνες. Το αν η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι η αιτία γι’ αυτό, είναι ένα άλλο θέμα. Το σίγουρο είναι πως ακόμη και ο Άσαντ κινήθηκε μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πως η Ρωσία δεν θα μειώσει την υποστήριξή της. Από την άλλη, η Δύση και ειδικά οι ΗΠΑ έχουν στο μεταξύ εντείνει την υλική στήριξη των ανταρτών αφότου άρχισε να διαφαίνεται η ανατροπή ισορροπιών υπέρ του Άσαντ. Μέχρι τώρα έχουν προμηθεύσει τους αντάρτες με νέα αντιαρματικά όπλα, αλλά αρνούνται ακόμη την παροχή αντιαεροπορικών, υπό τον φόβο ότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν αλλού εναντίον της Δύσης. Σε κάθε περίπτωση η επιδίωξη της Δύσης να μην επιτρέψει στον Άσαντ να ξεφύγει από τη διαιώνιση μιας αλληλοεξόντωσης, όπου κανείς δεν θα αποκτά το πάνω χέρι (επιδίωξη που βολεύει αφάνταστα και το Ισραήλ) είναι παραπάνω από φανερή.
Τέλος, το ζήτημα της Συρίας πάει πλέον «πακέτο» με το ζήτημα της Ουκρανίας στις σχετικά πυκνές επικοινωνίες και συναντήσεις Λαβρόφ-Κέρι.
Οι περιφερειακές δυνάμεις
Η Τουρκία βρέθηκε πολύ κοντά σε μια στρατιωτική εισβολή στη βόρεια Συρία, την οποία απέτρεψαν εσωτερικές αντιθέσεις. Παραμένει ένα σοβαρό ενδεχόμενο, ιδιαίτερα η επιβολή διαμέσου της Τουρκίας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων όπως στη Λιβύη, αν η Δύση αποφασίσει κάποια στιγμή ότι χάνει το παιχνίδι και πρέπει να στριμώξει τον Άσαντ με δραστικά μέσα.
Στον Λίβανο, με την εκκαθάριση της συνοριακής περιοχής στη Συρία από τη Χεσμπολά, η τελευταία έχει επανακτήσει τον έλεγχο στις περισσότερες οδούς που επέτρεπαν την ενίσχυση των Σύρων ανταρτών σε υλικό και έμψυχο δυναμικό, ενώ με τον τρόπο αυτό επανακτήθηκε ταυτόχρονα κάποιος έλεγχος και εντός του Λιβάνου, όπου διαφαίνεται ένας συμβιβασμός με τις δυνάμεις που υποστηρίζει η Σαουδική Αραβία.
Η τελευταία αφού ήρθε σε πλήρη ρήξη με το Κατάρ και ανέλαβε πολύ μεγαλύτερο έλεγχο της ένοπλης αντιπολίτευσης στη Συρία, πιθανολογείται τώρα το ενδεχόμενο να έρθει σε συνεννόηση με τον μεγάλο του εχθρό, το Ιράν (αυτό μπορεί να γίνει βέβαια μόνον εφόσον ευοδωθεί η προσέγγιση των ΗΠΑ με το Ιράν) ενώ προς την ίδια κατεύθυνση ωθείται και το στριμωγμένο από το Ριάντ Κατάρ. Οι συνέπειες μιας προσέγγισης της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν για τον εμφύλιο στη Συρία το πιθανότερο δεν θα είναι ευνοϊκές για τον Άσαντ.
Η Αλ Κάιντα του Ιράκ στη Συρία
Η Αλ Κάιντα του Ιράκ με έδρα την πόλη Ράκα στη Συρία έχει υπό τον έλεγχό της μια μεγάλη αραιοκατοικημένη περιοχή και τρομοκρατεί με τη βιαιότητά της όχι μόνο τους άμαχους αλλά και τους αντίπαλους τζιχαντιστές.
Επιβάλλει κεφαλικό φόρο στους χριστιανούς κατά τα οθωμανικά πρότυπα, αποκεφαλίζει, σταυρώνει, ολοταχώς πίσω στο μεσαίωνα! Αν και εντός της Συρίας η επίθεση που δέχθηκε είχε την υπογραφή Σαουδικής Αραβίας και Δύσης, είναι βέβαιο ότι δεν αντιμετωπίζει την ίδια εχθρότητα από την Τουρκία, ενώ στο Ιράκ όπου παραμένει η βάση της, ο πρωθυπουργός αλ Μαλίκι κατηγόρησε ευθέως Σαουδική Αραβία και Κατάρ ότι «ενισχύουν την τρομοκρατία» στη χώρα, δηλαδή το ξεσηκωμένο σουνιτικό στοιχείο, δηλαδή ίσως και την Αλ Κάιντα.
Μια αποκαλυπτική δημοσκόπηση
Σε δημοσκοπική έρευνα του περασμένου φθινοπώρου στο Χαλέπι και το Ιντλίμπ από τους Vera Miranova, Loubna Mrie και Sam Whitt, σε περιοχές υπό τον έλεγχο της αντιπολίτευσης, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Στο ερώτημα αν «επιθυμούν να συνεχίσουν τον πόλεμο μέχρι να ηττηθεί ο Άσαντ» απάντησαν θετικά το 89% των ανταρτών αλλά μόνο το 36% του απλού κόσμου. Στο ερώτημα αν «επιθυμούν την άμεση εκεχειρία και το ξεκίνημα ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων» απάντησε θετικά το 45% του απλού κόσμου αλλά μόνο το 4% των ανταρτών. Τα αποτελέσματα, δηλαδή, εμφανίζονται αντίστροφα από τους «συνήθεις» πολέμους όπου οι στρατιώτες εμφανίζονται να επιζητούν την ειρήνη περισσότερο από τους αμάχους στα μετόπισθεν. Το γεγονός ότι είναι μισθοφόροι και ενεργούμενα ξένων δυνάμεων ή έχουν κάποιου είδους απολαβές από τη συνέχιση του πολέμου, είναι η μόνη λογική εξήγηση. Σύμφωνα με την έρευνα, ο απλός κόσμος ακόμη και στις ελεγχόμενες από τους αντάρτες περιοχές είναι σε μεγάλο βαθμό υπέρ της ειρήνευσης και της διαπραγμάτευσης με τον Άσαντ. Σε πλήρη αντίθεση με την «ηγεσία» και τους ένοπλους της αντιπολίτευσης που… δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους – εκ του ασφαλούς και με την τσέπη γεμάτη.
