Μια έντονη βροχόπτωση το βράδυ των Χριστουγέννων έφτανε για να μετατραπεί η Λεωφόρος Ποσειδώνος στο ύψος του Αλίμου, σε λίμνη όμβριων υδάτων αλλά και λυμάτων της αποχέτευσης. Σε μια από τις πιο ακριβές περιοχές της Αττικής, στην πολυδιαφημισμένη Αθηναϊκή Ριβιέρα, αποκαλύφθηκε η «ευθραυστότητα» της ανάπτυξης του real estate και της απαξίωσης των δημόσιων υποδομών. Μαζί αποκαλύφθηκε και η ανευθυνότητα των θεσμικών αρχών, με την ΕΥΔΑΠ και τον Δήμο Αλίμου να κάνουν μπαλάκι τις ευθύνες και την κεντρική κυβέρνηση να δηλώνει «ατάραχη» πως τώρα σχεδιάζει παρεμβάσεις στην περιοχή, για ένα πρόβλημα που σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό Θ. Σκυλακάκη «είναι γνωστό ήδη από το 2000».
Και όμως για ένα «γνωστό πρόβλημα» η Λεωφόρος Ποσειδώνος έμεινε κλειστή για αρκετές ώρες, όταν «έσκασε» το καπάκι του φρεατίου της αποχέτευσης στη συμβολή με την οδό Κανάρη, πλημμυρίζοντας με ακάθαρτα λύματα το οδόστρωμα, τα πεζοδρόμια ακόμη και παρακείμενα σπίτια και καταστήματα, καταλήγοντας τελικά μέχρι τη θάλασσα, προκαλώντας εύλογες ανησυχίες που εκφράζονται τόσο από κατοίκους της περιοχής όσο και από ειδικούς για τις υγειονομικές συνέπειες που μπορεί να έχει το εν λόγω συμβάν, τόσο για όσους διερχόμενους που ήρθαν σε επαφή με τα λύματα που προφανώς περιέχουν μια σειρά επικίνδυνες χημικές ουσίες και παθογόνα όσο και γενικότερα για πιθανή μόλυνση των υδάτων και της παρακείμενης θαλάσσιας περιοχής.
Τι προκάλεσε τη διαρροή λυμάτων;
Είναι συχνό φαινόμενο μετά από βροχοπτώσεις να έχουμε μικρά ή μεγάλα φαινόμενα, ειδικά σε περιοχές με φραγμένα ρέματα όπως στο λεκανοπέδιο ή λόγω του πλημμελούς καθαρισμού φρεατίων και αγωγών. Δεν θα έπρεπε να θεωρείται και τόσο φυσικό, πέραν του βρόχινου νερού, να δημιουργείτε πλημμύρα και από αστικά λύματα τα οποία σύμφωνα με όλους τους σχεδιασμούς προβλέπεται να έχουν το δικό τους διακριτό δίκτυο αποχέτευσης. Και όμως στο εν λόγω σημείο έχουμε επανειλημμένα συμβάντα διαρροής, λόγω του υπερβάλλοντος όγκου υδάτων που δέχεται κεντρικός αγωγός του απαρχαιωμένου δικτύου της ΕΥΔΑΠ που κινείται υπογείως της Λεωφόρου Ποσειδώνος, μεταφέροντας τα λύματα της αποχέτευσης από τη Βάρκιζα προς τη Ψυττάλεια για βιολογικό καθαρισμό.
Σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ στον αγωγό αυτό καταλήγουν και όμβρια ύδατα, καθώς από την Βάρκιζα έως και τον Άλιμο «υπάρχουν 7.000 ακίνητα που έχουν κάνει παράνομη διοχέτευση ομβρίων στην αποχέτευση, αυξάνοντας σημαντικά τον όγκο των εισροών στο δίκτυο αποχέτευσης όταν βρέχει». Κάπως έτσι, με διαχρονικές αυθαιρεσίες, με ελλιπείς ελέγχους και κακοσυντηρημένες και σχεδιασμένες για πολύ λιγότερους κατοίκους υποδομές, ο παραλογισμός μιας λίμνης βοθρολυμάτων γίνεται κανονικότητα.
