Το πολιτικό σύστημα έχει παρακμάσει. Τα κόμματα που κατ’ αποκλειστικότητα μοιράζονταν την εξουσία από το 1974 έχουν σαπίσει πατόκορφα. Όποιοι αξιόλογοι άνθρωποι υπήρχαν σ’ αυτά, παραγκωνίστηκαν σταδιακά ή το έβαλαν στα πόδια.
Έμειναν οι πιο διεφθαρμένοι, αυτοί που δεν χόρτασαν, αυτοί που φοβούνται ότι αν αλλάξουν τα πράγματα θα πρέπει να λογοδοτήσουν για τον παράνομο πλουτισμό τους και την κατάχρηση εξουσίας, αυτοί που ευεργετήθηκαν ατομικά και οικογενειακά με ρουσφέτια και προνόμια κι αυτοί που η πολιτική τους καριέρα πνέει τα λοίσθια. Εάν, ξαφνικά, ως εκ θαύματος, λειτουργούσε ελεύθερα, άφοβα, ανεπηρέαστα και σύμφωνα με το νόμους, το δικαστικό σώμα, θα ήταν ήδη πάρα πολλοί –και όχι κάποιοι, δειγματοληπτικά, για ξεκάρφωμα- σε κάποια φυλακή. Άλλοι γιατί τα άρπαξαν χοντρά, άλλοι γιατί διευκόλυναν άλλους να τ’ αρπάξουν και οι υπόλοιποι για αμέτρητες παράνομες και καταχρηστικές πράξεις που έβλαψαν σε βαθμό κακουργήματος το δημόσιο συμφέρον, αδίκησαν εκατομμύρια ανθρώπους με τις αποφάσεις και τις ψήφους τους και βαρύνονται με ενέργειες εσχάτης προδοσίας έχοντας υπογράψει συμφωνίες παράδοσης, λεηλασίας και ξεπουλήματος της χώρας στους ξένους. Μέχρι στιγμής είναι άγνωστος ο ακριβής αριθμός, αλλά σίγουρα πολύ μεγάλος, των ανθρώπων που αυτοκτόνησαν εξ αιτίας των μέτρων που αυτοί πήραν σε βάρος τους. Φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί φόνων εκ προθέσεως, εξ επαγγέλματος και κατά συρροήν. Δηλαδή, σίριαλ κίλερς!
Νευραλγικοί τομείς της οικονομίας οδηγήθηκαν στη διάλυση και ολόκληροι επαγγελματικοί κλάδοι αφανίστηκαν, στην οικοδομή, το εμπόριο, τη μεταποίηση κ.λπ. Χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους και πολλοί καταλήγουν άστεγοι στα πεζοδρόμια, ενώ ακόμα περισσότεροι εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν οικογένεια, φίλους και πατρίδα και να ξενιτευτούν για να επιβιώσουν σαν μετανάστες. Όλο το κοινωνικό κράτος που αποτέλεσε το μεγαλύτερο επίτευγμα διακοσίων χρόνων μόχθου και επενδύσεων, νοσοκομεία, πανεπιστήμια, σχολεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία κ.λπ., όλα αποδομούνται, συρρικνώνονται, υποβαθμίζονται και σφραγίζονται. Η πτώση του προσδοκώμενου ορίου ζωής σημαίνει ότι και αυτοί που θα επιζήσουν, θα χάσουν πολλά χρόνια απ’ αυτά που υπολόγιζαν ότι θα ζήσουν. Ο τόπος παραδίδεται στους ξένους όπως δεν παραδόθηκε ποτέ στην τρισχιλιόχρονη ιστορία του.
Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί η Ελλάδα είναι στα χέρια συγκεκριμένων κομμάτων, συγκεκριμένων μηχανισμών και, σε τελευταία ανάλυση, στα χέρια συγκεκριμένων ανθρώπων. Μια μειοψηφία διαλύει την κοινωνία και βγάζει στο σφυρί όλη την Ελλάδα! Οι λεηλασίες, οι δολοφονίες και τα ξεπουλήματα έχουν γνωστούς δράστες. Τα εγκλήματα δεν είναι ανεξιχνίαστα. Δεν υπάρχουν υποψίες κατά αγνώστων, αλλά αδιάψευστες αποδείξεις και τεκμηριωμένες βεβαιότητες κατά συγκεκριμένων ατόμων, με όνομα, διεύθυνση και τηλέφωνο.
