Το κείμενο που ακολουθεί βασίζεται στην τοποθέτηση του Αλέκου Καλύβη, μέλους της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, στην εκδήλωση με θέμα Ο ΣΥΡΙΖΑ, η Αριστερά, η κοινωνία, η χώρα…
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 22/6/2014 στα πλαίσια του 7ου Resistance Festival που διοργάνωσε ο Δρόμος της Αριστεράς.
Εδώ μπορείτε να βρείτε τις υπόλοιπες ομιλίες της εκδήλωσης.
Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός πήρε την ιστορική ρεβάνς από το εργατικό κίνημα στη φάση της ήττας του. Πήρε πίσω, σε αυτή την ιστορική φάση, όλα όσα αναγκάστηκε να δώσει λόγω των αγώνων των εργαζομένων. Αυτό έγινε και στην Ευρώπη και γίνεται με πιο δραματικό τρόπο στη χώρα μας. Και το ερώτημα είναι, μέσα σ’ αυτήν την συγκυρία του άγριου καπιταλισμού, δηλαδή την επιστροφή στον 19ο αιώνα, έχει τέτοια στοιχεία αυτός ο άγριος ολοκληρωτικός καπιταλισμός; Πώς δημιουργούνται οι απαραίτητες άμυνες και το πολιτικό σχέδιο αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης.
Επειδή έγινε και σχετική συζήτηση και στην Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ, θέλω να πω ότι το θέμα της Κεντροαριστεράς, το θεωρώ έλασσον πρόβλημα για μια Αριστερά με αυτοπεποίθηση, πρόγραμμα και σταθερό ριζοσπαστικό λόγο. Τα προβλήματα θα προέλθουν πολύ περισσότερο από άλλους καταναγκασμούς.
Για παράδειγμα, αν ο ΣΥΡΙΖΑ κατακτήσει την αυτοδυναμία, θα έχει απέναντί του μια Ευρωπαϊκή Ένωση που θα αρχίσει τους εκβιασμούς με το «καλημέρα». Άρα προκύπτουν τεράστια προβλήματα, δείτε το παράδειγμα της Κύπρου με την ΕΚΤ να λέει «κάντε αυτό που λέμε, αλλιώς θα σας κόψουμε τη ρευστότητα».
Άρα και τα προβλήματα της Κεντροαριστεράς να έχουμε λύσει και όλα τα σχετικά, θα προκύψουν αντικειμενικά δεδομένα με τα οποία θα πρέπει να έρθουμε σε σύγκρουση και να διασφαλιστούν όλες οι προϋποθέσεις ώστε το αποτέλεσμα να μην είναι μια αριστερή παρένθεση. Διότι το σύστημα, όταν ανεβαίνει μια δύναμη όπως ο ΣΥΡΙΖΑ με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά, το αρχικό σχέδιο που έχει θα είναι να την ενσωματώσει και ένα δεύτερο, εάν δεν μπορεί να την ενσωματώσει, να επιχειρήσει να την κάνει αριστερή παρένθεση. Δηλαδή, να δημιουργηθούν τεράστιες δυσκολίες ώστε να δρομολογηθούν αμέσως άλλου είδους εξελίξεις. Υποθέστε, για παράδειγμα, να έχουμε εκλογές τον Οκτώβριο και με βάση την Προεδρία της Δημοκρατίας να προκύψουν πάλι εκλογές τον Μάρτη.
Να υπερβούμε την αδράνεια
Η εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα μας αντιμετώπισε προβλήματα. Θυμηθείτε την περίοδο Γιαννίτση. Έγιναν απόπειρες από το 1986 και μετά, ακόμα και επί Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά η αντίσταση της ελληνικής κοινωνίας έδειξε ότι δεν μπορούσε ο νεοφιλελευθερισμός να προχωρήσει με τον ίδιο τρόπο όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη. Υπήρχαν αντιστάσεις, ακόμα και από ένα συνδικαλιστικό κίνημα το οποίο ήταν δεμένο στη λογική και την πρακτική του κυβερνητικού συνδικαλισμού. Θυμίζω την περίπτωση Γιαννίτση γιατί είναι μια εμβληματική κινητοποίηση και μάλιστα γίνεται αναφορά σήμερα από το σύστημα ότι ήταν λάθος της κοινωνίας τότε που δεν αποδέχτηκε εκείνες τις αλλαγές, διότι θα είχαμε γλιτώσει, υποτίθεται, από τις σκληρές αλλαγές που έχουμε σήμερα.
