Σκέψεις για τη συμβολή του καθενός στην κοινωνική πρόοδο. Της Σταματίας Καλλιβωκά*
«Η επιμονή μας στο ότι οι καταπιεζόμενοι οφείλουν να σκεφτούν συστηματικά τη συγκεκριμένη τους κατάσταση, δεν σημαίνει πως τους καλούμε σε μία επανάσταση της πολυθρόνας. Αντίθετα, ο γνήσιος στοχασμός, οδηγεί στη δράση»
(Paulo Freire,1977a,6.68)
Αποτελώντας μία εκ των πολλών εκπροσώπων της νέας γενιάς στις μέρες μας, έχω αναρωτηθεί αρκετές φορές: «Τι είναι αυτό που θα μπορούσα να κάνω για να αλλάξω το υπάρχον κοινωνικοπολιτικό χάος της χώρας η οποία με μεγάλωσε και με φιλοξενεί;»
Όχι «Τι θα ξεκινήσω να κάνω όταν και εφόσον με παρακινήσει κάποιος άλλος», αλλά τι μπορώ να κάνω κάθε μέρα και κάθε στιγμή για να προσφέρω το δικό μου «κάτι» σε αυτήν την κοινωνία. Ίσως αν βάλουμε ο καθένας ξεχωριστά το δικό του «κάτι», να δούμε ουσιαστική μεταβολή.
Τί σημαίνει όμως «Κάνω την κίνησή μου για να επαναπροσδιοριστεί μία οποιαδήποτε κατάσταση, η οποία ως πολίτη και ως άνθρωπο αισθάνομαι πως με αδικεί;».
Πολλοί συμπολίτες μας δηλώνουν επαναστάτες και έπειτα καταπατούν το σύστημα για να διορίσουν με κάθε άλλο παρά αξιοκρατικές διαδικασίες τα παιδιά και τα εγγόνια τους σε μόνιμες θέσεις. Στη συνέχεια δεν διεκπεραιώνουν ορθώς τα εργασιακά καθήκοντά τους. Άλλοι πάλι, παρ’ ότι δεν ενοχλούν κανέναν, σχολιάζουν αυτό που θα ήθελαν να αλλάξει, από την τηλεόραση, πιστεύοντας πως μια μέρα θα βρεθεί ένας άξιος άνθρωπος να πάρει όλο αυτό το βάρος των ευθυνών που μάς αναλογούν στις πλάτες του και έτσι «θα δούμε άσπρη μέρα».
Ο Paulo Freire έκανε την παραπάνω δήλωση πριν από σχεδόν σαράντα χρόνια, και όμως, αν κάνει κανείς στο μυαλό του τον συσχετισμό, θα καταλάβει πόσο επίκαιρα είναι τα λόγια αυτά για την ελληνική κοινωνία εν έτει 2014.
Ο φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και παιδαγωγός εδώ θέλει να πει πως όταν ορισμένοι άνθρωποι καταπιέζονται από ένα καθεστώς, οφείλουν να προβληματιστούν. Με στοχαστική διάθεση και κριτική σκέψη μπορούν να κατανοήσουν πώς έχει η κατάσταση και να σκεφτούν τρόπους για να την αλλάξουν. Αυτό το πρώτο βήμα είναι που μπορεί τελικά να τους κινητοποιήσει ώστε να δράσουν όπως επιθυμούν. Εφόσον κάτι μέσα τους έχει αλλάξει, αποκτούν με τον τρόπο αυτό ισχυρά κίνητρα για να κάνουν το όραμά τους πραγματικότητα. Με μάθηση, συνειδητοποίηση και ατομική κινητοποίηση που προωθεί τη συλλογικότητα, μπορεί να γίνει μία αρχή.
