Σταθεροποίηση για ΣΥΡΙΖΑ, συνέχεια της κατάρρευσης του παλιού δικομματισμού
Του Γιώργου Τσίπρα
Το σύνθετο αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών καταγράφει τη σταθεροποίηση του ΣΥΡΙΖΑ, την παραπέρα κατάρρευση του παλιού δικομματισμού, τη μεγάλη ρευστότητα, προσπάθειες ανασύνθεσης, και βέβαια άνοδο της Χρυσής Αυγής. Παγιώνει τάσεις που εκδηλώθηκαν το 2012, καταγράφει νέες ανατροπές αλλά και εφήμερες τάσεις που θα ακυρωθούν στις επόμενες εκλογές.
Αυξημένη αποχή και άκυρα/λευκά
Από το κορύφωμα των 7,5 εκατομμυρίων ψηφισάντων το 2004 υπάρχει μια πτωτική πορεία μέχρι τα 6,2 εκατομμύρια τον Μάιο και Ιούνιο του 2012, και τα 5,9 στις τωρινές Ευρωεκλογές (οι Ευρωεκλογές είχαν πάντα μειωμένη συμμετοχή). 1,1 εκατομμύριο λιγότεροι ψηφοφόροι (-16%) από τα 7 εκατομμύρια στις βουλευτικές του 2009 και ρεκόρ 3,8% άκυρων και λευκών: είναι ένα ερώτημα το αν και πότε θα «σκάσουν» μέσα στην εκλογική διαδικασία και υπέρ ποιων δυνάμεων.
Αποδιάρθρωση μνημονιακού μπλοκ
Η ελεύθερη πτώση των δυο κομμάτων του παλιού δικομματισμού δεν έχει τελειώσει – βλ. Πίνακα 1. Το άθροισμά τους βρίσκεται χαμηλότερα από το χαμηλότατο του Μαΐου 2012, όταν ο δικομματισμός βρέθηκε 3.300.000 ψήφους χαμηλότερα από το 2009 και τα ποσοστά του 77%-88% που απολάμβανε σταθερά στη μεταπολίτευση. Κατέγραψε τώρα 30%, 10 μονάδες χαμηλότερα από το 2012. Ακόμη κι αν η Ν.Δ. ελπίζει σε κάποια επανασυσπείρωση στις επόμενες βουλευτικές, τα 2,5 εκατομμύρια ψήφων που άθροισαν οι δύο τους το 2012 είναι κι αυτά πλέον άπιαστο όνειρο.
Ο Πίνακας 4 καταγράφει την κατιούσα πορεία του μνημονιακού χώρου στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένης πλέον της ΔΗΜΑΡ μετά το 2012. Οι διαχειριστές του Μνημονίου, παρά την προσθήκη των ψήφων του Στ. Θεοδωράκη, διαχειρίζονται πλέον μισό εκατομμύριο ψήφους λιγότερους από το χαμηλότατο των 3 εκατομμυρίων του Μαΐου 2012. Επιπλέον, η εσωτερική του συνάφεια με εξαίρεση τη Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ και τις Γέφυρες, είναι μικρότερη από το παρελθόν – π.χ. το ΛΑΟΣ για να κρατηθεί εμφανίζεται πλέον αντιμνημονιακό, αντι-ευρώ και ό,τι άλλο, ανάλογα και ο Πολύδωρας, ενώ και το Ποτάμι αποφεύγει να καταγραφεί ως μνημονιακό.
Αποτυχία αλλά ανθεκτικότητα του Δεξιού συστημικού πυλώνα
Διαψεύστηκαν οι προσδοκίες συγκρότησης ενός συστημικού πυλώνα Δεξιάς-Ακροδεξιάς με άξονα τη Ν.Δ. – βλ. Πίνακα 2. Το φαινόμενο του ακορντεόν του 2012, όταν η Ν.Δ. είδε τα ποσοστά της να πηγαίνουν από το 33% στο 18% και από κει στο 29%, δύσκολα θα επαναληφτεί τώρα που ξαναέπεσε στο 22%, εξαιτίας και της μεγαλύτερης έλλειψης εσωτερικής συνάφειας που επισημάνθηκε.
Ωστόσο, η Ν.Δ. και το σύνολο των κομμάτων πέριξ της επιμένουν να αθροίζουν ένα ποσοστό πάνω από 27%, το οποίο βρίσκεται «μόνο» 12% χαμηλότερα από το 39% που άθροιζαν τον Οκτώβριο του 2009, προ μνημονίου. Αυτό το 27% δείχνει πιο συμπαγές, ενώ επιπλέον μπορούν να επαναπατριστούν ψήφοι που πήγαν στη Χρυσή Αυγή.
