Εις βάρος του κοινωνικού συνόλου οι πρακτικές των ιδιωτικών τραπεζών φύλαξης
Του Μάριου Διονέλλη
Τις σκόπιμες παρανοήσεις και τους μύθους γύρω από την ιδιωτική φύλαξη «βλαστοκυττάρων» φωτίζει μέσω του Δρόμου η αναπληρώτρια πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Ελένη Παπαδάκη, καθηγήτρια Αιματολογίας και επιστημονικά υπεύθυνη του Κέντρου Ενημέρωσης και Συλλογής ΟμφαλοΠλακουντιακού Αίματος (ΚΕΣΟΠΑ) που λειτουργεί εδώ και τέσσερις μήνες στο Ηράκλειο Κρήτης. Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μια «μάχη» μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιας τράπεζας φύλαξης καθώς εταιρίες εκμεταλλεύονται την αγωνία των νέων γονέων για το μέλλον του παιδιού τους, στην ουσία όμως εμποδίζοντας την κοινωνική προσφορά που συνεπάγεται η δωρεά κυττάρων από τον ομφάλιο λώρο.
Δώρο ζωής μέσω της δημόσιας χρήσης
Με αφορμή τα πρώτα βήματα του ΚΕΣΟΠΑ στην Κρήτη, η κ. Παπαδάκη τονίζει το σημαντικό δώρο ζωής που μπορούν, πλέον, να κάνουν σε συνανθρώπους και οι κάτοικοι του νησιού οι οποίοι πρόκειται να γίνουν γονείς, δωρίζοντας στη δημόσια τράπεζα τα κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο μετά τη γέννηση του παιδιού τους και συμβάλλοντας στη διάσωση ανθρώπων με σοβαρά αιματολογικά νοσήματα.
«Παλαιότερα αντιμετωπίζαμε τις ασθένειες του αίματος, όπως η οξεία λευχαιμία, μόνο με μεταμόσχευση μυελού των οστών. Εδώ και περίπου 20 χρόνια γνωρίζουμε ότι το αίμα από τον ομφάλιο λώρο περιέχει αιμοποιητικά κύτταρα εξίσου δυναμικά και χρήσιμα όπως αυτά που λαμβάνουμε από το μυελό των οστών. Ένα από τα πλεονεκτήματα της προσφοράς του αίματος από τον ομφάλιο λώρο είναι το γεγονός ότι ο λώρος αποτελεί υλικό που θα πεταχτεί μετά τον τοκετό ως βιολογικό απόβλητο. Το αίμα που περιέχει ο ομφάλιος λώρος και είναι πολύτιμο για κάποιους συνανθρώπους μας, λαμβάνεται εντελώς ανώδυνα χωρίς καμία παρέμβαση στη μητέρα ή το νεογνό. Μάλιστα, σε σχέση με τα κύτταρα που λαμβάνονται από το μυελό των οστών, τα κύτταρα του ομφάλιου λώρου είναι πιο νεαρά και προκαλούν σε πολύ μικρότερο βαθμό ανοσολογικές αντιδράσεις κατά τη μεταμόσχευση. Μέσω της παγκόσμιας δεξαμενής ομφαλοπλακουντιακού αίματος, ένας ασθενής μπορεί να βρει συμβατά κύτταρα για μεταμόσχευση. Στην Ελλάδα υπολογίζουμε πως αν καταφέρουμε να φυλάξουμε 10.000 μονάδες αίματος από τον ομφάλιο λώρο θα μπορούμε, σε συνδυασμό με τη δεξαμενή δοτών μυελού των οστών, να καλύπτουμε πλήρως τους Έλληνες ασθενείς με οξεία λευχαιμία ή άλλα νεοπλαστικά και μη νοσήματα του αίματος που θεραπεύονται μόνο με μεταμόσχευση»,λέει στον Δρόμοη κ. Παπαδάκη.
