Με αφορμή την αποφοίτηση ανηλίκων παραβατικών παιδιών από το σχολείο του Ειδικού Καταστήματος Κράτησης Νέων Αυλώνα, ο Δρόμος συνομίλησε με τον Πέτρο Δαμιανό, καθηγητή Μαθηματικών και διευθυντή του Γυμνασίου-Λυκείου του παραπάνω Καταστήματος. Φέτος έδωσαν τέσσερα παιδιά Πανελλήνιες Εξετάσεις και περιμένουμε ευχάριστα αποτελέσματα. Το σχολείο μετρά ήδη πολλούς φοιτητές.
Πώς αποφασίσατε να διδάξετε στο σχολείο των Παραβατικών Ανηλίκων Φυλακών Αυλώνα;
Η αλήθεια είναι ότι μ’ απασχολούσε πολύ και από παλιά, το θέμα της κράτησης και ειδικότερα η πρόσβαση των κρατουμένων στην εκπαίδευση και κατ’ επέκταση στη γνώση. Με την έννοια αυτή, οι κρατούμενοι και ιδιαίτερα οι παραβατικοί ανήλικοι κρατούμενοι, που για κάποιο λόγο βρίσκονται στη φυλακή, ως ποινή έχουν μόνο τη στέρηση της ελευθερίας τους, άρα έχουν κάθε δικαίωμα πρόσβασης στην εκπαίδευση. Έτσι, πριν από 20 χρόνια, ξεκίνησα εθελοντικά (ως μαθηματικός) να κάνω φροντιστήρια σε κρατούμενα παιδιά στον Κορυδαλλό, στον Αυλώνα και αλλού, τα οποία έπρεπε να δώσουν εξετάσεις με τη διαδικασία του «κατ’ οίκον διδαχθέντος» στα κοντινά σχολεία. Όταν οργανώθηκε κάπως η κατάσταση στον Αυλώνα, πιέσαμε για τη δημιουργία Γυμνασίου και Λυκείου, αφού πρώτα είχαμε εξασφαλίσει μεγάλη συμμετοχή μαθητών σ’ αυτά. Φανταστείτε ότι ξεκινήσαμε από έναν μαθητή στον Κορυδαλλό. Έτσι, αποκτήσαμε Γυμνάσιο το 2000 και Λύκειο το 2003. Δεν αναφέρομαι στο Δημοτικό, γιατί προϋπήρχε.
Πώς εξελίχτηκαν στη λειτουργία τους το Γυμνάσιο και το Λύκειο;
Οι συμμετοχές των παιδιών, χρόνο με το χρόνο, αυξάνονταν και φτάσαμε στο σημείο να έχουμε ως μαθητές το σύνολο των εν δυνάμει μαθητών μας. Αυτό το λέω γιατί, για να παρακολουθήσει κανείς το Γυμνάσιο, θα πρέπει να έχει τελειώσει πρώτα βεβαιωμένα (με σχετικά έγγραφα ή με κατατακτήριες εξετάσεις) το Δημοτικό στην Ελλάδα ή στη χώρα του. Όπως καταλαβαίνετε, η αύξηση των μαθητών απαιτούσε και έναν πιο συγκροτημένο για μάθηση χώρο και βεβαίως μεγαλύτερες ανάγκες σε διδακτικό προσωπικό.
Έτσι, το 2004 δημιουργήθηκε ένας σχολικός χώρος που κάλυπτε τις ανάγκες της εποχής. Σήμερα, επειδή οι ανάγκες αυξήθηκαν, το σχολείο λειτουργεί με βάρδιες για να καλυφθούν τα αιτήματα όλων των μαθητών για συμμετοχή. Είναι επίσης προφανές ότι η κρίση μάς επηρέασε πολύ. Στο προηγούμενο σχολικό έτος δημιουργήσαμε δέκα τμήματα μαθητών με πέντε συνολικά καθηγητές, οι οποίοι κάναμε παραπάνω απ’ ό,τι ήταν δυνατόν για να καλύψουμε τις ανάγκες και να μην αντιληφθούν τα παιδιά καμία έλλειψη. Τα κενά μας σε διδακτικό προσωπικό συμπληρώθηκαν τέλος Ιανουαρίου. Το ίδιο σχολικό έτος 2013-14, είχαμε 215 αιτήσεις παιδιών σε σύνολο 400 περίπου κρατουμένων. Σε καθημερινή όμως βάση έχουμε 150-170 μαθητές, γιατί άλλοι αποφυλακίζονται και φεύγουν, άλλοι υποχρεωτικά μετάγονται σε άλλες φυλακές λόγω ορίων ηλικίας.
