Πέντε εβδομάδες χωρίζουν τους Βολιβιανούς από τις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου. Ημερομηνία που μετά τις δύο προηγούμενες αναβολές (3 Μαΐου και 6 Σεπτεμβρίου) θεωρείται ως «οριστική, αμετάθετη και αμετάκλητη». Την περασμένη Δευτέρα ξεκίνησε και η προεκλογική εκστρατεία των κομμάτων που μέχρι τότε απαγορευόταν, υποτίθεται στα πλαίσια της καραντίνας για τον κορωνοϊό. Με την έναρξη της προεκλογικής περιόδου, μια νέα δημοσκόπηση δείχνει τον Λούις Άρσε Κατακόρα, τον υποψήφιο του MAS, να προηγείται και πάλι σημαντικά των αντιπάλων του*. Όπως εξηγείται στο διπλανό σημείωμα, η ανάλυση των ευρημάτων της έρευνας οδηγεί στο συμπέρασμα πως το προβάδισμα αυτό πιθανά φέρνει το MAS μια ανάσα από τον στρατηγικό του στόχο, που είναι να κερδίσει τις εκλογές από τον πρώτο κιόλας γύρο.
Το ενδεχόμενο αυτό πανικοβάλλει το αντι-Μοράλες στρατόπεδο. Είναι χαρακτηριστικό πώς τα ΜΜΕ που εκφράζουν την ολιγαρχία επιπλήττουν τα κόμματα που δεν έχουν καταφέρει να συνενωθούν σε ένα ενιαίο αντι-Μοράλες εκλογικό συνασπισμό, καταγγέλλοντάς τα για «εγωισμό, μικρόνοια, ανευθυνότητα και πολλή βλακεία»**. Φαίνεται όμως ότι η σύμπηξη ενός τέτοιου συνασπισμού εμποδίζεται όχι μόνο από προσωπικές φιλοδοξίες, αλλά και επειδή και η αντι-Μοράλες κοινή γνώμη δεν θα μπορούσε να συνυπάρξει στο σύνολό της κάτω από μια ενιαία στέγη. Από την άποψη αυτή είναι χαρακτηριστική η στάση του κύριου αντιπάλου του Λούις Άρσε, του κεντροδεξιού Κάρλος Μέσα, ο οποίος τους τελευταίους μήνες έφτασε να συμπορεύεται σε κρίσιμα πολιτικά ζητήματα (π.χ. στην απαίτηση για άμεσες εκλογές) με το MAS.
Δύο πόλοι, οι εξής… τέσσερις
Με λίγα λόγια, οι πολιτικοί πόλοι αυτή τη στιγμή στη Βολιβία δεν είναι δύο, αλλά τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις. Είναι από τη μια μεριά το MAS, που παραμένει η κύρια πολιτική δύναμη της χώρας, εκπροσωπώντας σταθερά το ένα τρίτο περίπου του πληθυσμού, και διεκδικώντας την πλειοψηφία μέσα από το κέρδισμα αρκετών αναποφάσιστων. Από την άλλη είναι η αντι-Μοράλες παράταξη, διασπασμένη όμως σε τουλάχιστον τρία κομμάτια που αδυνατούν να συνυπάρξουν: 1) Η ντε φάκτο κυβέρνηση της Ζανίν Άνιεζ και τα στελέχη της, που εκπροσωπούν το πιο άγριο και ρατσιστικό κομμάτι της ντόπιας λευκής ολιγαρχίας. 2) Ο κεντροδεξιός Κάρλος Μέσα, που προσπαθεί να εκπροσωπήσει μεγάλο μέρος της δυσαρεστημένης από τον Μοράλες μεσαίας τάξης – η οποία όμως δεν δέχεται τη ρατσιστική και βίαια αντιδημοκρατική ιδεολογία της Άνιεζ. 3) Οι λοιπές ακροδεξιές ή φασιστοειδείς παραλλαγές του πολιτικού φάσματος (Καμάτσο κ.ά.).
Επομένως η αδυναμία συγκρότησης ενός συνασπισμού είναι καταρχήν αποτέλεσμα των βαθύτερων κοινωνικών και ιδεολογικών διαχωρισμών που διαπερνούν τη βολιβιανή κοινωνία. Από την άλλη, όμως, οφείλεται και στο σχετικά σύντομο αλλά εύγλωττο δείγμα διακυβέρνησης της Ζανίν Άνιεζ, στην οποία χρεώνεται κατά γενική ομολογία η μεγάλη διασπορά του κορωνοϊού και οι οικονομικές συνέπειές της, ενώ κυβερνητικά στελέχη και συγγενικά πρόσωπά της πνίγονται από αλλεπάλληλα σκάνδαλα. Τέλος, σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί η επιτυχής, όπως φαίνεται, μετριοπαθής στρατηγική του Έβο Μοράλες, με την οποία προσπαθεί να ξανακερδίσει τα ιθαγενικά μεσοστρώματα που τον εγκατέλειψαν τα τελευταία χρόνια.