Αυτή η πορεία προς την ολοκλήρωση της συντελούμενης καταστροφής μπορεί να σταματήσει, να διακοπεί, μόνο εάν το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα ανατραπεί και οι σάπιοι πολιτικοί του αχρηστευτούν και λογοδοτήσουν. Όλη η πολιτική σαβούρα στη χωματερή! Αυτό πρέπει να είναι το πρώτο σύνθημα του αγώνα. Κι αυτή θα είναι μόνον η αρχή άνευ της οποίας ουδεμία άλλη προσπάθεια ανάκαμψης και ανασυγκρότησης δεν μπορεί να ευοδωθεί. Κι αυτή η αρχή αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό βήμα που καλείται να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Για να μπορέσει στη συνέχεια να κάνει τα επόμενα βήματα, να ξαναενώσει τα θρυμματισμένα κομμάτια της κοινωνίας, να αναπτερώσει το τσακισμένο ηθικό των πολιτών, να κινητοποιήσει τους ανθρώπους στην κατεύθυνση της ανάκτησης και αναγέννησης του τόπου.
Η λύση είναι ΣΥΡΙΖΑ
Μπορεί, άραγε, να το κάνει αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ; Θα ήθελα πάρα πολύ να πω χωρίς επιφύλαξη ότι μπορεί. Αυτό που διαισθάνομαι είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν επιλέχτηκε τυχαία από την κοινωνία σε μια πολύ κρίσιμη καμπή της ελληνικής ιστορίας. Νομίζω ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο, σ’ αυτή την επιλογή, η θετική αντίληψη που υπάρχει στη συλλογική μνήμη για την Αριστερά γενικώς. Για την ηρωική ιστορία της, τις θυσίες της, το ήθος της, την αγωνιστικότητά της κ.λπ. Ειδικώς, έπαιξε ρόλο το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό το πιο ανοιχτό, πιο πλουραλιστικό και πιο ενωτικό σχήμα που χωράει πολύ κόσμο, από ένα ευρύ πολιτικό φάσμα, χωρίς να τον περνάει από ψιλό κόσκινο. Φαίνεται ότι, στη δεδομένη στιγμή, αυτό χρειαζόταν μια κατακερματισμένη, προδομένη, απογοητευμένη και χαμένη κοινωνία κάτω από ασφυκτική πολιορκία. Από κει και πέρα, έπαιξε ρόλο η σαφήνεια στο κεντρικό πολιτικό του μήνυμα. Όχι στο Μνημόνιο. Ευθέως και χωρίς περιστροφές. Και η προσωπικότητα του Αλέξη Τσίπρα. Και βεβαίως, ένα σωρό άλλοι λόγοι που λειτουργούν αλληλένδετα.
Μέχρι εδώ καλά. Όμως, καθώς η κρίση εντείνεται και η κατάσταση χειροτερεύει ραγδαία, οι ανάγκες αυξάνονται, γίνονται περισσότερο επιτακτικές και, επακόλουθα, η κοινωνία ανεβάζει τις απαιτήσεις της. Σ’ αυτό το σημείο, ο ΣΥΡΙΖΑ ζορίζεται. Το ερώτημα που έχει φυσιολογικά ανακύψει και ζητάει πιεστικά απάντηση είναι «Υπάρχει λύση; Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να μας βγάλει από την τρύπα; Με ποιο τρόπο και με τι κόστος;».
