Φιλελευθεροποίηση, ιδιωτικοποίηση και παγκοσμιοποίηση η ατζέντα της νέας κυβέρνησης
Το Κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα (BJP) κατέκτησε στις πρόσφατες εκλογές την απόλυτη πλειοψηφία. Ο Ινδός διανοούμενος Βίτζεϊ Πρασάντ, καθηγητής Διεθνών Σπουδών στο Τrinity College, μιλά στο Jadaliyya.
Γιατί ο πρωθυπουργός Μόντι θεωρείται τόσο αμφιλεγόμενος;
Ο Ναρέντρα Μόντι έχει ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο ακροδεξιό RSS, το «μυαλό» της Ινδουιστικής Δεξιάς και του BJP. Το RSS που ιδρύθηκε το 1925, διαμορφώθηκε μέσα στην παράδοση του εθνικισμού που χάραξε το Φασιστικό Κόμμα του Μουσολίνι.
Το RSS παρέμεινε προσηλωμένο σε έναν εθνικισμό που εκθειάζει την ενότητα αίματος και γης – διευρύνοντας το ζωτικό χώρο (spazio vitale κατά Μουσολίνι) προκειμένου η κυριαρχία των Ινδουιστών να εξαπλωθεί σε μία περιοχή από τα ανατολικά σύνορα του Ιράν μέχρι την Ταϊλάνδη.
Το RSS, η μητρική οργάνωση του κ. Μόντι, δεν πιστεύει μόνο σε μία αλυτρωτική εξωτερική πολιτική, αλλά και σε μία μοναδική εθνική ταυτότητα. Σε αυτή την κοσμοθεωρία δεν υπάρχει χώρος για την τεράστια ποικιλότητα της Ινδίας, τον πλουραλιστικό της χαρακτήρα.
Στα 2002, ο Ινδός κοινωνιολόγος Αshis Nandy έγραψε για τον Μόντι:
«Πριν από μία δεκαετία, όταν ο Ναρέντρα Μόντι ήταν παντελώς άγνωστος, ένα άσημο στέλεχος του RSS, είχα το προνόμιο να του πάρω συνέντευξη. Ήταν μία μακρά, ασυνάρτητη συνέντευξη, αλλά δεν μου έμεινε η παραμικρή αμφιβολία ότι είχα να κάνω με μία κλασική, κλινική περίπτωση φασίστα. Δεν χρησιμοποιώ ποτέ τον όρο “φασίστας” για να κατηγορήσω κάποιον. Για μένα είναι μία διαγνωστική κατηγορία που περιλαμβάνει όχι μόνο την ιδεολογική θέση κάποιου αλλά και τα προσωπικά του χαρακτηριστικά που συνθέτουν το πλαίσιο της ιδεολογίας του».
Πώς εξηγείτε την κατάκτηση απόλυτης πλειοψηφίας από το BJP;
Το κόμμα του Κογκρέσου που ήταν στην εξουσία εφάρμοσε μία ολομέτωπη ατζέντα νεοφιλελευθερισμού στην Ινδία. Η LPG –φιλελευθεροποίηση, ιδιωτικοποίηση και παγκοσμιοποίηση– διόγκωσε τις ανισότητες και οδήγησε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στην ανέχεια. Όμως η φιλελευθεροποίηση έχει και μια αντιφατική πλευρά. Ενισχύει τις προσδοκίες του λαού. Διαφημίσεις για πάσης φύσεως αγαθά και ένα λαμπερό στυλ ζωής κατακλύζουν τη φαντασία του κόσμου. Πολυτελή εμπορικά κέντρα με πλούσιες βιτρίνες ξεφυτρώνουν ακόμα και σε μικρές πόλεις σε όλη την Ινδία. Μέσα από τις ταινίες και τα τηλεοπτικά σίριαλ περνάει το μήνυμα ότι ο καθένας έχει δικαίωμα να προσβλέπει σε μία τέτοια πολυτελή ζωή. Όμως αυτή η ονειρεμένη ζωή δεν μπορεί να υπάρξει μέσω της οικονομικής πολιτικής που εφαρμόζει η κυβέρνηση. Ανέβασε τις προσδοκίες αλλά δεν μπορεί να τις υλοποιήσει.
Ένα τέτοιο χάσμα μεταξύ προσδοκιών και δυνατοτήτων θα έπρεπε να ωφελήσει την Αριστερά, που είναι ηχηρή στην κριτική της ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό. Όμως η Αριστερά έχει αγνοήσει το πρόβλημα των νεοφιλελεύθερων προσδοκιών που έχουν δημιουργηθεί στην κοινωνία. Δεν αρκούσε μία διαπίστωση ότι η κατάσταση είναι άσχημη. Ούτε ήταν αρκετός ο ισχυρισμός ότι αυτά που επιθυμούσε ο κόσμος δεν ήταν διαθέσιμα. Αυτό ακουγόταν σκληρό σε πολλούς ανθρώπους που ένιωθαν πως τους έλεγαν ότι δεν είχαν δικαίωμα να επιθυμούν μία πολυτελή ζωή, ενώ αυτό που ουσιαστικά έλεγε η Αριστερά ήταν ότι η πολυτελής ζωή δεν μπορεί να συμπεριλάβει ολόκληρο τον πληθυσμό.