Αυτή τη στιγμή στη Βολιβία αντιπαρατίθενται από τη μια μεριά το MAS, που παραμένει η κύρια πολιτική δύναμη της χώρας, και από την άλλη η αντι-Μοράλες παράταξη, διασπασμένη όμως σε τουλάχιστον τρία κομμάτια
Ποντάρουν στη βία και τη συκοφαντία
Πάντως το αντι-Μοράλες στρατόπεδο, με υποχρεωτικό για την ώρα μαέστρο τη ντε φάκτο κυβέρνηση, κάνει ό,τι μπορεί. Τα περισσότερα χτυπήματα στρέφονται προσωπικά εναντίον του Έβο Μοράλες, που το τελευταίο διάστημα καταγγέλθηκε εκτός των άλλων (τρομοκράτης, στασιαστής κ.λπ.) και σαν… παιδεραστής! Επιπλέον τη Δευτέρα 7/9 βγήκε και η οριστική δικαστική απόφαση, σύμφωνα με την οποία του απαγορεύεται να είναι υποψήφιος για τη Γερουσία. Ο Μοράλες και το MAS κατήγγειλαν την απόφαση ως παράνομη, αλλά αποφάσισαν να μην αντιδράσουν, μη θέλοντας να δώσουν στην κυβέρνηση και τους λοιπούς αντιπάλους τους την ευκαιρία που ζητούν για να σαμποτάρουν τις εκλογές.
Μια ακόμα ελπίδα του αντι-Μοράλες στρατοπέδου έχει να κάνει με τις διώξεις και τη συκοφαντία που έχει εξαπολυθεί εδώ και ένα μήνα εναντίον των κινητοποιήσεων του Αυγούστου, που ήρθαν σαν αντίδραση στην απόφαση της κυβέρνησης να αναβάλει εκ νέου τις εκλογές που εν τω μεταξύ είχαν οριστεί για τις 6 Σεπτεμβρίου. Ήταν ένα πολύ ισχυρό κοινωνικό κίνημα, στο οποίο συμμετείχαν η εργατική συνομοσπονδία COB, το αγροτο-ιθαγενικό «Σύμφωνο Ενότητας» και πολλές άλλες οργανώσεις, κλείνοντας τους κεντρικούς κόμβους του εθνικού οδικού δικτύου. Τα πράγματα φαινόντουσαν να οδηγούνται σε επανάληψη του πραξικοπηματικού σκηνικού του περασμένου Νοεμβρίου: η κυβέρνηση θα προχωρούσε σε βίαια καταστολή, χρησιμοποιώντας τον στρατό, την αστυνομία και ένοπλες παρακρατικές οργανώσεις.
Μπροστά σ’ αυτό το ενδεχόμενο ο Έβο Μοράλες, με τη συμπόρευση ακόμη και του Κάρλος Μέσα και του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου, πέτυχε μια συμβιβαστική λύση: δέχθηκε την εκ νέου αναβολή των εκλογών της 6ης Σεπτεμβρίου για μια νέα ημερομηνία που θα ήταν συγκεκριμένη και όχι πολύ μακρινή. Έτσι ορίστηκαν οι εκλογές στις 18 Οκτωβρίου. Με αρκετή δυσκολία και με πολλές εσωτερικές διαφωνίες οι κοινωνικές οργανώσεις αποδέχθηκαν τελικά αυτή τη συμβιβαστική λύση και αποχώρησαν από τα μπλόκα, προειδοποιώντας όμως ότι θα επανέλθουν αν χρειαστεί. Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση έχει εξαπολύσει ένα ακόμα πογκρόμ δικαστικών διώξεων εναντίον όσων συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις και ιδιαίτερα κατά των στελεχών του MAS…
Τι φοβάται η ολιγαρχία
Την Κυριακή 6/9 δημοσιεύθηκε έρευνα της εταιρείας Ciesmori που διεξήχθη για λογαριασμό των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών Unitel και Bolivisión. Στον πίνακα φαίνονται οι τέσσερις σημαντικότεροι υποψήφιοι, συν οι λοιποί 4 και, στην τελευταία στήλη, οι (πολλοί) αναποφάσιστοι και όσοι δεν σκοπεύουν να ψηφίσουν κάποιον από τους 8 υποψηφίους. Βάσει της εκτίμησης μετά την αναγωγή των θεωρούμενων έγκυρων ψήφων επί του συνόλου, ο Λούις Άρσε εμφανίζεται να παίρνει 37,3% και ο Κάρλος Μέσα 24,2%. Το πρόβλημα του αντι-Μοράλες στρατοπέδου είναι ότι, σύμφωνα με το βολιβιανό εκλογικό σύστημα, ένας υποψήφιος κερδίζει από τον πρώτο γύρο αν λάβει περισσότερο από το 40% των έγκυρων ψήφων και έχει διαφορά πάνω από 10% από τον δεύτερο. Άρα με δεδομένη τη μεγάλη διαφορά του από τον Κάρλος Μέσα, φαίνεται πως ο Λούις Άρσε χρειάζεται μόνο 2,7% για να πετύχει το στόχο του MAS – υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι οι εκλογές θα είναι στοιχειωδώς ελεύθερες και δίκαιες… Σε μια τέτοια περίπτωση, η νίκη του MAS από την πρώτη Κυριακή φαίνεται πολύ ρεαλιστικό ενδεχόμενο, ιδίως αν ληφθεί υπόψη πως αυτές οι έρευνες διεξάγονται σε καθεστώς αστυνομοκρατίας και πολλοί είναι απρόθυμοι να απαντήσουν.
* «Κάλπες με κάγκελα» (φύλλο 486).
** Editorial της 8/9/2020 της εφημερίδας El Deber που εκδίδεται στη Σάντα Κρουζ, προπύργιο της βολιβιάνικης ολιγαρχίας.