Απάντηση, ολοκληρωμένη, σαφής και πειστική, δεν έχει δοθεί. Και δεν είναι εύκολο να δοθεί. Για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους. Το μέγεθος της συντελούμενης καταστροφής δεν έχει προηγούμενο. Η Ελλάδα δεν πτωχεύει απλώς. Της αλλάζουν στάτους, βαθμίδα. Από ανερχόμενη ευρωπαϊκή χώρα μετατρέπεται βιαίως σε υπανάπτυκτη, χωρίς κανένα σχέδιο ανάκαμψης. Χάνει σημαντικό μέρος της κυριαρχίας της, τίθεται σε καθεστώς διαρκούς κηδεμονίας, στερείται ζωτικών πόρων και αποδομείται οικονομικά και κοινωνικά. Θεωρείται διεθνώς «αποτυχημένη» χώρα, failed state. Οι σχέσεις της με τη μητροπολιτική Ευρώπη επιστρέφουν στο επίπεδο κυρίαρχου και κυριαρχούμενου, υποβαθμίζεται στην κατηγορία της προβληματικής αποικίας. Μπορεί αυτή η κατηφορική πορεία να ανακοπεί και η παρούσα κατάσταση να ανατραπεί με λελογισμένες μεταρρυθμίσεις και με 150+1 βουλευτές; Τίποτα δεν είναι αδύνατο στην ιστορία, αλλά και πολύ δύσκολα αντιμετωπίζει κανείς μια τόσο μεγάλη καταστροφή.
Στην κοινωνία, υπάρχει η αίσθηση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί, αλλά τον ξεπερνούν οι εξελίξεις. Ότι σχολιάζει, καταγγέλλει και αποδοκιμάζει τους χειρισμούς και τους χειριστές της κρίσης, αλλά υστερεί στη διαμόρφωση και πρόταξη ενός συντεταγμένου προγράμματος εξόδου. Όχι λεπτομερούς, αλλά σε αδρές γραμμές, με βασικές κατευθύνσεις, κατανοητό στην κοινωνία και κινητήριο. Τι θα κάνει με το εμπόριο και την οικοδομή, τι θα κάνει στον αγροτικό τομέα, τι θα κάνει με τις τράπεζες, τι θα κάνει με τους μισθούς και τις συντάξεις, τι θα κάνει με τους ανέργους, τι θα κάνει με τους δανειστές, τι θα κάνει με τους κλέφτες, τι θα κάνει με την παιδεία, τι θα κάνει με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τι θα κάνει με τα σπίτια… τι, τι, τι θα κάνει σε όλους τους νευραλγικούς τομείς;
Πολλοί φοβούνται ότι η έλλειψη κατευθύνσεων αναπόφευκτα οδηγεί σε αυτοσχεδιασμούς και, στην καλύτερη περίπτωση, σε μία μικροεπιδιόρθωση, ένα μπάλωμα, που δεν αλλάζει ουσιαστικά την κατάσταση. Και ακόμα αναρωτιούνται, με ποιους θα τα κάνει όλα αυτά που χρειάζονται;
Σπονδυλική στήλη
Είναι γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ επιστρατεύθηκε από την κοινωνία και σπρώχτηκε απότομα στο προσκήνιο, να αναλάβει ευθύνες και πρωτοβουλίες που ούτε τις είχε ποτέ του κανείς φανταστεί και για τις οποίες δεν ήταν προετοιμασμένος, όπως κανείς μέσα στην κοινωνία δεν ήταν προετοιμασμένος για την κρίση και την καταστροφή. Είναι επίσης γεγονός ότι μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε αυτή την ευθύνη προσπαθώντας ταυτόχρονα να ανασυγκροτηθεί. Γιατί το «εγχείρημα ΣΥΡΙΖΑ» δεν είναι τόσο καινούργιο. Παλινδρομούσε, επί χρόνια, όχι μόνο από έλλειψη εμπειρίας, αλλά και από αντίστροφες εσωτερικές δυνάμεις, π.χ. ομάδα Κουβέλη, που ήταν αρνητικές και ήθελαν τη διάλυσή του.
Μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ και τα αναπάντεχα εκλογικά αποτελέσματα, ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε τα πάνω του, αλλά αυτό δεν έλυσε αυτομάτως όλα τα κληρονομικά του προβλήματα. Για να ανταποκριθεί, όμως, στις ανάγκες των καιρών, στα νέα καθήκοντα, δεν μπορεί να καθυστερεί την επίλυσή τους. Αυτό υπονομεύει το «εγχείρημα» και στερεί την κοινωνία από τη μοναδική ορατή επιλογή της για διέξοδο από την κόλαση του Μνημονίου.