Ωστόσο, δεν σημαίνει πως όλες οι προσφορές τελικά αξιοποιούνται. Χρειάζονται προσεκτικοί χειρισμοί από τους γιατρούς και τις μαίες και σχολαστική διατήρηση μέχρι να φτάσει το υλικό στη δημόσια τράπεζα – για αυτό και ένα μεγάλο μέρος των δειγμάτων καταλήγει να πετιέται. «Αυτό είναι κάτι αναμενόμενο, αφού πρώτιστο μέλημα την ώρα του τοκετού είναι να γεννηθεί ένα υγιές παιδί ενώ η λήψη αίματος από τον ομφάλιο λώρο έχει δευτερεύουσα σημασία εκείνη τη στιγμή», λέει η κ. Παπαδάκη τονίζοντας πως είναι πολύ σημαντική και η εκπαίδευση των λειτουργών υγείας γύρω από το θέμα. Στις δημόσιες τράπεζες γίνεται σχολαστικός έλεγχος των δειγμάτων και το ποσοστό απόρριψης φτάνει στο 80%. Αντίθετα, στις ιδιωτικές τράπεζες, όπου παρεμβαίνει και ο οικονομικός παράγοντας, τα ποσοστά απόρριψης υλικού είναι σχεδόν μηδενικά.
Δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες
Τα τελευταία χρόνια, γύρω από τα ομφαλοπλακουντιακά κύτταρα έχει αναπτυχθεί μια τεράστια φημολογία αλλά και αντίστοιχη επιχειρηματική δράση. Στο αίμα του ομφάλιου λώρου εκτός από τα αιμοποιητικά κύτταρα, που χρησιμεύουν στις ασθένειες του αίματος, περιλαμβάνονται και άλλα δυναμικά κύτταρα που χρησιμοποιούνται στη λεγόμενη «αναγεννητική» Ιατρική. (σ.σ. ο όρος «βλαστοκύτταρα» χρησιμοποιείται καταχρηστικά αφού στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τα πολυδύναμα εμβρυϊκά κύτταρα της βλαστοκύστης παρά την ικανότητά τους να δίνουν γένεση σε πολλούς, διαφορετικούς τύπους κυττάρων). Μέσω των κυττάρων αυτών δίνονται υποσχέσεις για εφαρμογές στην ανάπλαση ιστών, σε τραυματισμούς ή εγκαύματα, για μελλοντικές θεραπείες σε σοβαρά αυτοάνοσα νοσήματα αλλά ακόμα και για δημιουργία οργάνων.
Η κ. Παπαδάκη αναφέρει ότι «οι ιδιωτικές τράπεζες αναλαμβάνουν έναντι αμοιβής τη φύλαξη και των δύο τύπων κυττάρων, τόσο των αιμοποιητικών όσο και των βλαστοκυττάρων. Έτσι, αποτρέπεται η διάθεση του πρώτου τύπου (των αιμοποιητικών) στην παγκόσμια δεξαμενή. Δεν γίνεται αντιληπτό από τους γονείς ότι στις λευχαιμίες, που είναι το συχνότερο νόσημα της παιδικής ηλικίας, είναι προτιμότερη η αλλογενής μεταμόσχευση για να υπάρξει ανοσολογική αντίδραση που θα θανατώσει τα λευχαιμικά κύτταρα (δράση μοσχεύματος κατά λευχαιμίας). Επίσης, σε περιπτώσεις οξείας λευχαιμίας της παιδικής ηλικίας έχουν βρεθεί λευχαιμικά κύτταρα στον ομφάλιο λώρο κατά τη γέννηση. Η πιθανότητα να χρησιμοποιηθεί το αίμα του ομφάλιου λώρου από το ίδιο το παιδί ή την οικογένεια είναι πολύ χαμηλή, περίπου 1:20.000 περιπτώσεις. Εξαίρεση, βέβαια, αποτελεί η φύλαξη για γνωστό γενετικό ή μη πρόβλημα της οικογένειας, η λεγόμενη κατευθυνόμενη φύλαξη που, ούτως ή άλλως, γίνεται και από τις δημόσιες τράπεζες. Υπάρχουν, μάλιστα, χώρες στην Ευρώπη, όπως η Γαλλία, όπου έχει απαγορευτεί η λειτουργία ιδιωτικών τραπεζών φύλαξης ακριβώς επειδή έχει γίνει κατανοητή η αναγκαιότητα διάθεσης των δειγμάτων σε παγκόσμια δημόσια χρήση».