Με τον όρο «ατομική κινητοποίηση» εννοούμε αυτές τις μικρές κινήσεις που κάνουμε καθημερινά σε ατομικό επίπεδο για να αλλάξουμε την κοινωνία μας και τον κόσμο. Σεβόμαστε το περιβάλλον, θέτουμε τα όρια της ελευθερίας μας εκεί που σταματούν τα όρια της ελευθερίας των συνανθρώπων και συμπολιτών μας, αποφεύγουμε τη διαφθορά και υποστηρίζουμε τη δικαιοσύνη, βάζουμε το συλλογικό συμφέρον πάνω από το προσωπικό, προσπαθούμε να προσφέρουμε βοήθεια σε όσους την έχουν ανάγκη, δρούμε δημιουργικά και δοτικά. Κατανοούμε την αξία της απλότητας και δεν επιδιώκουμε πλούτη, μας αρκεί η αξιοπρέπεια η δική μας και πρωτίστως, των παιδιών μας.
Σε επίπεδο πολιτικής, προσπαθούμε να συμβάλουμε στην καταπολέμηση του ακραίου κομματικού φανατισμού και να εντείνουμε τη θέσπιση ιδεών και την υποστήριξη αυτών, να μην κοιτάζουμε τα λάθη των άλλων πριν προσδιορίσουμε τα δικά μας και -φυσικά- να μην ψηφίζουμε βάσει «κανόνων παράδοσης». Ζούμε σε μία κοινωνία η οποία επιζητά τη Δημοκρατία και επιλέγουμε τους πολιτικούς αντιπροσώπους μας βάσει κριτικής άποψης, όχι επειδή τους ψηφίζουν χρόνια τώρα οι γονείς και τα αδέλφια μας.
Αυτά είναι τα πρώτα μικρά λιθαράκια σε μία «επιχείρηση» που φαντάζει βουνό.
Διορθώνουμε πρώτα από όλους εμείς, οι πολίτες, ο καθένας μόνος του και όλοι μαζί, ό,τι θεωρούμε διεφθαρμένο και περνάει από το χέρι μας και στην συνέχεια προσπαθούμε να κάνουμε αυτή τη χώρα περισσότερο παραγωγική. Με το να μένουμε εδώ και να δημιουργούμε θέσεις εργασίας σε τομείς ευνοϊκούς για την χώρα, γιατί εν τέλει, εμείς είμαστε η νέα γενιά αυτού του τόπου. Δεν είναι οι εκπρόσωποι εκείνοι που θα μπορέσουν να σώσουν την Ελλάδα. Είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Άκουσα να λένε «Το πολύ διάβασμα κάνει κακό στα νέα παιδιά, γιατί σχεδιάζουν την επαγγελματική τους κατεύθυνση με βάση αυτό». Όταν, όμως, ένας νέος άνθρωπος καταθέτει το μοναδικό του όπλο, τη γνώση, είναι σαν να σκύβει το κεφάλι στους κανόνες που του επιτάσσουν οι «ανώτεροι» μη γνωρίζοντας πώς να συμπεριφερθεί με αποτέλεσμα απλά να ακολουθεί και όχι να ορίζει νέες πορείες – όπως θα έπρεπε.
Επομένως, δεν φταίει η πολλή μελέτη που φτάσαμε ώς εδώ. Αιτία είναι η έλλειψη δράσης και κινητοποίησης. Ο περιορισμός των ιδεών και του οράματος για ένα καλύτερο μέλλον. Το πιο σημαντικό, η κατάργηση της διαφθοράς και των «πελατειακών σχέσεων». Και η αντίδραση σε όσα μάς αδικούν.
Ας αφήσουμε λοιπόν την «Επανάσταση της πολυθρόνας» που χαρακτηρίζει τον σημερινό Έλληνα πολίτη και ας θέσουμε τα θεμέλια για την επανάσταση της δικαιοσύνης, της αξιοκρατίας, της προσπάθειας.
Και ίσως μια μέρα η ατομική συμβολή των λίγων να καταλήξει στη συλλογική Επανάσταση της πλειοψηφίας.
Και να έχουμε πάντα στο μυαλό μας πως «Μία κοινωνία αναπτύσσεται σωστά, όταν οι ωριμότεροι φυτεύουν δέντρα στων οποίων τη σκιά γνωρίζουν καλά πως ποτέ δεν θα πρέπει να ξαποστάσουν».
*Φοιτήτρια στο Τμήμα Επιστημών
της Εκπαίδευσης και της Αγωγής
στην Προσχολική Ηλικία,
του Πανεπιστημίου Πατρών
