Σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, ο πρόεδρος του Συλλόγου Εργαζομένων του ΕΟΠΑΕ Βασίλης Γρετσίστας περιγράφει τη νέα πραγματικότητα για τις δημόσιες δομές απεξάρτησης στη χώρα. Μιλά για αυταρχισμό, υποβάθμιση προσωπικού, κατακερματισμό θεραπευτικών κοινοτήτων και μια μετάβαση που μοιάζει περισσότερο με διάλυση παρά με μεταρρύθμιση. Οι εργαζόμενοι καλούνται να αντέξουν, χωρίς σχέδιο, χωρίς προστασία, με μοναδικό όπλο την εμπειρία, τη συλλογικότητα και το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους ανθρώπους που παλεύουν να απεξαρτηθούν.
Στις ανακοινώσεις του Συλλόγου Εργαζομένων ΕΟΠΑΕ* γίνεται λόγος για όργιο αυταρχισμού απέναντι στους εργαζόμενους και τις δομές, και σε συνδικαλιστικούς εκπροσώπους που πρωταγωνίστησαν το προηγούμενο διάστημα στον αγώνα υπεράσπισης του ΚΕΘΕΑ. Θέλετε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα;
Για τη διοίκηση του οργανισμού μοιάζει να είναι οι εργαζόμενοί του σαν ένα σακούλι με φασόλια. Βάζει το χέρι μέσα, τραβάει όσους μπορεί με τη χούφτα του και τους τοποθετεί στα πιάτα, στα βάζα και στις κατσαρόλες. Αρκεί να βγαίνουν οι αριθμοί. Σε πολλές περιπτώσεις μετακινούνται σε υπηρεσίες άσχετες με την ειδικότητα, εκπαίδευση, επιστημονική κατάρτιση και προϋπηρεσία τους. Υπάρχουν Μονάδες όπου δεν μένει κανένας από όσους εργάζονταν ως τώρα, και οι θεραπευμένοι, πρώην χρήστες και μέλη των οικογενειών τους, χάνουν κάθε σημείο αναφοράς, με τεράστιο κίνδυνο για τη θεραπευτική τους πορεία.
Υποβαθμίζεται μαζικά προσωπικό με μεγάλη εμπειρία και θέσεις ευθύνης από το σύνολο των προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής προσέγγισης. Όλοι οι υπεύθυνοι Προγραμμάτων όχι απλώς δεν είναι πλέον υπεύθυνοι Προγραμμάτων, γιατί πλέον δεν υφίστανται ενιαία προγράμματα, αλλά δεν έχει πλέον ούτε καν θέση υπεύθυνου Τμήματος. Η διοίκηση στοχοποιεί και παρενοχλεί συστηματικά όσους και όσες διαφωνούν μαζί της. Μέσα σε αυτή την κατάσταση, που μοιάζει με… ανταλλαγή πληθυσμών, έχουν μετατεθεί (και κάποια ταυτόχρονα έχουν υποβιβαστεί) μέλη του διοικητικού συμβουλίου του Συλλόγου, φυσικά με παντελή αδιαφορία για την προστασία της συνδικαλιστικής δράσης.
Ποια τα πρώτα δείγματα γραφής του νέου ΕΟΠΑΕ; Επιβεβαιώνονται οι φόβοι για την υποβάθμιση της πρόληψης και απεξάρτησης από το νέο νομοθετικό πλαίσιο της κυβέρνησης;
Η θέση μας για τον νόμο είναι γνωστή. Την καταθέσαμε στον δημόσιο διάλογο. Ήμασταν κάθετα αντίθετοι στον νόμο και, δυστυχώς, επιβεβαιωνόμαστε σήμερα. Και λέω δυστυχώς γιατί η κοινή αίσθηση που υπάρχει σε πάρα πολύ κόσμο είναι ότι η πραγματικότητα που ζούμε καθημερινά έχει ξεπεράσει τις όποιες εκτιμήσεις. Σωρευτικά έχουμε: Πρώτον, την κατάργηση των ιστορικών ονομάτων των κοινοτήτων. Τα ονόματα Ιθάκη, Αργώ, Διάβαση, Νόστος, 18 Άνω κ.λπ. δεν υπάρχουν πια, ενώ ο νόμος δεν απαγόρευε π.χ. η Θεραπευτική Κοινότητα ΚΕΘΕΑ Ιθάκη να λέγεται Θεραπευτική Κοινότητα ΕΟΠΑΕ Ιθάκη. Δεύτερον, τον κατακερματισμό, ακόμα και την εξαφάνιση Μονάδων που ως τώρα λειτουργούσαν ενιαία κάτω από την ομπρέλα ενός Θεραπευτικού Προγράμματος. Τρίτον, την τεράστιας κλίμακας μετακίνηση προσωπικού, ειδικά από τις Μονάδες ψυχοκοινωνικής προσέγγισης. Και τα τρία μαζί αυτά συνιστούν διάλυση για τις υπηρεσίες που υπήρχαν.