Ανησυχητικό για τη Ν.Δ. είναι ότι ενώ τον Μάιο του 2012 καταγραφόταν μια διαρροή ψηφοφόρων περίπου 7% του 2009 προς τον ΣΥΡΙΖΑ, καταγράφει τώρα μια επιπλέον διαρροή της τάξης του 9% ψηφοφόρων της του 2012, διαρροές που είναι γενικά μη αναστρέψιμες για το Δεξιό πυλώνα και κυρίως είναι καταστροφικές.
Έχει μέλλον η Κεντροαριστερά;
Το 2012, ανάμεσα στο Μάιο και τον Ιούνιο ένα ποσοστό γύρω στο 9% είχαν παραμείνει πιστοί στο ΠΑΣΟΚ, με το υπόλοιπο μέχρι το 12% να είναι πιο ευκαιριακοί ψήφοι. Πολλοί προσδοκούσαν τώρα μια πτώση της Ελιάς κάτω του 6%. Πράγματι, σύμφωνα με τα exit polls, οι κοινοί ψηφοφόροι ανάμεσα στην Ελιά και το ΠΑΣΟΚ του Ιουνίου 2012 συγκεντρώνουν λίγο πάνω από 5%. Όμως μια τέτοια πτώση θα έπρεπε κάπως να αντισταθμιστεί στο εσωτερικό του συνόλου της υπό αναστήλωση Κεντροαριστεράς.
Συνολικά τα τρία κόμματα, ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, Ποτάμι, στους μήνες που προηγήθηκαν δεν έπεσαν αθροιστικά δημοσκοπικά ποτέ κάτω του 15%, ελάχιστο στο οποίο και τελικά καταγράφτηκαν – βλ. Πίνακα 3. Συνεπώς η αντοχή του ΠΑΣΟΚ δεν είναι τόσο έκπληξη αν συνυπολογίσουμε τα συνολικά αποτελέσματα της Κεντροαριστεράς, και ειδικά την εξάτμιση της ΔΗΜΑΡ. Πολύ περισσότερο που το Ποτάμι, σκόπιμα πιο πολυσυλλεκτικό ώστε να κόβει από τον ΣΥΡΙΖΑ και αλλού, δεν μπορεί να καταχωρηθεί ως ψήφος αποκλειστικά «κεντροαριστερή», ανεξάρτητα από το προσανατολισμό του αρχηγού και όσων βρίσκονται πίσω του.
Η ΔΗΜΑΡ είχε αποσπάσει το ίδιο 6,2%, τον Μάιο και Ιούνιο του 2012, αλλά οι μισοί από τους 380 χιλιάδες ψηφοφόρους της ήταν διαφορετικοί στις δύο αναμετρήσεις. Τώρα τα ψέματα τελείωσαν και μαζί το πολιτικό σέρφινγκ του Κουβέλη. Μαζί με τους ευκαιριακούς ψηφοφόρους που δεν αναπληρώνει, η ΔΗΜΑΡ χάνει και τους πιο πιστούς, και συρρικνώνεται στο 1,2%, κατασπαρασσόμενη από τρεις πλευρές: 1/4 προς το ΣΥΡΙΖΑ, 1/4 στο Ποτάμι, 10% μόνο προς την Ελιά – που σημαίνει πως οι παρατρεχάμενοι των «εκσυγχρονιστών» δεν εκπροσωπούν παρά την παρέα τους.
Ανθεκτική η αντιμνημονιακή ψήφος
Η Αριστερά, στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ, που είχε πλησιάσει το 12% τον Μάιο του 2012, έχει επανέλθει χαμηλότερα από τα ποσοστά των ευρωεκλογών του 2009, με ενισχυμένη την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά και αποδυναμωμένο το ΚΚΕ, προς όφελος του ΣΥΡΙΖΑ – βλ. Πίνακα 5. Το ΚΚΕ επανέκτησε 70 χιλιάδες ψήφους αλλά αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύεται δεν πήρε από το ΣΥΡΙΖΑ περισσότερους ψηφοφόρους από όσους ο ΣΥΡΙΖΑ απέσπασε και τώρα από το ΚΚΕ. ΑΝΤΑΡΣΥΑ και ΕΠΑΜ δεν μπορούν να υπερβούν τη σεχταριστική γωνία όπου έχουν αυτοπεριοριστεί. Η αύξηση συνολικά της πέραν του ΣΥΡΙΖΑ Αριστεράς κατά 165.000 ψήφους από το 5,34% στο 8,64% μοιάζει μάλλον προσωρινή λόγω της χαλαρότητας της ψήφου των ευρωεκλογών.
