Η Ρωσία και η κρίση ταυτότητας των Γερμανών
Τα εσωτερικά προβλήματα της Μέρκελ για τη στάση στο ουκρανικό
Της Αλίκης Βεγίρη
Σχετικά με την oυκρανική κρίση, η Μέρκελ βάζει τα δυνατά της για να δείξει ότι ενδοευρωπαϊκά και διατλαντικά υπάρχει ένα αρραγές μέτωπο απέναντι στις κινήσεις των Ρώσων· τις de facto, όπως η προσάρτηση της Κριμαίας, και τις μελλοντικές, όπως μια επέμβαση στις ρωσόφωνες ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας.
Σ’ αυτό στόχευε και το πρόσφατο ταξίδι της στις ΗΠΑ όπου με τον Ομπάμα παρέα συμφώνησαν να τραβήξουν από κοινού τις κόκκινες γραμμές. Πολύ λεπτές ακόμα, είναι αλήθεια, τόσο που να αγγίζουν μόνο κάποιους λίγους από το περιβάλλον Πούτιν και τόσο απαλές όσο το πάτημα της γάτας.
Για να τις χοντρύνουν, θα πρέπει πρώτα η Μέρκελ να ξεπεράσει κάποια… προβληματάκια στο εσωτερικό. Προβληματάκια, τρόπος του λέγειν. Δεν είναι οι γνωστοί επιχειρηματίες και τραπεζίτες που δυσανασχετούν από τις ενδεχόμενες κυρώσεις, μιας και το εμπόριο, οι γερμανικές επενδύσεις και οι τράπεζες έχουν ομολογουμένως τεράστια ανοίγματα σε Ρωσία και Ουκρανία. Δεν είναι, ούτε η Αριστερά, ούτε ο Γκίζι, ούτε η Σάρα Βάγκεγκνεχτ που οργώνουν την επικράτεια σηκώνοντας την παντιέρα του αντιαμερικανισμού και προπαγανδίζοντας κατά της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής και υπέρ του δημοψηφίσματος της Κριμαίας. Ούτε το ευρωσκεπτικιστικό, εναλλακτικό κόμμα AfD, που ταξίδεψε ώς τον 19ο αιώνα για να ξεθάψει, στο όνομα του γερμανικού ρομαντισμού, το παραδοσιακό αντιδυτικό πνεύμα και την έχθρα προς τις διεφθαρμένες δυτικές αξίες και τον αγοραίο καπιταλισμό.
Εδώ καλέ κουνήθηκε η ίδια η καγκελαρία. Τόσο από τους ομοϊδεάτες της Μέρκελ, όσο και από τους όψιμους συμμάχους της στην κυβέρνηση, τους Σοσιαλδημοκράτες. Το αίσθημα της συμπάθειας ξεκινάει από τον κοινοβουλευτικό υπεύθυνο εξωτερικής πολιτικής της Μέρκελ, ώς τον Χριστιανοδημοκράτη αρχηγό του CDU στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλίας, ο οποίος μάλιστα κατηγόρησε για λαϊκισμό όσους εναντιώνονται στον Πούτιν.
Όσο για τους Σοσιαλδημοκράτες, εδώ μιλάμε για φιλορωσικό ξεσάλωμα. Ο πρώην καγκελάριος Σμιντ εξέφρασε την κατανόησή του για την προσάρτηση, φτάνοντας μάλιστα να τη χαρακτηρίσει και νόμιμη. Σαν να μην έφτανε αυτός, ο επίσης πρώην καγκελάριος Σρέντερ, στο πάρτι γενεθλίων που παρέθεσε στην Αγία Πετρούπολη, όχι μόνο προσκάλεσε τον Βλαδίμηρο αλλά και έσπευσε να τον σφιχταγκαλιάσει, όταν αυτός προσήλθε νύκτωρ για να εκφράσει τα σέβη του. Με τη φωτογραφία του εναγκαλισμού να κάνει το γύρο του κόσμου και με τη Μέρκελ να τρώει τα… μουστάκια της πάνω-κάτω στην καγκελαρία από θυμό, να σου και το Spiegel1 την άλλη μέρα να βάζει στο στόχαστρο ολόκληρο το SPD και να διερωτάται για τις προθέσεις ώς κι αυτού του υπουργού Εξωτερικών, του Σοσιαλδημοκράτη Σταϊνμάγιερ.