Το Υπουργείο και η διοίκηση του ΕΟΠΑΕ κάνουν λόγο για τομή στην απεξάρτηση. Είναι βιώσιμο το σχέδιό τους;
Τόσο το Υπουργείο όσο και η διοίκηση προσπαθούν να κρύψουν την πραγματική κατάσταση, και σε μεγάλο βαθμό το έχουν καταφέρει. Και όταν λέω να κρύψουν εννοώ ότι παραμένει μια κατάσταση εφαρμογής ενός νόμου πλέον, από μια συγκεκριμένη διοίκηση, όπου παρουσιάζεται ως μια τομή, μια μεγάλη και αναγκαία διοικητική συνένωση, ενώ το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας εξέφραζε και συνεχίζει να εκφράζει την αντίθεσή του στην ομογενοποίηση υπηρεσιών που λειτουργούσαν με διαφορετική φιλοσοφία. Επρόκειτο για θεραπευτικές πρακτικές που μοιάζουν μεταξύ τους αλλά ήταν διαφορετικές, διότι απευθύνονταν σε διαφορετικούς ανθρώπους και διαφορετικές ανάγκες. Γι’ αυτό οι άνθρωποι δοκίμαζαν και επέλεγαν αυτό που τους ταίριαζε. Η δε περίφημη διασύνδεση των υπηρεσιών, που προηγουμένως ήταν άμεση, ευέλικτη, ενιαία, με εξασφάλιση του θεραπευτικού συνεχούς σε επίπεδο προγράμματος, έχει φέρει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο οργανισμός αυτή τη στιγμή είναι αδιοίκητος, δεν υπάρχει καμία διασύνδεση, έχουμε τεχνητές συγκολλήσεις. Και το κυριότερο, όχι μόνο έχει χαθεί η διασύνδεση μεταξύ των καταργούμενων φορέων, αλλά έχει χαθεί ακόμα και η σχέση που υπήρχε μεταξύ των Μονάδων του ίδιου προγράμματος. Από την περιστρεφόμενη πόρτα για τους ανθρώπους στη χρήση, φτάσαμε στους περιστρεφόμενους εργαζόμενους από δομή σε δομή.