Από την άλλη, οι ιδιωτικές τράπεζες δίνουν υποσχέσεις για τις αναγεννητικές δυνατότητες των «βλαστοκυττάρων». «Θα πρέπει, ωστόσο, να γίνεται σωστή ενημέρωση ως προς το γεγονός ότι κύτταρα με ιδιότητες βλαστοκυττάρων βρίσκονται στον μυελό αλλά και στο λίπος και μπορεί να ληφθούν φρέσκα οποιαδήποτε στιγμή στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, δεν υπάρχει ο περιορισμός της συμβατότητας και μπορούν επομένως να ληφθούν όχι μόνο από το ίδιο το άτομο που τα έχει ανάγκη αλλά από οποιοδήποτε άτομο, και τέλος ότι τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα είναι κυρίως στο πλαίσιο κλινικών δοκιμών και όχι πάγιας χρήσης», αναφέρει η Αναπληρώτρια Πρύτανη.
«Στη δημόσια τράπεζα δεν αμφισβητούμε τις δυνατότητες των βλαστοκυττάρων, εξάλλου και εδώ μπορούν αν θέλουν οι γονείς να φυλάξουν κύτταρα για το δικό τους παιδί, με χρέωση όμως. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται η συντήρηση της δημόσιας τράπεζας. Το σημαντικό όμως είναι ότι τους ενημερώνουμε υπεύθυνα, για τις πραγματικές σημερινές δυνατότητες, προτρέποντας πάντα τους γονείς να δίνουν υλικό για δημόσια χρήση, για τις αιματολογικές ασθένειες, όπου οι εφαρμογές είναι πλέον αποδεδειγμένες. Πρέπει να καταλάβουμε πως τα κύτταρα από τον ομφάλιο λώρο αποτελούν δώρο ζωής, πρωτίστως, γα την κοινωνία και μετά για το παιδί μας…», καταλήγει η κ. Παπαδάκη.
Σεμινάρια ενημέρωσης στην Κρήτη
Το Κέντρο Ενημέρωσης και Συλλογής ΟμφαλοΠλακουντιακού Αίματος λειτουργεί στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης από την 1η Σεπτεμβρίου και ήδη εκδηλώνεται αυξημένο ενδιαφέρον από μέλλοντες γονείς. Αποτελεί κόμβο της Δημόσιας Τράπεζας ΟμφαλοΠλακουντιακού αίματος που λειτουργεί στην Ακαδημία Αθηνών και ευελπιστεί ότι με το ενδιαφέρον της Περιφέρειας Κρήτης θα λειτουργήσει ως αυτόνομη τράπεζα αφού μάλιστα οι υποδομές υπάρχουν ήδη με τη μορφή εργαστηρίου ειδικών προδιαγραφών (GMP).
Δωρεάν σεμινάρια ενημέρωσης πραγματοποιούνται κάθε Δευτέρα 11 με 1 το πρωί και κάθε Τετάρτη 4 με 6 το απόγευμα στην αίθουσα Σεμιναρίων της Ιατρικής Σχολής (πτέρυγα 8Β-ισόγειο). Επίσης, στο χώρο του ΚΕΣΟΠΑ γίνεται και η παράδοση του βιολογικού υλικού μετά τον τοκετό (από τους γονείς) τόσο τις καθημερινές όσο και τα Σαββατοκύριακα.
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν στα τηλέφωνα: 2810-394726, 6930847253. Ιστοσελίδα: www.kesopa.gr