Η κοινωνία, λοιπόν, αντιστάθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια και το ερώτημα είναι πώς και σήμερα θα μπορέσει να αντισταθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Εδώ, επιτρέψτε μου να πω κάτι, επειδή όλοι είμαστε φορτισμένοι και συγκινημένοι από το λόγο της Δήμητρας Μανώλη που μίλησε για τον αγώνα των καθαριστριών. Είναι ένας συγκλονιστικός αγώνας. Πιθανά να έχει δυσκολίες στην έκβασή του αλλά υπάρχει το ενδεχόμενο να είναι νικηφόρος, αν αγκαλιαστεί από όλη την ελληνική κοινωνία. Είναι άκρως σημαντικό το πώς θα εκδηλωθεί η αλληλεγγύη όλης της κοινωνίας σε αυτή την κρίσιμη στιγμή για να υπάρξει θετική έκβαση, κάτι που είναι δυνατό να συμβεί.
Αλλά, πέρα από ορισμένους αγώνες, υπάρχει δυστυχώς στην κοινωνία μια αδράνεια, μια κόπωση. Ιδιαίτερα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, το οποίο παρ’ ότι έδωσε αγώνες όλη τη προηγούμενη περίοδο, αυτή τη στιγμή, ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια και στην πιο επίσημη έκφραση του είναι ένα υποταγμένο συνδικαλιστικό κίνημα και χωρίς ικανότητα διαπραγμάτευσης. Την ίδια στιγμή που ζούμε μια κατάσταση όπου δεν πληρώνονται ακόμα και όσοι έχουν δουλειά και υπάρχουν ενάμισι εκατομμύριο άνεργοι, το συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή, βήμα-βήμα.
Πώς η Αριστερά θα μπορέσει να συμβάλει στην ανάπτυξη αυτού του συνδικαλιστικού κινήματος; Ο μόνος τρόπος, κατά την άποψή μου, είναι μια νέα μαζικοποίηση των συνδικάτων. Είναι εξαιρετικά αποδυναμωμένο το οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα. Πρέπει να δημιουργήσουν μια στοιχειώδη οργάνωση όλοι όσοι είναι εκτός των τειχών, η επισφάλεια και οι άνεργοι, και φυσικά να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ενός συντονισμού, ώστε να δημιουργηθεί ένα μαζικό κίνημα που να απαντήσει τη μετωπική επίθεση που έχει εξαπολυθεί.
Αναγκαίες οι δομικές αλλαγές
Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στην κατάλληλη θέση την κατάλληλη ώρα. Η επανεκκίνηση που έγινε σε μια κρίσιμη περίοδο που κυριαρχούσε η απογοήτευση, δημιούργησε ένα πολύ μεγάλο ρεύμα στην ελληνική κοινωνία. Δυστυχώς, το μεγάλο πρόβλημα σε αυτό που λέμε πληθυντική Αριστερά είναι ότι δεν υπάρχει συναίσθηση των ιστορικών ευθυνών και δυσκολεύεται ακόμα και στοιχειώδη κοινή δράση να έχει, ακόμα και μέσα στο μαζικό κίνημα, ενώ μια ανώτερη μορφή συνεργασίας είναι εξαιρετικά πιο δύσκολη και, δυστυχώς, επιδεικνύεται συχνά μια ανευθυνότητα που αποτρέπει τις συνεργασίες.
Δεν μπορεί σήμερα να προκύψει μια κυβέρνηση σοσιαλιστικού σκοπού. Θα πρέπει να στοχεύσουμε σε μια κάποιου είδους μεταβατική κυβέρνηση με ένα μεταβατικό πρόγραμμα. Αλλά μεταβατική κυβέρνηση σημαίνει ότι μεταβαίνεις προς τα κάπου. Άρα, πρέπει να επιλυθούν τα κρίσιμα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η συγκυρία, όχι να υπάρξει απλή διαχείριση αλλά τεράστιες τομές στην πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί, να ανοίγουν δρόμοι προς τον σοσιαλισμό. Αυτό, δυστυχώς, το τελευταίο διάστημα δεν το πολυλέμε και πρέπει να τα επαναφέρουμε, όχι με την έννοια ότι είναι αναγκαστικά στην ημερήσια διάταξη, άλλα ως ζήτημα που πρέπει να συζητάμε.
