Αν η κρίση αναπαριστά κάτι περισσότερο από τα οικονομικά μεγέθη που μεταφράζονται σε λεηλασία της τσέπης μας, αν δηλαδή εκτείνεται και αγκαλιάζει ό,τι ονομάζουμε κεφαλαιοκρατικό πολιτισμό, τότε οι άνθρωποι του πολιτισμού και των τεχνών αυτής της χώρας θα έπρεπε πρώτοι απ’ όλους να έχουν βγει στο κλαρί.
Για κάποια ανερμήνευτη αιτία, όμως, η άλλοτε λαλίστατη πλειονότητα του χώρου μοιάζει αγκιστρωμένη σε ατομικές και βολικές βεβαιότητες, αδιαφορώντας για τον ύψιστο κοινωνικό ρόλο που έχει ή θα έπρεπε να έχει η τέχνη και οι δημιουργοί της στη συγκεκριμένη κατάσταση.
Για να μη γενικεύουμε, δεν αναφερόμαστε φυσικά σ’ εκείνους πως ως μονάδες όντως ευαισθητοποιήθηκαν ή συντάχθηκαν με το εξεγερτικό αίσθημα των καιρών, ούτε φυσικά μας ενδιαφέρουν οι περιβόητοι θεσμοί των ευαγών ιδρυμάτων που συνεχίζουν απρόσκοπτα να ξεκοκαλίζουν τα δημόσια κονδύλια, πορευόμενα αδιατάρακτα στον χρόνο και στο χώρο της αγοράς.
Μιλάμε για μια ευρύτερη διαδικασία που θα έπρεπε να έχει ήδη ξεκινήσει, με αρχική επιδίωξη τη συνάντηση καλλιτεχνών και ανθρώπων των γραμμάτων και τελικό στόχο τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη ενός σύνθετου πολιτιστικού τοπίου που θα αποκαλύπτει νοοτροπίες και κριτήρια που διαμόρφωσαν το σημερινό πολιτιστικό πολτό.
Μια τέτοια κίνηση προϋποθέτει, φυσικά, τη συλλογική ανάληψη αποφάσεων, τη συνεργασία σε οργανωτικό επίπεδο των καλλιτεχνών και των ημιθανών (ώς τώρα τουλάχιστον) φορέων τους, την αμφισβήτηση των πεπατημένων συνδικαλιστικών και επιδερμικών προσεγγίσεων. Διότι η τέχνη, αν δεν μας απατούν τα διαβάσματα, δεν είναι απλώς ένα αισθητικό θέαμα ούτε ψυχαγωγική μέθοδος, είναι πάνω απ’ όλα ποιοτικός διαμορφωτής της συλλογικής συνείδησης.
Για ποιο λόγο, λοιπόν, δεν ξεχύθηκαν στις πλατείες και τους δρόμους οι καλλιτέχνες και οι ομάδες τους, γιατί δεν είδαμε συλλογικές αντιδράσεις χορευτών, ηθοποιών, τραγουδιστών, εικαστικών και πάει λέγοντας οι οποίοι, με το δικό τους πρωτότυπο και ευφάνταστο τρόπο, θα συνέπαιρναν το πλήθος; Μάλλον κάτι έλειπε. Κι αυτό δεν ήταν η ποικιλία και η φαντασία στην έκφραση, γιατί αυτές οι ιδιότητες περισσεύουν στους καλλιτέχνες. Ήταν κάτι πιο δομικό που αφορά στην παραμόρφωση του επιπέδου συνείδησης των ίδιων των δημιουργών ή έστω εκείνων που επικαθορίζουν τα πράγματα από τη μεταπολίτευση ώς τώρα. Ένα είδος βολικής αδράνειας που απλώς αναπαράγει στερεότυπα χωρίς να αναζητεί, να αναρωτιέται ή να αμφιβάλλει.
Η τέχνη όμως που δεν αμφιβάλλει είναι σχεδόν αδύνατο να αποκτήσει συνείδηση των προκλήσεων της ιστορίας και ακόμη πιο αδύνατο να δημιουργήσει το αναγκαίο όραμα που η κοινωνία αναζητά με δυναμισμό και αγωνία…
Για να μη γενικεύουμε, δεν αναφερόμαστε φυσικά σ’ εκείνους πως ως μονάδες όντως ευαισθητοποιήθηκαν ή συντάχθηκαν με το εξεγερτικό αίσθημα των καιρών, ούτε φυσικά μας ενδιαφέρουν οι περιβόητοι θεσμοί των ευαγών ιδρυμάτων που συνεχίζουν απρόσκοπτα να ξεκοκαλίζουν τα δημόσια κονδύλια, πορευόμενα αδιατάρακτα στον χρόνο και στο χώρο της αγοράς.
Μιλάμε για μια ευρύτερη διαδικασία που θα έπρεπε να έχει ήδη ξεκινήσει, με αρχική επιδίωξη τη συνάντηση καλλιτεχνών και ανθρώπων των γραμμάτων και τελικό στόχο τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη ενός σύνθετου πολιτιστικού τοπίου που θα αποκαλύπτει νοοτροπίες και κριτήρια που διαμόρφωσαν το σημερινό πολιτιστικό πολτό.
Μια τέτοια κίνηση προϋποθέτει, φυσικά, τη συλλογική ανάληψη αποφάσεων, τη συνεργασία σε οργανωτικό επίπεδο των καλλιτεχνών και των ημιθανών (ώς τώρα τουλάχιστον) φορέων τους, την αμφισβήτηση των πεπατημένων συνδικαλιστικών και επιδερμικών προσεγγίσεων. Διότι η τέχνη, αν δεν μας απατούν τα διαβάσματα, δεν είναι απλώς ένα αισθητικό θέαμα ούτε ψυχαγωγική μέθοδος, είναι πάνω απ’ όλα ποιοτικός διαμορφωτής της συλλογικής συνείδησης.
Για ποιο λόγο, λοιπόν, δεν ξεχύθηκαν στις πλατείες και τους δρόμους οι καλλιτέχνες και οι ομάδες τους, γιατί δεν είδαμε συλλογικές αντιδράσεις χορευτών, ηθοποιών, τραγουδιστών, εικαστικών και πάει λέγοντας οι οποίοι, με το δικό τους πρωτότυπο και ευφάνταστο τρόπο, θα συνέπαιρναν το πλήθος; Μάλλον κάτι έλειπε. Κι αυτό δεν ήταν η ποικιλία και η φαντασία στην έκφραση, γιατί αυτές οι ιδιότητες περισσεύουν στους καλλιτέχνες. Ήταν κάτι πιο δομικό που αφορά στην παραμόρφωση του επιπέδου συνείδησης των ίδιων των δημιουργών ή έστω εκείνων που επικαθορίζουν τα πράγματα από τη μεταπολίτευση ώς τώρα. Ένα είδος βολικής αδράνειας που απλώς αναπαράγει στερεότυπα χωρίς να αναζητεί, να αναρωτιέται ή να αμφιβάλλει.
Η τέχνη όμως που δεν αμφιβάλλει είναι σχεδόν αδύνατο να αποκτήσει συνείδηση των προκλήσεων της ιστορίας και ακόμη πιο αδύνατο να δημιουργήσει το αναγκαίο όραμα που η κοινωνία αναζητά με δυναμισμό και αγωνία…
Σ. Μαυροειδής
Σχόλια
