Βήμα πρώτο: Καταλάβετε τα πανεπιστήμια – Βήμα δεύτερο: Αλλάξτε τα

Tου Conor Tomás Reed. Έχουμε περάσει ενάμιση μήνα με το Occupy Wall Street, ένα κίνημα που εμπνέει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο για αποφασιστική δράση. Για πολλούς από μας η λέξη “κατάληψη” είναι μια λέξη που τραγουδιέται.

Αυτή η λέξη του οργισμένου πλήθους, ταυτόχρονα περιγραφική και περιοριστική, στοχεύει στο αναποδογύρισμα της λογικής του ιμπεριαλισμού. Μια ριζοσπαστική  κατάληψη του δημόσιου χώρου από το λαό δεν δημιουργεί σημεία ελέγχου: τα κατεδαφίζει.  Αντί να σφετεριζόμαστε τους πόρους των άλλων, γενναιόδωρα και ελεύθερα διαθέτουμε τους δικούς μας. Η κραυγή «κατάληψη» αντηχεί τώρα από το λιμάνι του Oakland μέχρι τις συνεδριάσεις του Τομέα Εκπαίδευσης της Νέας Υόρκης, από τις φανταχτερές δημοπρασίες του οίκου Sotheby’s ως τoυς κρυφούς κώδικες του μετρό στις ώρες αιχμής. Οι πλούσιοι καταδιώκονται τώρα κάθε φορά που εμφανίζονται δημόσια, ενώ οι τράπεζες παρασύρονται σε ένα ξέφρενο πισωγύρισμα.
Τα αποτελέσματα είναι πια φανερά: για μια ακόμη φορά, ένα κίνημα των φτωχών αλλάζει την πορεία της ιστορίας. Πως λοιπόν μπορούμε με την ίδια επιμονή να προχωρήσουμε σε κατάληψη των σχολών μας? Αρχικά,  οι ακτιβιστές στο χώρο της παιδείας κοιτάζοντας πέρα από τα  όρια του ακαδημαϊκού χώρου βοήθησαν στην μεταμόρφωση των δημόσιων πλατειών – που ήταν και η πρώτη μεγάλη πράξη του κινήματος. Πρόσφατα, οι συναθροίσεις του Πανεπιστημίου του Λαού (People’s University) και του Occupy CUNY (City University of New York) μαζί με την συνέλευση του OWS και το Ανοιχτό Φόρουμ, μας έδειξαν πως να μετασχηματίσουμε τους  δημόσιους χώρους σε  ελεύθερα βήματα συλλογικής εκπαίδευσης, σε μέρη που ο καθένας από μας να μπορεί να συμμετέχει ενεργά σε ουσιαστικές συζητήσεις. Σε σχέση με το στόχο να ανατραπούν οι επικρατούσες εκπαιδευτικές προτεραιότητες, αυτά τα διάπλατα ανοιχτά αντι-αμφιθέατρα αποδείχτηκαν απαραίτητα. Αλλά για τη δεύτερη μας δράση (στην κατάλληλη στιγμή για τον χειμώνα) χρειάζεται να σπρώξουμε το κίνημα των καταλήψεων πίσω, εκεί που οι δυνάμεις μας είναι ακόμα κρυμμένες:  στον πανεπιστημιακό χώρο. Η ανακατάληψη των σχολών από διδάσκοντες και φοιτητές σημαίνει ότι πολλά από τα ισχύοντα αλλά αποτυχημένα δόγματα της ανώτατης παιδείας πρέπει να εξοβελισθούν. Η ανταγωνιστική εξατομικευμένη μάθηση, η αυστηρή οριοθέτηση των επιστημονικών κλάδων, η επιφανειακή μόνο επιβράβευση της διαφοράς, ένα βαθμολογικό σύστημα που βίαια παραμορφώνει την αυτοεκτίμηση – αυτά είναι τα παιδαγωγικά εργαλεία του 1%. Σε αντίθεση με αυτά, ας φιλοξενήσουμε σε κάθε πανεπιστημιούπολη Γενικές Συνελεύσεις α-λα Occupy Wall Street που θα αγκαλιάσουν τις τοπικές κοινωνίες και θα βάλουν τις ακαδημαϊκά περιθωριοποιημένες φωνές πρώτες στην λίστα των ομιλητών και πρώτες στις δραστηριότητες που θα αποφασίσουμε.  Ας συνεργαστούμε ώστε με ψηφοφορία να παράγουμε “Διατριβές του Λαού” με θέμα την σημασία του κινήματος Occupy, με κοινό χρόνο γραφής και επιτροπές αξιολόγησης και ανάμειξη διάφορων κλάδων.  Όταν κάθε διατριβή τελειώνει μπορούμε μαζικά να μοιράζουμε διδακτορικά διπλώματα [P(eople)h(ave)D(dreams) (1)[i], οι άνθρωποι έχουν όνειρα], ώστε να σπάσουμε τα σύμβολα του ακαδημαϊκού κύρους.