«Ανάπτυξη» χωρίς υποδομές
Μιλάμε για την πλέον προβεβλημένη περιοχή του παραλιακού μετώπου της Αττικής, όπου τα τελευταία χρόνια έχουν επενδυθεί τεράστια κεφάλαια για έργα βιτρίνας. Από την υπογειοποίηση της Ποσειδώνος, στην «παγωμένη» ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου και από την «αξιοποίηση» των ολυμπιακών ακινήτων στις μαρίνες Αλίμου και Φλοίσβου και από εκεί στον παραθαλάσσιο ποδηλατόδρομο και φυσικά στο εμβληματικό project του Ελληνικού των 2.5 δισ. ευρώ. Αν σε αυτά συνυπολογίσουμε τα ποσά που έχουν επενδυθεί στην έντονη οικοδομική δραστηριότητα και το πανάκριβο real estate (με τις περιοχές των νοτίων προαστίων να είναι πρωταθλήτριες στις αγοραπωλησίες πολυτελών κατοικιών της golden visa) φτάνουμε σε δυσθεώρητα ύψη.
Και όμως, όπως συνήθως, όλα έγιναν άναρχα, χωρίς κάποιο σχεδιασμό για τη βιωσιμότητα των υποδομών, οι οποίες βρίσκονται όπως φαίνεται στα όρια συναγερμού. Τα προηγούμενα χρόνια η διοίκηση του Δήμου Αλίμου έχει πρωτοστατήσει στις αντιδράσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης ενάντια στον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό που «απελευθερώνει» την οικοδομική δραστηριότητα από κάθε πολεοδομική πρόβλεψη, επεκτείνοντας, με τυπικά νόμιμο πλέον τρόπο, τις αυθαιρεσίες (επιτρεπόμενα ύψη κτιρίων κ.ά.) του παρελθόντος. Στην επιχειρηματολογία του δήμου κεντρικά ήταν τα ζητήματα σημαντικών δυσλειτουργιών που δημιουργούν οι εν λόγω αυθαιρεσίες, στους δήμους της Νότιας Αττικής, σχετιζόμενα ευθέως και με την αντοχή και χωρητικότητα των υποδομών.
Εδώ η ευθύνη του κράτους είναι εμφανέστατη με τις άνευ όρων αδειοδοτήσεις που στηρίζουν τον οικοδομικό οργασμό και την ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη, με την απουσία αντίστοιχης εμβέλειας έργων υποδομής και τον ανεπαρκή εκσυγχρονισμό των υπαρχόντων δικτύων. Βλέπουμε τις προτεραιότητες του κράτους που διαφημίζει ουρανοξύστες και «έξυπνες πόλεις», με κρατικό χρήμα και υπερκέρδη για εργολάβους, να πνίγονται σε μια λίμνη βοθρολυμάτων, αναγκάζοντας όλους μας για μια ακόμη φορά να σκεφτούμε σχετικά με την αστική βιωσιμότητα, και τον αντίστοιχο σχεδιασμό που πρέπει να απαιτήσουμε αν δεν θέλουμε να βιώνουμε όλο και συχνότερα τέτοια φαινόμενα.
Ουδείς υπεύθυνος
Τα όσα έγιναν τη νύχτα των Χριστουγέννων στο Άλιμο ήταν, όπως όλοι ισχυρίζονται κατόπιν εορτής, απολύτως προβλέψιμα. Τα φρεάτια και τα καπάκια των αγωγών αποχέτευσης έχουν σκάσει και στο παρελθόν όπως τον περασμένο Αύγουστο, χτυπώντας καμπανάκια προς κάθε υπεύθυνο φορέα. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Αλίμου, Ανδρέα Κονδύλη, έχουμε να κάνουμε με «ένα πρόβλημα δεκαετιών και διαρκώς η ΕΥΔΑΠ το μελετάει». Έχουμε να κάνουμε με ένα πρόβλημα δεκαετιών θα συμπληρώσουμε εμείς και οι ευθύνες συνεχίζουν να γίνονται μπαλάκι μεταξύ αυτοδιοίκησης, ΕΥΔΑΠ και κεντρικής διοίκησης.
