του Mark Bergfelf*
Από τον Άνταμ Σμιθ μέχρι τον Μπιλ Κλίντον, οι ελίτ ανέκαθεν ισχυρίζονταν ότι το «ελεύθερο εμπόριο» σημαίνει λιγότερο πόλεμο και περισσότερες θέσεις εργασίας. Όμως, στην πιο πρόσφατη Ιστορία, αυτή η υπόσχεση για ανάπτυξη και ευημερία παραμένει ανεκπλήρωτη. Η οικονομική ανάπτυξη διατηρείται σε υποτονικά επίπεδα, παρά το γεγονός ότι οι εμπορικοί φραγμοί βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό. Το τελευταίο όραμα για ελεύθερο εμπόριο παίρνει τη μορφή της Υπερατλαντικής Συμφωνίας για το Εμπόριο και τις Επενδύσεις (TTIP), μία ζώνη από τη Βαλτική μέχρι τη Χαβάη. Σε όλο τον κόσμο οι λαοί στρέφονται ενάντια στις Ζώνες Ελεύθερου Εμπορίου. Η TTIP είναι πιθανό να τους οδηγήσει στα άκρα και στις δύο όχθες του Ατλαντικού.
Στην αρχή ήταν οι Ζαπατίστας
Φέτος είναι η 20ή επέτειος από τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA) που τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιανουαρίου 1994. Την ημέρα εκείνη μία ομάδα αυτόχθονων από την περιοχή Τσιάπας του Μεξικού, οι Ζαπατίστας, συγκεντρώθηκαν υπό τη σημαία του μετώπου ΕΖLN για να πραγματοποιήσουν πορεία στην πρωτεύουσα. Κατάφεραν να πυροδοτήσουν ένα νέο κύκλο παγκόσμιας διαμαρτυρίας κατά των άδικων εμπορικών πολιτικών που έγιναν γνωστές ως «παγκοσμιοποίηση» και «ελεύθερο εμπόριο».
Την εποχή εκείνη οι ιδέες των Ζαπατίστας έμοιαζαν εξωπραγματικές. Μία Ζώνη Ελεύθερων Εμπορικών Συναλλαγών που θα εκτεινόταν από τα σύνορα Μεξικού-Γουατεμάλας μέχρι το Βόρειο Πόλο θα έφερνε ανάπτυξη, ευημερία και δουλειά για όλους. Είκοσι χρόνια μετά, η ιστορία δικαίωσε τους Ζαπατίστας. Η φτώχεια μαστίζει το Μεξικό. Πάνω από 20 εκατομμύρια ζουν σε καθεστώς «διατροφικής φτώχειας» και 2 εκατομμύρια αγρότες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους. Μισό εκατομμύριο παίρνουν το επικίνδυνο ρίσκο της μετανάστευσης στις ΗΠΑ κάθε χρόνο.
Πέντε χρόνια αργότερα, οι Ζαπατίστας δεν ήταν πια μόνοι τους κατά του «ελεύθερου εμπορίου». Το 1999, ένας ισχυρός συνασπισμός συνδικαλιστών και ακτιβιστών παρέλυσε το κέντρο του Σιάτλ διαδηλώνοντας κατά των διαπραγματεύσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Τα χρόνια που ακολούθησαν, χώρες του G20 όπως η Βραζιλία και διαπραγματευτές από φτωχότερα κράτη του Παγκόσμιου Νότου (Global South) συντάχθηκαν με τη μεγάλη αυτή διαδήλωση. Το «ελεύθερο εμπόριο» δεν αντιμετωπιζόταν πια από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της υφηλίου ως μία ευεργετική δύναμη. Δεν αποτελεί έκπληξη που ο γύρος διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ στην Ντόχα είχε περιέλθει σε αδιέξοδο. Αντί να προωθούν πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες, κράτη και μπλοκ ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση στράφηκαν στις διμερείς εμπορικές συμφωνίες. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2001 έχει επικυρώσει 18 διμερείς εμπορικές συμφωνίες.