Σημασία έχει να καταλάβουμε τις σχολές με ένα σαφή πολιτικό σκοπό. Δεν είναι αρκετό το καταλάβει ένα κτίριο μια μικρή ομάδα ριψοκίνδυνων φοιτητών και καθηγητών και να υψώσει μια σημαία. Για να πετύχουν οι καταλήψεις των σχολών και οι απεργίες χρειάζεται να στήσουμε εκτεταμένα δίκτυα υποστήριξης. Πρέπει να αντιπαραθέσουμε ένα οπλοστάσιο από ενέργειες τη στιγμή ακριβώς που οι συνήθεις δραστηριότητες θα διακόπτονται. Μπορούμε να μάθουμε πως οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στην Χιλή, στο Πουέρτο Ρίκο, στην Καλιφόρνια και στην Ευρώπη, όχι μόνο δεν σταμάτησαν αλλά πολλαπλασιάστηκαν, όταν οι πανεπιστημιουπόλεις έκλεισαν. Ο ιστορικός της εργασίας  Paul Johnston λέει ότι «αρχίζουμε να θεωρούμε την απεργία όχι σαν το κατέβασμα του διακόπτη – αφήστε τα εργαλεία σας, βγείτε έξω, σταθείτε έξω από το χώρο δουλειάς και εμποδίστε τον κόσμο να σπάσει την απεργία – αλλά αντίθετα σαν ανοιχτό διακόπτη, ώστε να κινητοποιήσουμε έναν τεράστιο αριθμό συμμετεχόντων σε συντονισμένη δράση.
Για να πάμε λίγο πιο βαθειά, τι σημαίνει για μας η θεωρία της κατάληψης? Αν και κάποιοι αναπαυτικά βολεμένοι ριζοσπάστες πανεπιστημιακοί θα διακήρυτταν άλλα, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι πως η απελευθερωτική παιδεία είναι ένα μέσο, δεν είναι ο σκοπός. Τα ριζοσπαστικά βιβλία που είναι αποσυνδεδεμένα από την κοινωνική δράση είναι μοναχικές σημαίες που ανεμίζουν πάνω σε ένα κατά τα άλλα αδιαφιλονίκητο εποικοδόμημα.
Όπως οι Paulo  Freire,  Ngugi Wa  Thiong’o και άλλοι επιμένουν, έχουμε ενσωματωθεί σε ένα ιμπεριαλιστικό σωρρευτικό πρότυπο εκπαίδευσης. Όσο πιο πολλά κερδίζουμε ανεβαίνοντας στην ιεραρχία της εκπαίδευσης, τόσο πιο αβέβαιη γίνεται η αντίσταση μας σε αυτό το πρότυπο. Εν τούτοις, ο ύστερος ιστορικός του λαού Howard Zinn είχε κατανοήσει τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τον ριζοσπαστισμό στο πανεπιστήμιo. Όταν ήταν στο Κολλέγιο Spelman, μετά το μάθημα αυτός και οι φοιτητές του διαδήλωναν μαζί εναντίον πράξεων διαχωρισμού στο κολλέγιο, όπως οι χωριστοί πάγκοι στο εστιατόριο. Σε τέτοιες στιγμές οι υψηλοί τοίχοι της θεωρίας γινόταν ξαφνικά διαπερατοί. Δοκιμάζουμε την διαδικασία της μάθησης προσπερνώντας τις σελίδες για χάρη της ζωντανής κονωνικής πραγματικότητας. Η σχέση μεταξύ ιδεών και νομίσματος είναι άλλος ένας στόχος για την θεωρία της κατάληψης. Ο Pierre  Bourdieu  επισημαίνει την γαλλική λέξη «louer» που σημαίνει και «επαινώ» και «ενοικιάζω». Μου θυμίζει την παλιά πρακτική της μέρας των εγκαινίων των μεταπτυχιακών σεμιναρίων, όταν η κάθε φοιτήτρια τριγυρίζει και προσπαθεί να μοιραστεί τα  ενδιαφέροντα της: «Ενδιαφέρομαι για αυτό τον τομέα, έχω ενδιαφέρον για αυτήν την μεθοδολογία» κλπ κλπ.  