Μικρή σημασία έχει αν το συγκεκριμένο γεγονός οφείλεται κάποια κακοτεχνία (στροφή στον αγωγό) όπως ισχυρίζεται ο δήμαρχος, οι αυθαιρεσίες ιδιοκτητών σε όλη την ευρύτερη περιοχή όπως ισχυρίζεται η ΕΥΔΑΠ ή και τα δύο μαζί. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι γνωρίζουν ότι η υποδομή αποχέτευσης σε ολόκληρη την παραλιακή ζώνη της Αττικής, σε μερικούς από τους πλουσιότερους δήμους της χώρας, είναι ευάλωτη και χρίζει εκσυγχρονισμού. Και αντί να τρέξουν fast track διαδικασίες (όπως σε τόσα και τόσα άλλα έργα ιδιωτικών συμφερόντων) έχουμε μακρόσυρτες μελέτες και διαβουλεύσεις.
Τώρα, στο και πέντε, έρχεται ο αρμόδιος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θ. Σκυλακάκης να ανακοινώσει παρέμβαση της ΕΥΔΑΠ στην περιοχή, με κατασκευή διπλού αγωγού που αναμένεται να «ξεκινήσει τις προσεχείς εβδομάδες και θα τελειώσει το 2025» –ελπίζουμε πριν την επόμενη πλημμύρα–, και μαζί έχουμε και εξαγγελίες για «ένα άλλο πολύ μεγάλο έργο, το οποίο θα πάρει αρκετά χρόνια, και θα πηγαίνει παράλληλα στην Αθηναϊκή Ριβιέρα και θα εκτονώνει την υποδιαστασιολόγηση». Το επιτελικό κράτος αδυνατεί (ή μάλλον αδιαφορεί) για μια ακόμη φορά να προβλέψει και να δράσει προληπτικά, διαφημίζοντας σαν μάνατζερ, τις ικανότητες να τρέξει τα απαραίτητα έργα μόνο μετά την καταστροφή.
Οι ευθύνες είναι τεράστιες και βαρύνουν όσους, νομοθετώντας ή δίνοντας άδειες, επέτρεψαν να φτιαχτούν νέες πόλεις και οικισμοί χωρίς να σχεδιαστούν προηγουμένως όλα τα απαραίτητα έργα υποδομής, από τα αντιπλημμυρικά έργα και τους δρόμους μέχρι το δίκτυο αποχέτευσης. Βαρύνουν και όσους κάνουν τα στραβά μάτια για αυθαιρεσίες δεκαετιών για να συντηρούν τα πελατειακά δίκτυα που καταλήγουν στην πράξη να χρεώνουν πολλαπλά τον κρατικό προϋπολογισμό.
Φούσκα
Το οικονομικό μοντέλο της ταχείας οικονομικής μεγέθυνσης, μέσω των αρπαχτών στον Τουρισμό και το Real Estate, δείχνει διαρκώς τα όρια του, παράγοντας όλο και συχνότερα σημαντικές καταστροφές ή και τραγωδίες. Το βλέπουμε κάθε καλοκαίρι στα νησιά που βγάζουν ολόκληρη τουριστική σεζόν με υποστελεχομένες δομές υγείας, ευχόμενοι να μην συμβεί το μοιραίο. Το βλέπουμε στις τουριστικές περιοχές (βλέπε Χαλκιδική, Κέρκυρα, Κυκλάδες) που σε high season αντιμετωπίζουν απανωτές διακοπές ρεύματος και ύδρευσης, με τα απαρχαιωμένα δίκτυα να μην μπορούν να σηκώσουν τον όγκο επισκεπτών και κατοίκων. Το βλέπουμε στα τεράστια κενά στα έργα πολιτικής προστασίας που δεν ιεραρχούνται ως άμεσης προτεραιότητας αφού δεν παράγουν άμεσα κέρδη, με τραγικές συνέπειες κάθε φορά που έχουμε μια φυσική ή άλλη καταστροφή.
Αυτό το μοντέλο ανάπτυξης δεν μπορεί να μας πάει πολύ μακριά ως κοινωνία και ως χώρα. Το συνειδητοποιούν όλο και περισσότεροι, ειδικοί αλλά και απλοί άνθρωποι. Αλλά η συνήθεια, η αδυναμία να επηρεαστούν τα κέντρα λήψης αποφάσεων ενισχύει την αίσθηση ανημποριάς. Η ανάγκη για αλλαγή ιεραρχήσεων, για σοβαρότερο και μεσομακροπρόθεσμο σχεδιασμό, για περιορισμό της ασυδοσίας των εργολαβικών συμφερόντων καθίσταται επιβεβλημένη, αν δεν θέλουμε η λογική «πάμε και όπου βγει» να καταστεί δραματική κανονικότητα.
