Η σωτηρία της στα χέρια των κατοίκων της περιοχής
Του Γιώργου Θεοδωρόπουλου*
Καθώς πλησιάζει το τέλος της διαχειριστικής περιόδου του ΕΣΠΑ 2007-2014 (την 31/12/2015) αποκαλύπτονται τραγικές ανεπάρκειες και παραλείψεις της προηγούμενης κυβέρνησης, των περιφερειαρχών και των δημάρχων, που αφορούν την απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της μη υλοποίησης του Master Plan για την αποκατάσταση της πολύπαθης λίμνης Κορώνειας. Για την αποπεράτωση του προγράμματος, που έχει αναλάβει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, υπολείπονται 6 υποέργα, κάποια εκ των οποίων ούτε καν έχουν δημοπρατηθεί. Καταληκτικός χρόνος αποπεράτωσης είναι η 31/12/2015 χωρίς δυνατότητα, με βάση τα σημερινά δεδομένα, να περάσουν ως έργα «γέφυρα» στο νέο ΕΣΠΑ (ΣΕΣ) 2015-2020.
Υπενθυμίζουμε ότι για το εν λόγω έργο η χώρα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό δικαστήριο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επιβάλει πρόστιμο 100 εκατ. ευρώ εφάπαξ και 100 χιλιάδες ευρώ ανά ημέρα για κάθε ημέρα καθυστέρησης υλοποίησης του προγράμματος. Το πρόστιμο είναι σε αναστολή μέχρι την 31/12/2015.
Τα σκουπίδια κάτω από το χαλί
Το πρόβλημα ήρθε με ένταση στην επιφάνεια όταν με πρωτοβουλία της Ριζοσπαστικής Αριστερής Ενότητας και τη συνυπογραφή όλων των παρατάξεων της αντιπολίτευσης, το θέμα συζητήθηκε στη Μητροπολιτική Επιτροπή Θεσσαλονίκης. Η διοίκηση του κ. Τζιτζικώστα που επαίρεται ότι έχει υψηλή απορρόφηση στο ΕΣΠΑ, έκρυβε και κρύβει τα σκουπίδια κάτω από το χαλί.
Η λίμνη Κορώνεια (ή Λαγκαδά, ή Αγίου Βασιλείου) έχει υποστεί διαχρονική περιβαλλοντική υποβάθμιση και είναι αμφισβητήσιμο αν είναι εφικτή πλέον η αποκατάστασή της. Το 1970 η λίμνη είχε έκταση 46,2 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μέσο βάθος 8,5 μέτρα. Το 1987 το μέγιστο βάθος έφτασε στα 4,5 μέτρα και ανάμεσα στο 1987-1995 η στάθμη έπεσε στο 1,5 μέτρο και η έκταση περιορίστηκε στα 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Έκτοτε η λίμνη μετατρέπεται κατά διαστήματα σε «έρημο». Σήμερα λόγω των έντονων βροχοπτώσεων και πιθανών αλλά όχι μετρήσιμων ευεργετικών συνεπειών των έργων που έχουν υλοποιηθεί, το βάθος είναι περίπου 2,5 μέτρα. Η εξέλιξη αυτή για τους επιστήμονες που γνωρίζουν τη λίμνη θεωρείται πρόσκαιρη και επισφαλής. Τα δυο βασικά προβλήματα της λίμνης εντοπίζονται πρώτον στην υπεράντληση του νερού και δεύτερον στη ρύπανση του νερού και του πυθμένα. Η υπεράντληση προκαλείται κυρίως από την υδροβόρα αγροτική εκμετάλλευση και τη μετατροπή ξηρικών εκτάσεων σε ποτιστικές τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς και στην ανεξέλεγκτη νόμιμη και παράνομη βιομηχανική δραστηριότητα που απαιτούσε μεγάλες ποσότητες νερού (κυρίως βαφεία).
Δηλητηριώδη απόβλητα
Η ρύπανση πρωτίστως οφείλεται στη βιομηχανία που ανεξέλεγκτα και μέσω των περιβόητων bypass –κοινό μυστικό γνωστό και στους ελεγκτικούς μηχανισμούς– διοχέτευε και διοχετεύει δηλητηριώδη απόβλητα στη λίμνη και στον υδροφόρο ορίζοντα. Επιβαρυντικά στη ρύπανση λειτουργούν αγροτικά απόβλητα (λιπάσματα, φυτοφάρμακα), καθώς και τα αστικά απόβλητα. Παράδειγμα της ανεπάρκειας κράτους – περιφέρειας – δήμων είναι ο τρόπος αντιμετώπισης των δυο επιβαρυντικών παραγόντων που αναφέρθηκαν. Στην ευρύτερη λεκάνη της λίμνης λειτουργούν περίπου, χωρίς να μπορεί να διασταυρωθεί, 2.500 γεωτρήσεις για άρδευση. Επί διοίκησης Ψωμιάδη και με απόφαση της κυβέρνησης «νομιμοποιήθηκαν» όσες εξ αυτών ήταν αυθαίρετες. Παραγγέλθηκαν και παρελήφθησαν αντίστοιχα πάνω από 2.000 υδρόμετρα που ουδέποτε εγκαταστάθηκαν και δια στόματος της κ. Πατουλίδου, Αντιπεριφερειάρχη Μ.Ε. Θεσσαλονίκης, «φυλάσσονται σε κάποια αποθήκη της Περιφέρειας». Οι Δήμοι της περιοχής, εκμεταλλευόμενοι ευρωπαϊκά προγράμματα κατασκεύασαν βιολογικούς καθαρισμούς (η Ε.Ε. έδινε χρήματα μόνο για βιολογικούς καθαρισμούς), χωρίς να υπάρχουν αποχετευτικά δίκτυα. Στην πόλη του Λαγκαδά δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί το αποχετευτικό δίκτυο.
