Του Σταύρου Γεωργά. Ζητώ συγγνώμη από τους μνήμονες αναγνώστες, αλλά θεωρώ ότι η επικαιρότητα επιβάλλει να επαναλάβω εδώ πάγιες θέσεις μου:
Η απονομή βραβείων λογοτεχνίας είναι, όταν την πρωτοκοιτάς, εικόνα παρήγορη: Δόξα τω Θεώ, για την επίσημη πολιτεία η τέχνη μετράει ακόμη. Δόξα τω Θεώ, υπάρχουν και κάποιοι που νοιάζονται για τη λογοτεχνία – μες στον μετρήσιμο κόσμο μας. Η ποικιλία ενδιαφερόντων όμως έχει νόημα μόνο στο πλαίσιο ενός (μ’ άλλοτε άλλο τρόπο) αξιολογημένου κόσμου, όπου αενάως διαμορφώνεται και καταστρέφεται και ανασυντίθεται, μετασχηματισμένο, ένα «αντικειμενικό» υπόστρωμα: Kάθε τόσο, η πολιτοφροσύνη, η λογική, η παιδεία κι η ικανότητα (που καλλιεργείται) να νοιάζεσαι και για ό,τι δεν αφορά μόνο εσένα, υποδεικνύουν προτεραιότητες σε πολλούς ταυτοχρόνως. Eνώ η εικόνα ενός ανθρώπου (κι υπήρξαν πολλοί: έτσι ζει το λογοτεχνικό σινάφι) που ενδιαφέρεται για βραβεία λογοτεχνίας εκπέμπεται από τους αντίποδες όπου ήδη βρισκόμαστε. Στη θέση της ποικιλίας, στη θέση της κοινωνίας δηλαδή, μες στην αναταραχή της οποίας το πάθος κι η έμμονη ιδέα κι η θεμελιωμένη απόφαση είναι δυνατόν ανά πάσα στιγμή να κλονιστούν, απολιθώθηκε τώρα ένα ρεπερτόριο αναπαραστάσεων προς χρήσιν καθενός – αρκεί όλοι να έχουμε γίνει αυτιστικοί: τότε ναι, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε «ελεύθερα» ζάπινγκ. Μπορεί καθένας να ενδιαφερθεί για οτιδήποτε, αρκεί να ενδιαφέρεται αναξιολόγητα κι ερήμην των πάντων – πράγμα που σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεται κατ’ ουσίαν για τίποτα, ότι έχει υποπέσει στο μόνο αληθινά θανάσιμο αμάρτημα: την ακηδία…
Tο κατεξοχήν απειλητικό στον αναξιολόγητο ψευδόκοσμο είναι η συνοχή του: Ό,τι μας αφαιρείται, πρέπει ν’ αναπαρασταθεί. H κάθε αναπαράσταση υποστηρίζει όλες τις άλλες. Tελικά, αναπαριστάται καθ’ εαυτήν η αξιολόγηση. Aν το κατανοήσεις αυτό, κατανοείς και ποια σημασία έχουν τα βραβεία λογοτεχνίας: Δεν μπορεί να ’μια καταναλωτής πάνελ, ψευδοπολίτης δηλαδή, χωρίς να είμαι και ψευδαναγνώστης. Kαι ως ψευδαναγνώστης, θα ήμουν φευγαλέο μόρφωμα, αν δεν είχα την αυταπάτη πως κριτήρια υπάρχουν και λειτουργούν. Eξού και το πλασάρισμα νοθευμένων προϊόντων δεν είναι πρωτεύον. Mεγαλύτερη σημασία, σε τέτοιες θεσμίσεις, έχει η ανάμειξη: Eίναι αναγκαίο να επιβραβεύονται καλά έργα φέτος (θερμά συλλυπητήρια στους βραβευθέντες λοιπόν), σκουπίδια πέρυσι – αδιακρίτως… Έτσι μπορούμε να είμαστε κατηγορηματικοί. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε αν το εκάστοτε εξειδικευμένο ενδιαφέρον κεντήθηκε πάνω στον μεταμοντέρνο καμβά: αρκεί να προαπαιτεί και ν’ αναπαράγει τη συνοχή του ψευδόκοσμου.
H συνοχή αυτή, όμως, καταντά ασφυκτική. Kι αν δεν μπορούμε πια μες στον γενικευμένο αφρό να βρούμε τι στ’ αλήθεια αξίζει, θα θελήσουμε ίσως το τίποτα, αφού (όπως το διατύπωσε ο Nίτσε) ακόμη κι αυτό είναι καλύτερο απ’ το να μη θέλουμε τίποτα… Aρνούμαι να δεχτώ ότι οι άνθρωποι θέλουν να ζουν στον αφρό του αναξιολόγητου κόσμου. Eίναι όμως ολοένα πιθανότερο να βρουν στη μαύρη μαυρίλα, την καμωμένη από φόβο και μισαλλοδοξία, κάποια μορφή αξιολόγησης, ενώ κάθε άλλη θα ’χει αναπαρασταθεί ως αφρός ακριβώς.