Πολύ υψηλό το τίμημα
Από τις πολυεθνικές εταιρίες και τις γραφειοκρατικές ελίτ και στις δύο όχθες του Ατλαντικού, η TTIP αντιμετωπίζεται σαν θεραπεία για τα χρόνια οικονομικά τους προβλήματα. Από την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008, ο μέσος ρυθμός ετήσιας ανάπτυξης της αμερικανικής οικονομίας στο 2% την τοποθετεί πίσω από την ομάδα των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική). Φαίνεται ότι η φούσκα της αγοράς ακινήτων, κάποτε κινητήρια δύναμη ανάπτυξης, έσκασε για τα καλά. Σήμερα οι τιμές διατηρούνται σε επίπεδα κατά 15% χαμηλότερα από τα σημεία αιχμής τους και τα αμερικανικά κεφάλαια αναγκάζονται να αναζητήσουν νέες περιοχές ανάπτυξης και επέκτασης. Στην Ε.Ε. οι ρυθμοί παραγωγικότητας των χωρών-μελών δεν μπορούν να φθάσουν εκείνους της οικονομικής υπερδύναμης Γερμανίας, οδηγώντας σε μη βιώσιμες εμπορικές ανισορροπίες μέσα στην Ευρωζώνη. Στην Ισπανία και Ελλάδα, η ανεργία μεταξύ των νέων ξεπερνάει το 55%.
Σύμφωνα με τις αισιόδοξες εκτιμήσεις του Centre for Economic Policy Research η δημιουργία της ΤΤΙΡ θα αποφέρει αύξηση 0,5% στην ανάπτυξη της Ε.Ε. και 0,4% στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα τρομακτικά υψηλό τίμημα αναλογικά με τα αξιοθρήνητα αποτελέσματα. Ενώ στο παρελθόν οι συμφωνίες «ελεύθερου εμπορίου» υπόσχονταν ανάπτυξη, δουλειές και ευημερία, ο μόνος στόχος της TTIP είναι να διατηρήσει την παγκόσμια ανταγωνιστικότητά της έναντι των ανερχόμενων οικονομικών δυνάμεων όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία.
Τι ακριβώς αντιπροσωπεύει η TTIP; Μία επιπλέον αναδιανομή του πλούτου προς όφελος των πολυεθνικών, του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και άλλων τμημάτων του κεφαλαίου, που είθισται να αποκαλείται το «1%».
Η φτώχεια του «ελεύθερου εμπορίου»
Οι οπαδοί της TTIP και στις δύο όχθες του Ατλαντικού δεν ξεστομίζουν πλέον ηχηρές υποσχέσεις. Παράλληλα, φαίνεται ότι οι πολέμιοί της βρίσκονται σε καλό δρόμο να μπλοκάρουν την εφαρμογή της, κόντρα στο πέπλο μυστηρίου που την περιβάλλει. Μέχρι στιγμής, πάνω από 700.000 πολίτες σε δύο ηπείρους έχουν προσυπογράψει τη διαμαρτυρία κατά της TTIP. Στο ξεκίνημα του πέμπτου γύρου των διαπραγματεύσεων, διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες. Στην παρούσα φάση, οργανώσεις πολιτών, συνδικάτα, οικολογικές και θρησκευτικές οργανώσεις κινητοποιούνται για μία ημέρα δράσης στις 12 Ιουλίου.
Δεδομένου του αδιεξόδου στο γύρο διαπραγματεύσεων της Ντόχα του ΠΟΕ και του «παγώματος» της ACTA (για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων) η πλάστιγγα δείχνει να γέρνει σε βάρος της TTIP.
* Ο Mark Bergfelf είναι συγγραφέας και ακτιβιστής. Το άρθρο του αναδημοσιεύουμε από το RT
Μετάφραση: Ελεάννα Ροζάκη