Δεξιά του ΣΥΡΙΖΑ και αριστερά του Κέντρου -βλ. Πίνακα 6- το αθροιστικό ποσοστό τους, με την εξάτμιση της ΔΗΜΑΡ, έχει επανέλθει στα επίπεδα του 2009.
Τέλος, η συρρίκνωση των Ανεξάρτητων Ελλήνων από το παρθενικό 10,62% στο 3,46% τώρα, έχοντας χάσει το μεγαλύτερο μέρος προς τον ΣΥΡΙΖΑ (20% τώρα και 16% το 2012), συνδράμει και αυτή σε μια εικόνα όπου οι πιθανοί σύμμαχοι πέριξ του ΣΥΡΙΖΑ συρρικνώνονται σε όφελος κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, αν και αυτό δεν εκφράστηκε σε τούτες τις εκλογές σε συνολική αύξηση των ψήφων του.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι, παρά τις μεγάλες οσμώσεις και ρευστότητα, και τις μεγάλες μειώσεις των δηλωμένων αντιμνημονιακών δυνάμεων στα αριστερά και στα δεξιά του ΣΥΡΙΖΑ, το αθροιστικό ποσοστό τους μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ, παραμένει σταθερό περί το 38-39%, αν και με μια πτώση 280.000 ψήφων από το Μάιο του 2012 μέχρι τώρα, εξαιτίας και της μεγαλύτερης αποχής αλλά όχι μόνο – βλ. Πίνακα 7. Η σταθερότητα αυτή παραπέμπει σε πιο παγιοποιημένα «πολιτικά μεγέθη» στο εκλογικό σώμα, κάτι εξαιρετικά σημαντικό για τις δυνατότητες συγκρότησης αντιμνημονιακών μπλοκ και ανατροπής του μνημονίου.
Η Χρυσή Αυγή
Από τους 425.000 ψήφους που διατήρησε η Χρυσή Αυγή τον Ιούνιο του 2012, περίπου οι 140.000 ήταν νέες ψήφοι, ενώ αντίστοιχος αριθμός που τους είχε ψηφίσει τον Μάιο δεν συνέχισε. Τώρα ξαναψήφισαν περίπου οι 320.000, άρα 1/4 των ψηφοφόρων της του Ιουνίου του 2012 δεν ξαναψήφισε, ενώ απέσπασε επιπλέον 210.000 νέες ψήφους. Η μεγάλη μάζα των τελευταίων, περί τις 150.000, είναι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι της Ν.Δ., ενώ άλλες 35-40.000 είναι πρώην ψηφοφόροι των ΑΝΕΛ, στο μεγαλύτερο μέρος επίσης παλιότεροι ψηφοφόροι της Ν.Δ. (περισσότεροι από τους μισούς ψήφους στο παρθενικό 10,62% του Καμμένου προέρχονταν από τη Ν.Δ).
Αν η αρχική τροφοδότηση της Χρυσής Αυγής ήταν πιο πολυσυλλεκτική, σήμερα η ρευστότητα και όσμωσή της είναι πιο περιορισμένη σε δεξιόστροφα περιβάλλοντα, ενώ η μάζα των ψηφοφόρων που τους εγκατέλειψε το 2012 και φέτος δεν είναι ασήμαντη ποσοτικά – και θα είχε ενδιαφέρον να χαρτογραφηθούν οι λόγοι της απομάκρυνσης. Ο περιορισμός αυτός σηματοδοτεί αδυναμία του νεοναζιστικού κόμματος, το ίδιο και οι διαρροές του. Η συσπείρωση της τάξης του 75% στις τωρινές εκλογές, αντίθετα από τα φαινόμενα, δεν είναι υψηλή για κόμμα σε ισχυρή άνοδο (η Ν.Δ. και ο ΣΥΡΙΖΑ από τον Μάιο στον Ιούνιο του 2012 είχαν συσπείρωση 92% και 84% αντίστοιχα). Τα παραπάνω σημαίνουν πως ο περιορισμός του πολιτικού λόγου της Αριστεράς στα σχετικά με την ποινική διαδικασία στην οποία έχει εμπλακεί έστω και αργά η Χρυσή Αυγή, πρώτον, παράγει πλέον μικρό αν όχι αρνητικό πολιτικό αποτέλεσμα στην εναπομείνασα επιρροή της Χρυσής Αυγής. Τα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι το εκλογικό της κοινό παρά την κατά τεκμήριο «παχυδερμία» μετά το φόνο του Παύλου Φύσσα ή τις όποιες δεξιές προσλαμβάνουσες, εμφανίζεται ρευστό και διεμβολίσιμο στο τμήμα εκείνο που δεν είναι ακροδεξιό ή φασιστικό.