Υστερεί η οργάνωση του ΣΥΡΙΖΑ, υστερεί και στην οργάνωση της κοινωνίας. Δυσκολεύεται να βγει από την περίοδο της χαλαρής συγκρότησης. Οι καιροί αλλάζουν πιο εύκολα και πιο γρήγορα από τις αντιλήψεις, τις συνήθειες και τις νοοτροπίες. Επίσης, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να βρει τρόπους και κώδικες για να ενεργοποιήσει μια κοινωνία που είναι φειδωλή στις εκδηλώσεις της και συγκρατημένη στη συμμετοχή της. Και ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αντλήσει από την κοινωνία όχι μόνο ψήφους, αλλά και έμψυχο υλικό, ανθρώπους με διάθεση και ικανότητες. Αλλά για να το πετύχει αυτό, πρέπει να αλλάξει ο ίδιος. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε ποτέ μεγάλη διείσδυση στους μαζικούς κοινωνικούς χώρους, στη γειτονιά, τα συνδικάτα, τα σωματεία, τους συνεταιρισμούς κ.λπ., ούτε είναι εύκολο να το κάνει σήμερα που οι μαζικοί φορείς είναι αποδυναμωμένοι ή/και απαξιωμένοι από την κοινωνία. Ουσιαστικά, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να κάνει βαθιά διείσδυση στην κοινωνία εξυγιαίνοντας τους χώρους μαζικής οργάνωσης και δράσης των εργαζομένων ή δημιουργώντας νέους, αντίστοιχους ή διαφορετικούς, εναλλακτικούς.
Η Αριστερά, το κίνημα, χρειάζεται ισχυρό σκελετό και στέρεες συμμαχίες, μέσα κι έξω από τη χώρα. Η ελληνική και διεθνής εμπειρία δείχνει ότι καμία κοινωνία, καπιταλιστική, σοσιαλιστική ή ντεμί, και καμία πολιτική κίνηση, δεν μπόρεσε να αντέξει τις συμφορές και να σταθεί στα πόδια της, χωρίς άξονες, χωρίς μια κεντρική ιδέα, χωρίς σπονδυλική στήλη.
Ελληνική και διεθνής εμπειρία
Η ΕΔΑ, που αποτέλεσε ένα ευφυές μοντέλο, όπως και το ΕΑΜ, σε πολύ αντίξοες καταστάσεις, είχε πίσω της ένα έμπειρο και σφυρηλατημένο στους αγώνες κομμουνιστικό κόμμα. Στη Σουηδία, το κοινωνικό κράτος γνωστό ως σκανδιναβικό μοντέλο, στηρίχτηκε στα συνδικάτα στα οποία είναι οργανωμένη η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων και τα οποία συμμετέχουν ενεργά στο σύστημα διακυβέρνησης. Στην Κίνα, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή των πολιτικών γίνεται από ένα έμπειρο, ισχυρό, δομημένο και δικτυωμένο μέσα στην κοινωνία κομμουνιστικό κόμμα, που λειτουργεί σαν εγκέφαλος, σπονδυλική στήλη και νευρικό σύστημα της χώρας. Κάτι παρεμφερές συμβαίνει και στο Βιετνάμ που είχε πλήρως ισοπεδωθεί από τους Αμερικάνους. Σε άλλες χώρες που θεωρούνται αναπτυγμένες, υπάρχουν συγκροτημένες αστικές τάξεις οι οποίες έχουν προνομιακή θέση μέσα σε ισχυρούς πολιτικο-οικονομικο-στρατιωτικούς συνασπισμούς, όπως η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν. Σε άλλο δρόμο, η Βενεζουέλα και η Βολιβία, πέρα από τις εσωτερικές ιδιαιτερότητές τους, βρίσκονται μέσα σε τεκτονικά ρεύματα που αλλάζουν όλο το γεωπολιτικό περιβάλλον της Λατινικής Αμερικής. Και σε αρκετές χώρες, υπάρχει ένας εδραιωμένος άυλος δεσμός που κρατάει τις κοινωνίες συμπαγείς, όπως οι σοσιαλιστικές ιδέες στην Κούβα και η θρησκεία στο Ιράν.