Άβολη θέα προς τα Δυτικά
Αλλά η διαμάχη δεν περιορίστηκε ούτε στα σαλόνια της ελίτ. Μπλέχτηκε σ’ αυτήν ολόκληρος ο γερμανικός λαός· διανοούμενοι, καθηγητάδες και δημοσιογράφοι, μέχρι και απλοί πολίτες και νοικοκυρές. Εδώ και ένα μήνα τα social Μedia και τα fora, οι τηλεοπτικές εκπομπές και τα talk shows, οι εφημερίδες και τα περιοδικά, παίρνουν κυριολεκτικά φωτιά. Η Κριμαία απ’ το πουθενά γίνεται κάτι πολύ παραπάνω από το αδιάφορο θέμα των εξωτερικών ειδήσεων από μια χερσόνησο χίλια μίλια μακριά. Αποτέλεσε το προσάναμμα για να φουντώσει μετά από χρόνια, ουσιαστικά από τα χρόνια του πολέμου, η συζήτηση για τη γερμανική ταυτότητα. Οι Γερμανοί ξανάρχισαν να ψάχνονται, ανακαλύπτοντας ότι η θέση που πάνω της εδώ και χρόνια κάθονταν στο κέντρο της Ευρώπης, με θέα προς τα δυτικά, ήταν μάλλον άβολη!
Τέλη Μάρτη και αρχές Απρίλη εμφανίστηκαν στο Spiegel δυο μακροσκελή άρθρα με τίτλους Πόσο Δυτική είναι η Γερμανία; Η Ρωσική κρίση πυροδοτεί κρίση ταυτότητας2 και Το πρόβλημα της συμπάθειας: Είναι η Γερμανία μια χώρα που υπερασπίζεται τη Ρωσία;3. Σαν να μην έφτανε αυτό, την Τρίτη εμφανίστηκε ένα άρθρο και στους Times της Νέας Υόρκης, με τον συντάκτη του, ανταποκριτή της Die Welt, να διερωτάται με θυμό: «Γιατί οι Γερμανοί αγαπούν τη Ρωσία;»4. Έλα ντε!
Οι παλιές αγάπες
Η Γερμανία, τσακισμένη ηθικά μετά από δυο ολέθριους πολέμους, κουβαλώντας ενοχές και κάτω από την πίεση των συμμάχων νικητών, αποφάσισε ότι από δω και πέρα θα έπρεπε να ξεχάσει τα βουκολικά της οράματα, τους εθνικισμούς, τις ρομαντικές, αντιφιλελεύθερες και αντιορθολογικές της πλευρές, τo πολιτισμικό της υπόβαθρο εν γένει, που μπορεί να εξέθρεψε ωραίους ποιητές, μουσικούς και φιλοσόφους, αλλά συνάμα εξέθρεψε και τον Χίτλερ, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα λοιπά, και να κοιτάξει οριστικά και αμετάκλητα προς τη φιλελεύθερη Δύση.
Και είναι αλήθεια ότι η δημοκρατία της στα μεταπολεμικά χρόνια ήταν υποδειγματική. Οι νέες γενιές που διαπαιδαγωγήθηκαν σε άλλες αξίες από αυτές των προγόνων τους και υποχρεώθηκαν να επισκεφτούν δυο τουλάχιστον στρατόπεδα συγκέντρωσης, ήρθαν κι έβαλαν καινούργια ρούχα. Αλλά οι παλιές αγάπες δύσκολα ξεχνιούνται. Αγάπες, που ξεκινούν από τον Μπίσμαρκ και τη στήριξη των Ρώσων στο σχηματισμό του γερμανικού κράτους το 1871, από τις ανέκαθεν καλές σχέσεις με τους Τσάρους, από τους κοινούς πολέμους ενάντια στον Ναπολέοντα, ως την Οστπολιτίκ του Βίλι Μπραντ.
Για τους Γερμανούς, οι Ρώσοι είναι φιλόξενοι, έχουν κουλτούρα, έχουν Τολστόι και Τσαϊκόφσκι, έχουν βαθιά ψυχή, μα πάνω απ’ όλα δυο είναι οι κυριότεροι δεσμοί: ο ρομαντισμός και ο πόλεμος, δηλαδή η ενοχή για τις θηριωδίες που διέπραξαν εναντίον τους. A! Και ο αντιαμερικανισμός.
Σε πρόσφατη δημοσκόπηση του Spiegel, το 54% των ερωτηθέντων εκφράστηκε θετικά στην προσάρτηση της Κριμαίας. Αρνητικά απάντησε το 38%.
4 https://www.nytimes.com/2014/05/06/opinion/why-germans-love-russia.html?hp&rref=opinion&_r=0