Τα ερωτήματα έχουν τεθεί, και αφορούν το ποιος παίρνει την ευθύνη αν δεν καταργηθούν, και μάλιστα άμεσα, οι τελευταίες τραγικές αποφάσεις της προσωρινής διοίκησης του ΕΟΠΑΕ. Και δεν έχουν τεθεί μόνο από εμάς, αλλά και από ανθρώπους, συλλογικότητες και φορείς του πεδίου. Όσο και αν οι «αρμόδιοι» παρουσιάζουν αριθμούς και νούμερα, όλα δείχνουν ότι αυτό δεν πρόκειται να λειτουργήσει…
Τι γίνεται τώρα με όλο τον πλούτο και την πολυμορφία των δομών του πρώην ΚΕΘΕΑ στις οποίες βάζουν λουκέτο;
Όπως σας είπα, η διοίκηση του οργανισμού προχώρησε, πέρα από την κατάργηση των φορέων, και στην κατάργηση των ονομάτων των κοινοτήτων. Και τα αντικατέστησε με άχρωμα, άοσμα, άγευστα, τυποποιημένα ονόματα. Καθόλου τυχαία επιλογή… Ευτυχώς που δεν προχώρησε και στην κατάργηση των ονομάτων των νοσοκομείων που βρίσκονται οι μονάδες χορήγησης από τον πρώην ΟΚΑΝΑ! Ό,τι δεν χωράει στο ιατροκεντρικό μοντέλο θα απορρίπτεται, είτε απότομα, είτε σταδιακά. Θα βλέπουμε καθημερινά αυτόν ή τον άλλο ρυθμό. Η διοίκηση βέβαια ισχυρίζεται πως τίποτα δεν άλλαξε, οι υπηρεσίες παραμένουν ως έχουν, όλα είναι βάσει σχεδίου, κι ότι εάν πάρεις κάπου τηλέφωνο κάποιος θα το σηκώσει να το επιβεβαιώσει κ.ο.κ. Είναι ένα άλλο σύμπαν…
Πώς βρίσκουν όλα αυτά την κοινότητα της απεξάρτησης, τους εργαζόμενους, τους θεραπευόμενους και τις οικογένειές τους; Πώς μπορεί να επιβιώσει αυτή η κοινότητα σε ένα περιβάλλον φόβου και ανασφάλειας;
Όλα τα παραπάνω έχουν επηρεάσει όλους τους εμπλεκόμενους με το σύστημα. Αντιλαμβάνονται αυτό που τους συμβαίνει, γιατί το ζουν καθημερινά. Συνυπάρχουν αυτή τη στιγμή όλα τα στοιχεία μετάβασης στην επιβολή ενός ειδικού καθεστώτος στο χώρο της απεξάρτησης. Το στοιχείο των δεσμών που υπάρχουν μεταξύ όλων αυτών των επιπέδων, το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, έχει κρατήσει όρθιες τις δομές μέχρι στιγμής. Βάλλονται όμως συνεχώς από τον συγκεντρωτισμό, τη γραφειοκρατία, και τα διάφορα πλασαρίσματα σε όλα τα επίπεδα. Θα ήθελα πάρα πολύ να μιλήσω μέσα από τα λόγια συναδέλφων μου, γονιών και αποφοίτων που είμαστε σε συνεχή επαφή αυτό το διάστημα. Δεν μου είναι εύκολο να αρχίσω όμως γύρω από αυτά, γιατί δεν θα τελειώνω… Χαρακτηριστικά μεταφέρω μόνο δύο φράσεις: «Πρέπει να αντέξουμε, να αντέξουμε» και «Πώς γίνεται, για να λειτουργούμε καλύτερα και αποδοτικότερα, να πρέπει να καταργηθούμε;»…
Ποιες ενέργειες έχει κάνει το σωματείο σας για να αμυνθεί απέναντι στη διάλυση; Πώς σας έχει επηρεάσει η μετάβαση από το ΚΕΘΕΑ στον ενιαίο πια ΕΟΠΑΕ;
Η μετάβαση για εμάς άρχισε πριν την 1η Φεβρουαρίου. Αφορούσε τις πρωτόγνωρες ανάγκες για όλους μας, που προκύπτουν από τη συμμετοχή μας σε έναν πολύ μεγαλύτερο εθνικό οργανισμό, και την ανάγκη ύπαρξης ενός και ενιαίου σωματείου που να καλύπτει το σύνολο των εργαζομένων. Αυτή η διαδικασία διαπερνά όλες τις κινήσεις μας μέχρι στιγμής, από τις ανακοινώσεις μας, την προσπάθεια καθημερινής πολλαπλής ανταπόκρισης σε προβλήματα συναδέλφων, τις εκδηλώσεις μας, τη στάση εργασίας, και προχθές την απεργία. Πλέον βρισκόμαστε μαζί, άνθρωποι από το ΚΕΘΕΑ, τον ΟΚΑΝΑ, το 18 ΑΝΩ, την Αργώ κ.λπ., με διαφορετικές κουλτούρες, άλλη συνδικαλιστική διάρθρωση, που πρέπει να σκεφτούμε πραγματικά όλοι μαζί έναν τρόπο ύπαρξης. Αυτό από μόνο του έχει τεράστιο ενδιαφέρον και απαιτεί την εκπλήρωση πολλών προϋποθέσεων.
