του Ένρικ Κομπανί*
Ο Βρετανός πρωθυπουργός χάρηκε που πέτυχε τη συγκατάθεση του σκωτσέζικου έθνους, ο Ραχόι αντίθετα θεωρεί περιττή τη συναίνεση των Καταλανών
Ας δούμε αυτήν την αντίθεση. Στην πρώτη δημόσια δήλωσή του, αφού έγινε γνωστό το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Σκωτία, ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον εξέφρασε τη χαρά και την ικανοποίησή του αφενός γιατί ο σκωτσέζικος λαός μίλησε και αφετέρου η απόφασή του ήταν να «διατηρηθεί ενωμένη η χώρα των τεσσάρων εθνών». Δηλαδή του αγγλικού, του σκωτσέζικου, του ουαλικού και τμήματος του ιρλανδικού που σχηματίζουν το Ηνωμένο Βασίλειο. Τέσσερα έθνη, ένα βασίλειο.
Πριν από λίγες μέρες ο Ραχόι ανακοίνωσε ότι αποφάσισε να ματαιώσει, μέσω του Συνταγματικού Δικαστηρίου, το δημοψήφισμα που πρόσφατα συγκάλεσε ο πρόεδρος της καταλανικής κυβέρνησης Αρτούρ Μας σχετικά με το πολιτικό μέλλον της Καταλονίας. Το επιχείρημά του: «Επειδή η εθνική κυριαρχία ανήκει στον ισπανικό λαό, στο σύνολό του, και ένα τμήμα του δεν μπορεί να πάρει αποφάσεις που θα επηρεάσουν το σύνολο… Το δικαίωμα (του δημοψηφίσματος) που δίνεται σε κάποιους, αφαιρείται απ’ όλους τους υπόλοιπους».
Η ουσιαστική διαφορά
Καταλαβαίνει κανείς ποια είναι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ του τι συνέβη στη Σκωτία και αυτού που συμβαίνει στην Καταλονία. Η κυβέρνηση Κάμερον αναγνωρίζει την ύπαρξη του σκωτσέζικου έθνους και κατανοεί ότι δεν μπορεί να το αναγκάσει να είναι τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου, αν δεν το θέλει. Από το μυαλό των Βρετανών κυβερνητών δεν πέρασε η σκέψη ότι 55 εκατομμύρια Άγγλοι θα πρέπει να αποφασίσουν για θέματα που αφορούν τα 5 εκατομμύρια των Σκωτσέζων. Γι’ αυτό έγινε το δημοψήφισμα.
Η κυβέρνηση του Ραχόι, αντίθετα, πιστεύει ότι υπάρχει ένα ισπανικό έθνος, τμήμα του οποίου είναι τα 7 εκατομμύρια που κατοικούν στην Καταλονία, αφού έτσι το έχουν αποφασίσει 47 εκατομμύρια Ισπανοί. Γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει δημοψήφισμα στη Καταλονία, αποφαίνεται ο Ραχόι. Δεν του περνά από το μυαλό ότι οι Καταλανοί έχουν το δικαίωμα να σκεφτούν σοβαρά, εξετάζοντας όλες τις συνέπειες, σχετικά με το εάν θέλουν να συνεχίσουν να είναι πολίτες του ισπανικού κράτους ή όχι.
Με άλλα λόγια, η θέση της κυβέρνησης της Ισπανίας στο επίμαχο θέμα που άνοιξε, όταν η καταλανική αυτοδιοίκηση ενέκρινε τη διακήρυξη της εθνικής κυριαρχίας τον Ιανουάριο του 2013, είναι να τους παραπέμψει για άλλη μια φορά σε αυτό που αποφάσισαν 47 εκατομμύρια Ισπανοί πολίτες. Στη γλώσσα του Ραχόι, το έθνος. Ένα έθνος, ένα βασίλειο. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μαθηματικός για να γνωρίζει ότι 40 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πολύ περισσότεροι από 7. Αλλά στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα δεν υπάρχει ομοιογένεια ανάμεσα σε αυτούς τους δύο αριθμούς.
