Πρίν λίγες μέρες ἀποχαιρετίσαμε στό νεκροταφεῖο Χαλανδρίου τόν συγγραφέα Κ. Παπαγιώργη, ὁμολογῶ μέ θλίψη πολλή. Ἡ φιλία μας κρατοῦσε πάνω ἀπό σάραντα χρόνια καί πέρασε ἀπό σαράντα κύματα. Ὁ ἀποθανών δεδικαίωται ἀπό τῆς ἁμαρτίας, λέγει τό Εὐαγγέλιο, ἀλλά γιά μᾶς πού δέν αἰσθανόμασταν χριστιανοί, ἡ ἁμαρτία εἶχε τήν πρωταρχική σημασία τοῦ λάθους, κι ἀπό λάθη ἓνα σωρό. Ὡστόσο ἡ κοινή μοίρα τῆς ἡλικίας, τῆς συγγραφῆς, ὑπερέβαινε ὃλες τίς δυσαρμονίες. Σ’ ἓνα φιλολογικό μνημόσυνο, ἀφιέρωμα στόν ἂνθρωπο καί τά βιβλία του ἐλπίζω νά μνημονευθοῦν οἱ πνευματικές του ἀρετές, στίς λίγες αὐτές γραμμές θέλω νά τονίσω ἓνα-δύο στοιχεῖα οὐσιώδη τῆς συγγραφῆς του.
Ἀφιερώθηκε στά γράμματα καί καλλιέργησε τό δοκίμιο, εἶδος καταγωγικά ἑλληνικό, μετέπειτα γαλλικό (καί δυτικό). Ἀπαρχή του ἀσφαλῶς τά Ἠθικά τοῦ Πλουτάρχου τά ὁποῖα ὁ J. Amyot μετέφρασε στά γαλλικά, καθώς καί τούς Παράλληλους Bίους. Πρῶτος ἐμπνευσθείς καί ἐξέχων ὁ Montaigne, δημιουργός συνάμα τοῦ νέου εἲδους. Ἄς σημειωθεῖ πώς ἓνας Ἓλληνας ἐξέδωσε τά Ἠθικά, ὁ Βερναρδάκης, στήν κλασική βιβλιοθήκη Teubner. ἑλληνικά καί γαλλικά στάθηκαν οἱ δύο γλῶσσες τοῦ συγγραφέα ἢ καί ἀντίστροφα, γαλλικά καί ἑλληνικά, καθώς μετέφραζε κατ’ ἐξακολούθηση. Ἡ ἐγγενής ἐλευθερία τοῦ εἴδους τοῦ ἐπέτρεψε ν’ ἀναπτύξει ἐν ἐκτάσει τό δικό του ψυχισμό, ν’ ἀναδείξει ὑπέρμετρα τίς ἀρνητικές πλευρές σ’ ἓνα ὓφος θελκτικό καί ἀγοραῖο. Ἀπό ἐδῶ προῆλθε ἓνα μέρος τῆς δημοτικότητας, ὁ ἀναγνώστης αἰσθανότανε οἰκεῖος μ’ ἓνα πρόσωπο, κοινωνοῦσε μέ τά μεγάλα ἒργα, τοῦ διέφευγε ὃμως ἡ μέθεξη μέ τό ἰδεῶδες ἂλλο, τό δύσβατο δρόμο πού εἶχε διανύσει ὁ ἲδιος ὁ γράφων.
Τό δεύτερο στοιχεῖο πού χαρακτηρίζει τά γραπτά του εἶναι ἡ πολυμέρεια, μακρυά ἀπό τούς «μελαγχολικούς εἰδήμονες», ὃπως τούς ἀποκαλεῖ ὁ Baudelaire. Ἀπό τίς πρωτόλειες ἐργασίες γιά τόν Πλάτωνα, τή Γραφή ἢ τό Heidegger ὣς τήν Ἐπανάσταση τοῦ ΄21 ἓνα πλῆθος θεμάτων ἁπλώνεται μέ βάση τίς πηγές, τά κείμενα καθαυτά καί ὂχι διάφορες παρεμφερεῖς ἑρμηνεῖες. Ἒτσι ἀφιέρωσε κείμενα γιά τήν προσωπική του περιπέτεια μέ τό ἀλκοόλ, τίς διάφορες μορφές συμπάθειας καί τίς ἀρνητικές ἐκδοχές της, γιά συγκεκριμένο πρόσωπο ἀλλά καί γιά τόν Ὃμηρο, τό νόημα τῆς Μεταφορᾶς, ἂν καί δέν ἀγαποῦσε τήν ποίηση (τή σύγχρονη τουλάχιστον) παραδόξως λάτρευε τίς μεταφορές καί τίς ἀναδείκνυε, κείμενα γιά τόν Παπαδιαμάντη, τή Μνήμη, τή διερεύνηση τοῦ ψυχικοῦ μηδενισμοῦ. Ἓνα πλῆθος τέλος, ἂλλα διάσπαρτα σ’ ἐφημερίδες καί περιοδικά, μαρτυροῦν τή γόνιμη περιέργειά του. Ὁ ἱκανός ἀναγνώστης, ὃπως ἀπαιτεῖ ὁ Montaigne, πρίν καταμαρτυρήσει ὁ,τιδήποτε, ἂς ἀναλογισθεῖ ἐτοῦτο: ἡ λογιότητα συνδυάσθηκε κάλλιστα μέ τήν αὐθεντική ζωή στά ὃρια μιᾶς βιωμένης γνώσης. Ὁ ὑπερτονισμός τοῦ ἀρνητικοῦ περέπεμπε δημιουργικά στό θετικό, ὃπως ὁ ἂθεος εἶναι συχνά ἓνας μανιακός τοῦ θεοῦ, ἒτσι καί ὁ μισάνθρωπος εἶναι αὐτός πού ἀγάπησε πολύ.
Ὁ ἐκλιπών καί ἀξέχαστος φίλος, ὑπῆρξε ἓνας ἂνθρωπος τῆς γενιᾶς μας πού ἐργάστηκε κατ’ οὐσίαν, δέν περιεργάστηκε ἀσκόπως.
Νίκος Λεβέντης