Προς το παρόν έχουμε μπροστά μας τον συγκεκριμένο τρόπο διοίκησης που έχει επιλέξει ο προσωρινός πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ, και που μοιάζει σαν να αποφασίζει για όλα μόνος του. Αναρωτιόμαστε αν τα υπόλοιπα μέλη του Δ.Σ., του Επιστημονικού Συμβουλίου και των διευθυντών του ΕΟΠΑΕ συμφωνούν με αυτές τις αποφάσεις. Φυσικά αυτό το ερώτημα δεν μας απαντήθηκε ουσιαστικά ούτε από τον υφυπουργό που εποπτεύει τον φορέα.
Τι σημαίνει να υπερασπίζεσαι έναν τόσο ευαίσθητο θεσμό απέναντι σε μια σαρωτική επίθεση; Ποια η αλληλεπίδρασή σας με την υπόλοιπη κοινωνία;
Ζούμε σε μια περίοδο που από παντού έρχονται σημάδια, ότι δεν πάνε καλά τα πράγματα στους θεσμούς της χώρας. Ζούμε καθημερινά τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Οι σκοτούρες καθημερινά πολλαπλασιάζονται για την κυβέρνηση, αλλά και εσωτερικά στον οργανισμό, για όσους ένθεν κακείθεν υποστήριζαν όλων των ειδών τις μεταρρυθμίσεις, όπως τώρα την ψυχιατρική. Τα ερωτήματα έχουν τεθεί, και αφορούν το ποιος παίρνει την ευθύνη αν δεν καταργηθούν, και μάλιστα άμεσα, οι τελευταίες τραγικές αποφάσεις της προσωρινής διοίκησης. Και δεν έχουν τεθεί μόνο από εμάς, αλλά και από ανθρώπους, συλλογικότητες και φορείς του πεδίου. Τα γνωρίζουν αυτά τα ερωτήματα. Όσο και αν οι «αρμόδιοι» παρουσιάζουν αριθμούς και νούμερα, όλα δείχνουν ότι αυτό δεν πρόκειται να λειτουργήσει. Το επόμενο ζήτημα θα αφορά το τι απαιτείται για την αναγκαία αντικατάσταση του νόμου. Αυτό αποτελεί μιαν άλλη ατζέντα, για το τι είδους υπηρεσίες απεξάρτησης χρειάζεται η χώρα. Και σε αυτό χρειάζεται να τεθούν ερωτήματα, οπτικές και να επιχειρηθούν απαντήσεις μέσα από πρωτοβουλίες.
Σε μια περίοδο γενικής κρίσης, που οι πιέσεις συλλογικά προς την κοινωνία και ατομικά στον καθένα μας πολλαπλασιάζονται, τι σημαίνει να απαξιώνεται αυτή η εμπειρία και οι άνθρωποι που είναι φορείς της;
Την απαξίωση μπορείς να την ανιχνεύσεις και συλλογικά και ατομικά. Το να υποστηρίζει κανείς ότι η κατάργηση, κατάτμηση, συγχώνευση μονάδων, μαζί με μετακινήσεις εργαζομένων από αυτές τις μονάδες, δεν συνιστούν και κατάργηση των υπηρεσιών που υπήρχαν, γιατί τάχα μπορούν να γίνουν με άλλο προσωπικό, νομίζω είναι απαξιωτικό για τους ανθρώπους που εκπαιδεύτηκαν, εξειδικεύτηκαν και έχουν αυτή τη δεδομένη στιγμή ανοιχτές σχέσεις με τους θεραπευόμενους. Είναι όμως ακόμη πιο απαξιωτικό για τους πολίτες της χώρας μας, που έχουν ανάγκη από ποιότητα σε αυτές τις υπηρεσίες.
* Βλ. μεταξύ άλλων «ΕΟΠΑΕ: Αντιδράσεις για τη διάλυση της απεξάρτησης» (φύλλο 737).