Στο καταλανικό έθνος, για το οποίο μιλά το ισπανικό Σύνταγμα, συμβαίνει το ίδιο μ’ αυτό που συμβαίνει στο σκωτσέζικο: είναι εξαιρετικά μειοψηφικό μέσα στο Βασίλειο. Όμως αυτόν τον καιρό γίνεται φανερό ότι η αναγνώριση αυτών των μειοψηφιών είναι όπως το μαύρο και το άσπρο. Ο Κάμερον μίλησε με χαρά για τα τέσσερα έθνη, μόλις έλαβε την ελεύθερη συναίνεση του ενός για την παραμονή του στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στον Ραχόι δεν του πέρασε καν από το μυαλό να αναφερθεί στην Καταλονία ως έθνος, ούτε καν με την έννοια που αναφέρεται στο Σύνταγμα. Και εάν πρέπει να υπάρξει μια συναίνεση, αυτή θα πρέπει να προέλθει και από τα 47 εκατομμύρια. Καμία άλλη συναίνεση.
Συνταγματική παλινδρόμηση
Όλο αυτό είναι αρκετά παράδοξο γιατί η αλήθεια είναι ότι ο καταλανισμός υπήρξε τμήμα της δημοκρατικής πρωτοπορίας που το 1978 ξεκίνησε στην Ισπανία τη συνταγματική συμφωνία με τους κληρονόμους του φρανκισμού. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε μία καταλανική εθνική συναίνεση ως προς την ένταξη στην ισπανική κρατική ένωση. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι αυτό το δημοκρατικό μοντέλο βρίσκεται σε κρίση στην Καταλονία, αφού στο κοινοβούλιό της υπάρχει μια μεγάλη πλειοψηφία που θεωρεί ανεπαρκείς την ισχύουσα εθνική αναγνώριση και τον βαθμό αυτοδιοίκησης.
Ακόμη χειρότερα, υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει μια πραγματική συνταγματική παλινδρόμηση με σκοπό να απογυμνώσει την αυτονομία από πολιτικό περιεχόμενο. Μια παρακμή. Το συνταγματικό μοντέλο βρίσκεται σε κρίση στην Καταλονία αλλά και έξω από αυτή γιατί υπάρχει μια εξίσου ευρεία και έντονη αντίληψη ότι οι διαχειριστές της εξουσίας έχουν εκμεταλλευτεί τους θεσμούς και δεν κυβερνούν σύμφωνα με τα συμφέροντα της πλειοψηφίας, αλλά σύμφωνα με εκείνα των μεγάλων οικονομικών και χρηματοπιστωτικών ομίλων. Το διακηρύττει η Αριστερά μέσω συνθημάτων που έχουν τεράστια δύναμη. Όπως αυτό που λέει ότι περισσότερο κυβερνά η τρόικα απ’ ό,τι η Βουλή, για παράδειγμα. Ή εκείνο που καταγγέλλει ότι οι θεσμοί του κράτους βρίσκονται στα χέρια μιας πολιτικο-γραφειοκρατικής κάστας που ενεργεί σύμφωνα με τα δικά της συμφέροντα.
Μία από τις ομοιότητες ανάμεσα στην κατάσταση στη Σκωτία και την Καταλονία, αλλά και στην Ισπανία, είναι ότι και στις δύο υπάρχει μια ευρεία επιθυμία για να απαλλαγούμε από αυτές τις κάστες. Στη Σκωτία το απλοποιούν αναφερόμενοι στο Westminster. Εδώ, στην πολιτική της Μαδρίτης. Ο πρώην υπουργός Ρουίθ Γκαγιαρδόν χρειάστηκε λιγότερο από μία εβδομάδα για να αρπάξει άλλο κρατικό μισθό μετά την απομάκρυνσή του από την κυβέρνησή. Θα είναι 8.500 ευρώ μεικτά μηνιαίως για μια συνάντηση την εβδομάδα, λένε. Καθαρή κάστα.
* Αναδημοσίευση άρθρου του από την El Pais