Ο ΣΥΡΙΖΑ
Η πτώση κατά 140.000 ψήφους με διατήρηση του ποσοστού λόγω της μεγαλύτερης αποχής, προέρχεται κατά ένα μικρό μέρος από την Ξάνθη και Ροδόπη (21.000 ψήφοι), και κυρίως από αστικά κέντρα στα οποία είχε εκτοξευτεί το 2012, συγκεντρώνοντας τώρα 87.000 λιγότερες ψήφους σε Α και Β Αθηνών, Α και Β Πειραιώς, Αττική, Α και Β Θεσσαλονίκης, αλλά αυξήθηκαν τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ στην επαρχία που υστερούσε χρονικά. Αριθμητικά και ποιοτικά η όλη εικόνα δείχνει τη δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ να επιμένει αλλά εν στάσει, μια δυναμική που σταθεροποιείται ή το πολύ «λαχανιάζει» και απαιτεί νέα ορμή, παρά μια δυναμική σε υποχώρηση όπως πασχίζει να την παρουσιάζει το μνημονιακό μπλοκ.
Τον ΣΥΡΙΖΑ ψήφισαν περίπου 360.000 λιγότεροι ψηφοφόροι του 2012 που αντικαταστάθηκαν από 220.000 νέους ψηφοφόρους. Τα βασικά ποιοτικά στοιχεία είναι η πολύ μεγάλη για «στάσιμο» κόμμα συσπείρωση (78%) και η συνέχεια του ισχυρού διεμβολισμού σε ψηφοφόρους ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ και ΑΝΕΛ και λιγότερο σε Ν.Δ., ενώ οι απώλειές του είναι κυρίως προς Ποτάμι ή χώρους που μπορεί να ανακτήσει. Το κέρδισμα αντιμνημονιακών ψηφοφόρων από τα δεξιά του και η απώλεια των λιγότερο αντιμνημονιακών ψηφοφόρων του προς τα εκεί (αν αυτό σηματοδοτεί η διαρροή προς το Ποτάμι και το ταυτόχρονο κέρδος από ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ, ΑΝΕΛ) σημαίνει επιτυχία της πολιτικής αντιμνημονιακού στίγματος που ακολουθούσε.
Μεγάλη ρευστότητα
Αν και πολλές από τος παραπάνω μεταβολές μοιάζουν μικρές, ένα ποσοστό τουλάχιστον 35% ψήφισαν τώρα διαφορετικά από ότι είχαν ψηφίσει το 2012. Η ρευστότητα αυτή είναι κεντρικό στοιχείο του πολιτικού σκηνικού που μπορεί να λειτουργήσει ως έδαφος συγκρότησης κοινωνικο-πολιτικών μπλοκ ανατροπής όπως και αποτροπής των δυναμικών τάσεων προς την αντίθετη κατεύθυνση. Μπορεί αυτός ο «χυλός», όπως αποκαλείται, να μην είναι ακριβώς χυλός, όπως δείχνουν οι «σταθερές» του 27% της Δεξιάς πολυκατοικίας (άνευ Χρυσής Αυγής) ή του 38% των αντιμνημονιακών δυνάμεων στα οποία αναφερθήκαμε, αλλά σηματοδοτεί μια χωρίς προηγούμενο χαλάρωση των δεσμών κομμάτων και πολιτών. Κερδήθηκαν 21 από τους 31 Δήμους στους οποίους βρέθηκαν στο δεύτερο γύρο σχήματα που υποστήριζε ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και 2 στις 3 Περιφέρειες αντίστοιχα, γεγονός ολότελα αναντίστοιχο με τη στεγνή αριθμητική του ποσοστού του ΣΥΡΙΖΑ, που αποκαλύπτει ισχυρές κοινωνικές δυναμικές ευνοϊκές για τις αντιμνημονιακές, αντισυστημικές δυνάμεις, και επιβεβαιώνει την πολύ μεγάλη ρευστότητα. Η υψηλή αποχή και τα άκυρα/λευκά το πιθανότερο συνάδουν με αυτή τη δυναμική. Οι ισχυρότερες ροές σε αυτή τη δυναμική του «χυλού» είναι κυρίως προς το ΣΥΡΙΖΑ και λιγότερο προς τη Χρυσή Αυγή, σε φαινομενική αντίθεση με τους αριθμούς που δείχνουν πολύ ανοδική τη Χρυσή Αυγή και πτωτικά σταθερό το ΣΥΡΙΖΑ. Βέβαια από τις ροές με δυναμική μέχρι τη συγκρότηση μπλοκ η απόσταση δεν είναι μικρή και θέλει δουλειά πολλή…