Η λέξη «ενδιαφέρον» (2) υποδηλώνει μία αμερόληπτη και ήρεμη ματιά, αλλά επίσης έχει και κάποιες σαφείς οικονομικές προεκτάσεις. Δανειζόμαστε ιδέες μέσα από τις σχολές, πληρώνοντας ως οφείλουμε τόκο σε αυτούς στους οποίους ανήκουν, και έτσι συγκεντρώνεται αξία σε συγκεκριμένους τύπους γνώσης. Με αυτή την παράδοση των εγκαινίων να μοιραζόμαστε τα ενδιαφέροντα μας (σαν εκπαιδευόμενοι τραπεζίτες ή σαν συλλέκτες αγαθών), ασκούμε την ψυχρή ιδιοκτησία των ιδεών. Για να απελευθερώσουμε την παιδεία θα πρέπει να απαλλοτριώσουμε τις ιδέες μας από την συστημική ιεραρχική λανθασμένη αξιολόγηση. Επιπλέον θα ήταν σωστό να ενσωματώσουμε στις αίθουσες και τις κοινότητες μας τις μεθόδους συζήτησης του Occupy Wall Street.
Πόσο συχνά προσπαθούμε προσεκτικά να επιτύχουμε αποδοχή για πολύπλοκες θέσεις και απόψεις; Έχουμε διδαχτεί να θεωρητικολογούμε σαν πεινασμένες ύαινες, αποκεφαλίζοντας τις ιδέες των άλλων. Αντίθετα μια δεμένη εκπαιδευτική κοινότητα, όπου ο ένας ακούει τον άλλο επαναλαμβάνοντας λέξη προς λέξη αν χρειαστεί, μπορεί να εγγράψει το κοινωνικό έργο των ακαδημαϊκών με μια κοινή αίσθηση κριτικής δόμησης. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να δοκιμάσουμε να ξεφύγουμε από την δραματική καθήλωση των τελευταίων δεκαετιών στην άβυσσο του αρνητισμού. Η τροχιά του κοινωνικού μας κινήματος απαιτεί τώρα επαναπροσανατολισμό και επαναστελέχωση. Το παγκόσμιο κίνημα καταλήψεων πλατειών θα επεκταθεί αν παρουσιαστούν, συζητηθούν, δοκιμαστούν, επανεκτιμηθούν και δοκιμαστούν ξανά ξεκάθαρες εναλλακτικές προτάσεις ενάντια σε αυτό το πλήρως χρεωκοπημένο σύστημα, με κάθε στάδιο σε αυτή τη διαδικασία να προωθεί νέους, ευρύτερους δρόμους, ώστε οι άνθρωποι να συμμετέχουν σε αυτές τις φανταστικές προσπάθειες για κοινωνική αλλαγή. Τελικά ένα τέτοιο εκτεταμένο σχέδιο θα απαιτήσει να αλλάξουμε τις αντιλήψεις μας για το σχολείο συνολικά. Οι Fred Moten και Stefano Harney τονίζουν την παρούσα «σκοτεινή πλευρά» της παιδείας λέγοντας πως «το πανεπιστήμιο εμπεριέχει τον εγκλεισμό σαν προϊόν της αδιαφορίας του». Παραδόξως, επομένως, ο ρόλος μας στην μεταμόρφωση των σχολών θα  περιλαμβάνει την προσπάθεια να ακυρωθεί η λειτουργία τους σαν επίσημων χώρων παραγωγής της γνώσης,  ακριβώς όπως την ίδια στιγμή θα παλεύουμε να καταργήσουμε τις φυλακές που διατηρούν την αποικιοκρατία με άλλα μέσα. Η απελευθέρωση των σχολείων είναι η απελευθέρωση μιας κοινωνίας που η παιδεία της  κωδικοποιεί και φέρνει σε αντιπαράθεση τις ανάγκες και τα όνειρα των ανθρώπων. Για το σκοπό αυτό το μάθημα του λαού έχει ήδη ξεκινήσει με εγγυημένα δωρεάν δίδακτρα και ανοιχτές παρακολουθήσεις. Θα φτιάξουμε την διδακτέα ύλη καθώς θα προχωράμε.

Σχόλια