Εξ αρχής αδιέξοδο
Το επιτακτικό ερώτημα σήμερα, 15 χρόνια μετά την εφαρμογή του Master Plan, είναι να απαντήσουμε πώς θα αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση τα πρόστιμα που μας απειλούν και βέβαια να αποδοθούν οι πολιτικές και όχι μόνο ευθύνες για το πώς φτάσαμε ως εδώ. Το πρόγραμμα εξ αρχής ήταν αδιέξοδο, παρόλα αυτά όμως επειδή καταναλώθηκαν πόροι και υλοποιήθηκαν έργα, πρέπει να γίνει μια ολοκληρωμένη και λεπτομερής αποτίμηση στα παρακάτω:
α) αποτίμηση της αποτελεσματικότητας και της συνεκτικότητας των υποέργων που υλοποιήθηκαν
β) αποτίμηση της άρσης των παραγόντων υποβάθμισης της λίμνης. Ποιο είναι το υδάτινο ισοζύγιο της λεκάνης της λίμνης; Πώς μετριέται η κατανάλωση με δεδομένο ότι τα υδρόμετρα των γεωτρήσεων είναι στις αποθήκες; Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της Περιφέρειας έχουν την επάρκεια μέσων και προσωπικού για να ελέγχουν τη ρύπανση από την εναπομείνασα νόμιμη και παράνομη βιομηχανική δραστηριότητα; Τι γίνεται με τα αστικά απόβλητα, πότε θα ολοκληρωθούν τα δίκτυα αποχέτευσης, λειτουργούν οι βιολογικοί καθαρισμοί;
γ) Ποιος δημόσιος φορέας θα διαχειρίζεται τη συντήρηση και την επάρκεια των έργων; Και ποιο είναι το ετήσιο κόστος διαχείρισης; Ποιος θα επωμιστεί αυτό το κόστος;
Προστατευόμενη περιοχή
Η λεκάνη της λίμνης Κορώνειας και της παρακείμενης Βόλβης είναι προστατευόμενη περιοχή από διεθνείς συνθήκες. Η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει για κάθε προστατευόμενη περιοχή την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος που θα καθορίζει τις χρήσεις γης και τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες. Για τη συγκεκριμένη περιοχή με ευθύνη των προηγούμενων κυβερνήσεων και τη σύμφωνη γνώμη δημάρχων, νομαρχών και περιφερειαρχών δεν έχει εκδοθεί το αντίστοιχο Π.Δ. Η νέα κυβέρνηση πρέπει άμεσα να προχωρήσει στην έκδοσή του ώστε να θεσπιστούν οι όροι που θα εξασφαλίζουν την αειφόρο ανάπτυξη και τη βιοποικιλότητα της περιοχής.
Σημαντική επιστημονική και όχι μόνο συνεισφορά στη διαχείριση της Κορώνειας και της Βόλβης έχει ο Φορέας Διαχείρισης των δυο λιμνών που έχει εκπονήσει το προβλεπόμενο «Σχέδιο Διαχείρισης» με πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις αλλά και καταγραφή των δεδομένων της περιοχής. Το έργο του Φορέα έχει επιδεικτικά αγνοηθεί και η προηγούμενη κυβέρνηση είχε στο σχεδιασμό της την κατάργηση ή τη συγχώνευση με ανάλογους φορείς διαχείρισης άλλων προστατευόμενων περιοχών της περιοχής (Αξιού-Λουδία, Κερκίνης). Καθοριστικός παράγοντας για τη βιώσιμη αποκατάσταση και ύπαρξη της λίμνης είναι η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου ανάπτυξης της περιοχής με αναδιάρθρωση των υδροβόρων καλλιεργειών και αυστηρό έλεγχο των πηγών που ρυπαίνουν τη λίμνη.
Η σωτηρία της λίμνης είναι στα χέρια των κατοίκων της περιοχής. Η κυβέρνηση, η Περιφέρεια και οι δήμαρχοι σε συνεργασία με τον Φορέα Διαχείρισης, τους παραγωγικούς και επιστημονικούς φορείς και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις πρέπει να ενημερώσουν πόρτα-πόρτα, χωράφι-χωράφι, στάβλο-στάβλο, επιχείρηση-επιχείρηση, ώστε να πείσουν ότι με ένα άλλο σχέδιο η λίμνη μπορεί να σωθεί και παράλληλα να διασφαλιστεί η αειφορία στην ανάπτυξη και η προστασία στο περιβάλλον.
* Ο Γιώργος Θεοδωρόπουλος είναι Περιφερειακός Σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας με την Ριζοσπαστική Αριστερή Ενότητα
