Τα στατιστικά στοιχεία για τις ευρωπαϊκές τράπεζες που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχουν μεγάλο ενδιαφέρον γιατί καταγράφουν τις αλλαγές που έγιναν στον συγκεκριμένο τομέα μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ (E.U. structural financial indicators / 2013):
Μειώθηκε ο αριθμός των καταστημάτων: Σε σύγκριση με το 2009 ο αριθμός των τραπεζικών καταστημάτων μειώθηκε κατά 11,2% στην Ευρωζώνη και κατά 14,5% στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Η μεγαλύτερη αριθμητική μείωση καταγράφηκε στην Ισπανία (έκλεισαν 10.718 καταστήματα – το 50% περίπου του συνολικού αριθμού) και η αντίστοιχη ποσοστιαία στη Δανία (-37,1%). Στην Ελλάδα έκλεισαν 969 καταστήματα ή το 23,8% του συνόλου.
Καταργήθηκαν θέσεις εργασίας: Στην Ευρωζώνη καταργήθηκαν 168.847 θέσεις εργασίας (θ.ε.) ή το 7,7% του συνόλου και στην Ε.Ε. 232.058 θ.ε. (7,3% του συνόλου) σε σύγκριση με το 2009. Στην Ισπανία καταργήθηκαν 51.720 θ.ε. (19,3% του συνόλου), στην Ελλάδα 14.431 θ.ε. (22% του συνόλου) και στη Δανία 13.834 θ.ε. (27,6% του συνόλου). Εξαίρεση στην αντιστοίχιση καταστημάτων/θέσεων εργασίας αποτέλεσε το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ενώ ο αριθμός των καταστημάτων έμεινε σταθερός, ο αριθμός των εργαζομένων μειώθηκε κατά 49.621 θ.ε. ή το 10% του συνόλου. Δηλαδή, οι εργαζόμενοι πλήρωσαν τα κερδοσκοπικά παιχνίδια και την αλόγιστη πολιτική παροχής δανείων που υλοποίησαν οι διοικήσεις των ευρωπαϊκών τραπεζών…
Συγκέντρωση στον τραπεζικό τομέα: Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 συνδέθηκε άμεσα με την ύπαρξη μεγάλων χρηματοπιστωτικών εταιριών που λόγω του μεγέθους τους αφενός λειτουργούσαν ουσιαστικά ανεξέλεγκτες και αφετέρου η πτώχευσή τους θα προκαλούσε υπέρμετρες ζημίες στο σύνολο της οικονομίας (το περίφημο «too big to fail»). Είχε τεθεί, μάλιστα, ως στόχος η λήψη μέτρων και η θέσπιση ρυθμίσεων για να μειωθεί το μέγεθος αυτών των χρηματοπιστωτικών εταιριών ώστε τυχόν πτώχευσή τους να μην έχει ευρύτερες επιπτώσεις. Μετά από πέντε χρόνια, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ε.Κ.Τ. για το ποσοστό των περιουσιακών στοιχείων (δηλαδή του ενεργητικού) που ελέγχουν οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., τίποτα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. Το 2009, οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες έλεγχαν ποσοστό μεγαλύτερο του 60% του ενεργητικού σε 14 κράτη-μέλη και το 2013 τα ποσοστά έμειναν αναλλοίωτα. Μοναδική, αρνητική εξαίρεση η χώρα μας. Το 2009 οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες έλεγχαν το 70% του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων και αυτό το ποσοστό εκτοξεύθηκε στο 94% το 2013. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρισκόταν, το 2009, στη δέκατη θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. με τα υψηλότερα ποσοστά συγκέντρωσης στον τραπεζικό τομέα και το 2013 βρέθηκε στην πρώτη (όχι μόνο στην Ε.Ε. αλλά πιθανότατα σε ολόκληρο τον πλανήτη με πιθανή εξαίρεση τη Βόρειο Κορέα). Ο βαθμός συγκέντρωσης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι ακόμη υψηλότερος, καθώς αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί ουσιαστικά στις τέσσερις συστημικές τράπεζες (Πειραιώς, Εθνική, Alpha, Eurobank).
Αποχώρηση των ξένων τραπεζών: Ενώ στο σύνολο της Ευρωζώνης οι μεταβολές των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών που προέρχονταν από άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε. παρουσίασαν μηδαμινή σχεδόν μεταβολή, στη χώρα μας καταγράφηκε σημαντική μείωση. Συγκεκριμένα, ενώ το 2011 το ενεργητικό των μη εγχώριων τραπεζών της Ε.Ε. ανέρχονταν σε 51.460 εκατ. ευρώ, το 2013 είχαν μειωθεί κατά 80% σε 10.253 εκατ. ευρώ μετά την αποχώρηση των γαλλικών τραπεζών Credit Agricole και Societé Generale και της πορτογαλικής BCP.
Η συγκέντρωση του τραπεζικού τομέα στη χώρα μας αποτέλεσε στόχο του ιδιωτικού τραπεζικού κεφαλαίου ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 όταν είχε ολοκληρωθεί το πρώτο κύμα συγχωνεύσεων και εξαγορών (βλέπε σχετικές δηλώσεις Κωστόπουλου, τότε προέδρου της Alpha) που τότε είχε συνδεθεί με το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου. Η υπέρμετρη συγκέντρωση του τραπεζικού κεφαλαίου δυσχεραίνει την ανάγκη αναδιάρθρωσης του χρέους των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων καθώς αναζητούνται «λύσεις» που είτε θα οδηγούν στην πτώχευση των οφειλετών (απαλλοτριώνοντας τις περιουσίες τους) είτε θα επιδοτούν τα κέρδη* των ντόπιων και ξένων, κυρίως, κερδοσκόπων που ήδη συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.
Στο πλαίσιο του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ η εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος θα πρέπει να περάσει από το στάδιο της διακήρυξης στην εκπόνηση ενός συγκεκριμένου σχεδίου-οδικού χάρτη για τον τρόπο επίτευξής της.
Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
*Εάν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μεταφερθούν στην «κακή τράπεζα» που θα δημιουργηθεί στην ονομαστική αξία τους τότε θα «απελευθερωθούν» οι προβλέψεις (σε ποσοστό 50% περίπου) που έχουν πραγματοποιήσει οι τράπεζες για την κάλυψη αυτών των δανείων και θα «μετατραπούν» σε καθαρά κέρδη (σε αυτήν τη ρύθμιση ίσως προβλέπουν οι κερδοσκόποι που έσπευσαν να συμμετάσχουν στις αυξήσε ις μετοχικού κεφαλαίου).