Από την πλευρά του το BJP βρήκε έναν έξυπνο τρόπο να εξηγήσει το πρόβλημα. Η πλατφόρμα LPG δημιουργεί τεράστια περιθώρια για διαφθορά. Σε αυτό επικεντρώθηκε το BJP. Αντί να καταγγείλουν την ανεργία που έχει επιφέρει η νεοφιλελεύθερη πολιτική, η ρητορική του Anna Hazare, το κόμμα Aam Aadmi Party και το BJP υποστήριξαν ότι η διαφθορά, ένα σύμπτωμα του προβλήματος, είναι το ίδιο το πρόβλημα. Αυτό ακριβώς ήταν που ήθελε να ακούσει η Ινδία των επιχειρηματιών, ότι δηλαδή δεν είναι η νεοφιλελεύθερη πολιτική που πρέπει να εγκαταλειφθεί, αλλά η διαφθορά. Αυτό ήταν που έκανε το BJP να υπερκεράσει το ΑΑΡ και να αναδειχθεί στον σωτήρα της Ινδίας – όχι λόγω των αποτυχιών του νεοφιλελευθερισμού και των απατηλών προσδοκιών, αλλά λόγω της διαφθοράς. Δηλαδή ο κόσμος πρέπει να διατηρήσει τις ελπίδες του για πολυτελή διαβίωση: αυτό είναι το μήνυμα του BJP.
Εκτιμάτε ότι οι εκλογές θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην εσωτερική πολιτική;
Η κυβέρνηση του Κογκρέσου αποδείχθηκε αδύναμη να προωθήσει ένα ολομέτωπο πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης λόγω των πιέσεων από περιφερειακά κόμματα και τα δικά της σοσιαλδημοκρατικά κατάλοιπα. Το BJP δεν έχει τέτοιες πιέσεις. Διαθέτει μία ισχυρή εντολή, μία πενταετία, καθώς και τη στήριξη των επιχειρηματιών. Θα προωθήσουν δυναμικά την ατζέντα LPG, κάτι που θα ασκήσει μεγάλες πιέσεις στο λαό, συμπεριλαμβανομένων όσων ψήφισαν υπέρ του BJP. Αυτό δημιουργεί προοπτικές ανάπτυξης για τους λαϊκούς αγώνες στην Ινδία, και εδώ είναι που η Αριστερά και οι σύμμαχοί της πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση.
Ανησυχούμε ότι το ΒJP θα εφαρμόσει και την ατζέντα του για τα κοινωνικά δικαιώματα, καταπιέζοντας τα δικαιώματα μειονοτήτων όπως οι Μουσουλμάνοι και οι καταπιεσμένες κάστες ή ομάδων όπως οι ομοφυλόφιλοι. Στο Κοινοβούλιο δεν υφίσταται μπλοκ δυνάμεων ικανό να υπερασπιστεί τα κοινωνικά δικαιώματα και να αγωνιστεί. Επαφίεται στην Αριστερά και στα περιφερειακά κόμματα να εργαστούν γι’ αυτό.
Εκτιμάτε ότι θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική;
Ο Μόντι μίλησε ελάχιστα για εξωτερική πολιτική στις εκλογές. Όμως ο γκουρού του, ο κ. Bhagwat, μιλάει με τα καλύτερα λόγια για το Ισραήλ και την Ιαπωνία. Είναι πιθανό η κυβέρνηση του BJP να προχωρήσει σε περαιτέρω ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ. Πρόκειται για μία μακρόχρονη προσπάθεια του BJP να προσαρμοστεί στις βουλές και την ατζέντα των ΗΠΑ στο όνομα του εθνικισμού και του εθνικού συμφέροντος. Πολλοί Ινδοί νεο-συντηρητικοί συνωστίζονται πέριξ του υπουργείου Εξωτερικών Υποθέσεων. Θα επιδιώξουν μια συμφωνία με την Κίνα, όσον αφορά τα διαμφισβητούμενα σύνορα, και μια νέα σχέση με την Ιαπωνία που θα προκαλέσει εκνευρισμό στο Πεκίνο. Θα οικοδομήσουν σχέσεις με το Τελ Αβίβ που θα εκνευρίσουν τους Άραβες του Περσικού Κόλπου (από τους οποίους η Ινδία εξαρτάται για το πετρέλαιο που καταναλώνει), αλλά θα τους αποτρέψουν από το να αποτολμήσουν τα όποια αντίποινα. Δεν θα είναι μια εύκολη εποχή για διπλωμάτες στην Ινδία.
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