Να σημειωθεί ότι πάντα κάνουμε δεκτές όλες τις αιτήσεις συμμετοχής στο σχολείο, χωρίς ν’ αποκλείουμε κανένα παιδί, με ό,τι κόστος σημαίνει αυτό για εμάς. Δεν κατεβάσαμε ποτέ ρολά. Αυτό είναι κάτι για το οποίο είμαι πολύ περήφανος. Έχουμε παιδιά 15-21 ετών, με τη δυνατότητα παράτασης αυστηρά μέχρι την ηλικία των 25 χρόνων, εφόσον φοιτούν στο Λύκειο και μέχρι να το τελειώσουν, γιατί είναι το μοναδικό Λύκειο στις φυλακές της χώρας και είναι απαράδεκτο να σταματήσουν τη φοίτησή τους. Τα μαθήματα που διδάσκονται είναι ίδια με εκείνα των υπόλοιπων σχολείων. Εμείς όμως έχουμε προσθέσει δεκαέξι επιπλέον προγράμματα, ή μάλλον ασχολίες θα έλεγα, για τους μαθητές του σχολείου μας. Ως παραπάνω μαθήματα έχουμε τη μουσική, το χορό, τη γυμναστική, τον πηλό, τις ψηφίδες, τη ζωγραφική, την κατασκευή σαπουνιών κ.ά. Προσθέσαμε τα επιπλέον προγράμματα γιατί θέλαμε να δώσουμε κίνητρα και να δημιουργήσουμε ενδιαφέροντα στους μαθητές ώστε ν’ αγαπήσουν το σχολείο με έναν διαφορετικό τρόπο και όχι με τον γνωστό και καθιερωμένο. Να το αγαπήσουν με το δικό τους τρόπο. Να το νιώσουν δικό τους το σχολείο και να αισθανθούν οι ίδιοι ζωντανό κομμάτι του.
Έχουν ιδιαιτερότητες αυτοί οι μαθητές;
Θα έλεγα πως ναι, γιατί είναι παιδιά θυμωμένα και αποκλεισμένα από όλα τα υπόλοιπα σχολεία. Είναι παιδιά που άφησαν το σχολείο πριν γίνουν παραβατικά, ή ενδεχομένως ταυτόχρονα. Είναι παιδιά που δεν χωρούσαν πουθενά. Είναι μαθητές τους οποίους το εκπαιδευτικό σύστημα είχε αποβάλει και τότε αισθάνθηκαν βαριά την απόρριψη, με ό,τι αυτό σηματοδοτεί. Εμείς προσπαθούμε να τους δείξουμε νέους τρόπους μάθησης στους οποίους τους καλούμε να συμμετάσχουν. Με τα προαιρετικά μαθήματα, βρήκαμε ένα φιλικό εργαλείο που ταιριάζει στον μαθητή. Γιατί συζητά το πρόγραμμα με τους καθηγητές του και αισθάνεται ότι πραγματικά το συνδιαμορφώνει.
Έτσι, αν ένα παιδί έχει εμφανή κλίση σε κάποιο από τα προαιρετικά μαθήματα, την ακολουθεί με έναν φυσικό, μπορεί να πει κανείς, τρόπο. Εάν δεν έχει σαφή κλίση ή βρίσκεται σε κατάθλιψη ή σε μια γενικά αδιάφορη κατάσταση ή σύγχυση, εμείς έχουμε τον τρόπο, τη γνώση και την εμπειρία , ώστε να το κάνουμε να στραφεί σε μια δημιουργική για τον ίδιο κατεύθυνση. Γιατί πρόθεσή μας είναι να μετατρέψουμε τον κρατούμενο σε μαθητή και τον συγκρατούμενό του σε συμμαθητή. Γιατί έτσι δημιουργούνται ομάδες στο σχολείο που σπάνε τις ομαδοποιήσεις της φυλακής και ξεπερνάνε τα καθιερωμένα και συμπαγή όρια. Είναι, λοιπόν, άμεσα αντιληπτό το αποτέλεσμα του προγράμματος στην ψυχολογία τους. Διότι, στη συνέχεια, ο μαθητής πηγαίνει πιο εύκολα στη γνώση, γιατί την κοινωνικοποίηση την κερδίζει μέσα από τα επιπλέον προγράμματα, στην καθημερινότητά του. Οι μαθητές μας είναι από δέκα, δεκαπέντε διαφορετικές χώρες και ουσιαστικά έχουμε ένα πολυπολιτιστικό και διαπολιτισμικό σχολείο.
Τι ονειρεύεστε για τους μαθητές σας αλλά και για όλους τους ανήλικους κρατούμενους;
Ονειρεύομαι να μην υπάρχουν πουθενά ανήλικοι κρατούμενοι και μας προτρέπω να φανούμε γενναίοι και να τους δείξουμε την πόρτα εξόδου της φυλακής. Όσο για εκείνους που κρίνεται ότι πρέπει να κρατηθούν, είναι υποχρέωσή μας να έχουμε άλλες, σύγχρονες εναλλακτικές μορφές κράτησης και όχι φυλακές. Και να γίνουν σχολειά παντού, σε όλες τις φυλακές, τα οποία να μην στερούν από κανέναν άνθρωπο το δικαίωμα στη μάθηση.
Τι σκέφτεστε για τις νέες φυλακές υψίστης ασφαλείας;
Είμαι πολύ σαφής για το ότι η φυλακή πρέπει να είναι δομημένη έτσι ώστε να μεταφέρει ό,τι θετικό υπάρχει στην κοινωνία. Δεν πρέπει ν’ απομονώνει τον άνθρωπο και να τον μετατρέπει σε θεριό. Οφείλει να μην του στερεί τίποτα παραπάνω από την ελευθερία του, διατηρώντας ταυτόχρονα ό,τι ο ανθρωποκεντρικός νομικός μας πολιτισμός και το κράτος δικαίου του εξασφαλίζουν. Συνεπώς, είμαι απολύτως αντίθετος στη λογική των φυλακών ασφαλείας (Τύπου Γ).
Τη συνέντευξη πήρε η μιμίκα κριτσανίδου