Στην Ελλάδα, η αστική τάξη είναι καρικατούρα, σαθρή και κλεπτομανής, οι σοσιαλιστικές ιδέες φθαρμένες από την κακομεταχείριση που υπέστησαν από το ΠΑΣΟΚ, η κομμουνιστική πλατφόρμα του ΚΚΕ είναι παλαιού τύπου, άκαμπτη και φοβική, η ευρωπαϊκή ιδέα της ενοποίησης έχει γίνει σμπαράλια από τους ίδιους τους Ευρωπαίους και τους φιλοευρωπαίους, η εκκλησία είναι προσδεμένη σε ένα σάπιο πελατειακό σύστημα, ο παραγωγικός ιστός της χώρας είναι σε διάλυση και το ηθικό της κοινωνίας πολύ πεσμένο. Με ποιο άξονα και με ποιο συνδετικό κρίκο, λοιπόν, θα μπορέσει ο ΣΥΡΙΖΑ να συσπειρώσει και να ενώσει την κοινωνία, άνευ της οποίας καμία ανατροπή της παρούσας κατάστασης και καμία ανάκαμψη δεν γίνεται;
Συχνά, όσοι, άτομα και φορείς, ασκούν οξεία και μονόπλευρη κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ δεν λαμβάνουν καθόλου υπόψη τους αυτές, και πολλές άλλες παραμέτρους. Όπως δεν τις λαμβάνουν υπόψη κι αυτοί που αρκούνται στον υπαρκτό ΣΥΡΙΖΑ, από βόλεμα, επιπολαιότητα ή ανεπάρκεια, αλλά και από υπέρμετρο ενθουσιασμό ή αβάσιμη αισιοδοξία. Η κοινωνία άνοιξε το δρόμο και υπέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ κι όποιος παλεύει με την κοινωνία για την κοινωνία, ας μην το ξεχνάει αυτό. Όσοι είναι μέσα κι όσοι είναι έξω από τον ΣΥΡΙΖΑ είναι αναγκαίοι και χρήσιμοι. Κανένας δεν θα γίνει καλύτερος και αποτελεσματικότερος χωρίς τη συμβολή και την κριτική του άλλου. Οι μηδενισμοί, όμως, και οι αποκλεισμοί από οπουδήποτε κι αν προέρχονται δεν είναι εποικοδομητικοί.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, για να αναπληρώσει τα μεγάλα κενά, πρέπει να κάνει συνεχώς άλματα, χωρίς περιθώρια πτώσεων. Για να εμπνεύσει την κοινωνία, να την πυροδοτήσει και να την οργανώσει. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει τίποτα άλλο για να στηριχτεί και να αποδώσει, παρά μόνο την κοινωνία, με τις ιδιομορφίες, τις αδυναμίες και τα ελαττώματά της. Γι’ αυτό πρέπει να της δώσει ένα όραμα κι ένα σχέδιο. Η αντιμνημονιακή ρητορεία δεν φτάνει. Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αναδομηθεί εσωτερικά προκειμένου να αξιοποιήσει τις φανερές και κρυφές δυνάμεις της κοινωνίας. Να αναδιοργανώσει τον εαυτό του ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στους πολλαπλούς ρόλους που οι περιστάσεις ορίζουν και επιβάλλουν. Όσο ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει προσκολλημένος στα παλιά και τα δεδομένα, σε ιδέες, μορφές οργάνωσης, πρόσωπα και δράσεις πουν δεν έχουν ανανεωθεί, τόσο θα λιγοστεύουν οι πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματος.
Γιατί όλα θα εξαρτηθούν από το βαθμό αναβάθμισής του και από το βαθμό συμμετοχής της κοινωνίας στο εγχείρημα. Όχι μόνο πριν τις εκλογές, αλλά και μετά, όταν το κομμάτι της κοινωνίας που θα τον ψηφίσει, αφού πάρει μια βαθιά ανάσα ανακούφισης εάν η έκβαση είναι θετική, θα θέλει αποτελέσματα γρήγορα και χειροπιαστά, για να μην χαθεί η ευκαιρία αναξιοποίητη. Εάν ο ΣΥΡΙΖΑ παραμείνει στο 0.1 ή έστω το 0.2, ενώ οι συνθήκες απαιτούν 0.3 ή 0.5., θα κολλήσει. Θα προσπαθεί μάταια εάν η κοινωνία δεν θα ανοίγει. Κι εδώ δεν μιλάμε πλέον για την τύχη ενός κόμματος, αλλάς μιας χώρας ολόκληρης.
Στέλιος Ελληνιάδης