Στις μεγάλες τομές, στο μεταβατικό πρόγραμμα, πρέπει πάλι να τίθενται τα θέματα των αξιών και προτύπων. Για παράδειγμα, η πολιτική μας σχετικά με την ανάπτυξη ή την παραγωγική ανασυγκρότηση, δεν είναι θέμα μόνο ποσοτικών μεγεθών αλλά συνιστά ένα εντελώς διαφορετικό πρότυπο. Η κυβέρνηση έχει ένα δικό της πρότυπο ανάπτυξης, περιμένει, για παράδειγμα, τις επενδύσεις από το Κατάρ, θέλει να ξεπουλήσει τις παραλίες. Εμείς απέναντι σε αυτό το πρότυπο έχουμε μια εντελώς διαφορετική αναπτυξιακή λογική. Που σημαίνει άλλα κριτήρια, άλλες προτεραιότητες, άλλα εργαλεία. Τίθεται το θέμα του δημόσιου τομέα, του κοινωνικού τομέα, δομικών αλλαγών μέσα στο υπάρχον σύστημα. Τομές που δεν καταργούν το σημερινό σύστημα αλλά στην πορεία μπορεί να οδηγούν στον κοινωνικό μετασχηματισμό. Άρα, σε όλα τα ζητήματα εμπεριέχεται αυτό που θα λέγαμε ιδεολογική παρέμβαση και πιο στρατηγική αντιμετώπιση.
Πολιτικό ρεύμα ανατροπής
Τέλος, θα αναφερθώ σε δύο ζητήματα, από αυτά που προκαλούν και διαφωνίες μεταξύ μας άλλα πρέπει να τα εξετάζουμε με έναν πιο ήρεμο τρόπο.
Εμφανίζεται μια αντιπαράθεση ανάμεσα στον πατριωτισμό και το διεθνισμό. Δεν συμφωνώ ότι υπάρχει αντίθεση. Η Αριστερά δεν έχει σχέση με τον κοσμοπολιτισμό και πρέπει να συνδέει το πατριωτικό με το διεθνικό στοιχείο, ιδιαίτερα στην εποχή του ιμπεριαλισμού, όπου δρουν ισχυροί παίκτες, ισχυρά κράτη. Ας δούμε, για παράδειγμα, τη μεταφορά υπεραξίας από την εργατική τάξη της Ελλάδας προς τη Γερμανία. Δεν μπορείς να απομονώσεις και να πεις ότι υπάρχει από τη μια μεριά το πατριωτικό και από την άλλη το ταξικό· τα ξεκαθαρίζουμε και ξεμπλέξαμε. Ιδιαίτερα σε περιόδους νεοαποικιοκρατίας και καθεστώτος οικονομικού ελέγχου της χώρας μας, δεν μπορεί να μην παίρνεται υπ’ όψιν το αίσθημα εθνικής ταπείνωσης που υπάρχει στον κόσμο, να μην αναδεικνύονται τα προβλήματα δημοκρατίας, λαϊκής και εθνικής κυριαρχίας.
Σχετικά με την άποψη ότι το θέμα της παραγωγικής ανασυγκρότησης δεν είναι το μείζον και ότι βασικός στόχος είναι η αναδιανομή του εισοδήματος. Δεν νομίζω ότι ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες, σε μια χώρα κατεστραμμένη, μπορείς να προτάξεις το θέμα της αναδιανομής. Να αναδιανείμω τι; Μια πίτα η οποία έχει γίνει ελάχιστη; Θα πρέπει να προωθηθεί η παραγωγική ανασυγκρότηση, δηλαδή η δημιουργία καινούργιου πλούτου και να τίθεται, βέβαια, συνεχώς το θέμα της αναδιανομής του εισοδήματος.
Θέλω να τελειώσω λέγοντας ότι για να μπορέσουμε να πετύχουμε, αυτό που έχει την μεγαλύτερη σημασία είναι να δημιουργήσουμε πολιτικό ρεύμα ανατροπής και αυτό δυστυχώς δεν υπάρχει. Φανταστείτε μια κυβέρνηση χωρίς στήριξη από ένα λαϊκό κίνημα που να έχει πειστεί ότι πρέπει να γίνουν αυτές οι αλλαγές, που θα αλλάξουν τη ζωή του και ότι αξίζει να αγωνιστεί για αυτές.
Είναι απαραίτητο αυτό το πολιτικό ρεύμα, που δεν δημιουργείται μόνο με εκλογικίστικους όρους αλλά με μια σειρά παρεμβάσεις στο λαϊκό κίνημα, στο εργατικό κίνημα, στη νεολαία ιδιαίτερα που, δυστυχώς, είναι το πιο βραδυπορούν τμήμα στη φάση που διανύουμε τα τελευταία χρόνια. Νομίζω ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις επιτυχίας, κατάκτησης και φυσικά διατήρησης μιας κυβέρνησης, όχι σαν αυτοσκοπό αλλά ως μέσο για να αλλάξουμε την κοινωνία. Εκεί θα κριθούμε, όχι σε μια απλή διαχείριση των πραγμάτων, άλλα σε μια μεγάλη μεταβολή που έχει ανάγκη η κοινωνία.
