Το έβλεπα από χρόνο σε χρόνο να χτίζεται με φορτηγά, εργάτες και γερανούς. Ξαφνικά, σε ένα από τα περασμένα ταξίδια μου, είδα το λεωφορείο, που μας παρέλαβε από το αεροπλάνο, να μας πηγαίνει προς ένα υπερφωτισμένο νέο κτήριο που ήταν εντυπωσιακό εξωτερικά και στο εσωτερικό του όλα γυάλιζαν, καινούργια. Ένα state-of-the art, που θα έλεγαν και οι Αμερικάνοι, κτήριο που αντικαθιστούσε το παλιό σοβιετικού τύπου γκρι οικοδόμημα με τις κοφτές κλήσεις, τις ψηλοτάβανες αίθουσες που κατά κανόνα ήταν διακοσμημένες με μεγάλες ανάγλυφες αναπαραστάσεις και ψηφιδωτά και μερικά ακόμα έχουν τουαλέτες αλά-τούρκα. Τώρα, αυτοματισμοί παντού, πελώριες τζαμαρίες, μοντέρνα επίπλωση για ένα αεροδρόμιο που φέρει το όνομα του μεγάλου μουσουργού Σεργκέι Προκόφιεφ, που είναι γέννημα της περιοχής, και αποτελεί την πόρτα εισόδου όχι μόνο στην πόλη των πιο ισχυρών, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, ολιγαρχών της Ουκρανίας, αλλά και σε ολόκληρη την περιφέρεια του Ντονιέτσκ. Μια περιφέρεια από τις 27 της χώρας που είναι η μεγαλύτερη πληθυσμιακά, με πάνω από τέσσερα εκατομμύρια κατοίκους και συγκεντρώνει το βαρύ πυροβολικό της εθνικής βιομηχανίας, με επίκεντρο τον άνθρακα και το μέταλλο, έχοντας ταυτόχρονα μέρος του τεράστιου σιτοβολώνα που εκτείνεται στη στέπα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Τώρα, αυτό το μεγαλοπρεπές νεόκτιστο κτήριο έχει γίνει ερείπια από τους από αέρος και ξηράς βομβαρδισμούς, καθώς το αεροδρόμιο διεκδικείται τόσο από το στρατό του Κιέβου που το έχει καταλάβει όσο και από τους αυτονομιστές που ελέγχουν την πόλη του ενός εκατομμυρίου κατοίκων, με το μεγάλο πανεπιστήμιο, τη μεγάλη όπερα, τη μεγάλη βιβλιοθήκη· όλα τα μέγαρα της πόλης είναι μεγάλα και ελληνορωμαϊκής αρχιτεκτονικής στην έδρα της Σαχτιόρ, της ποδοσφαιρικής ομάδας των ανθρακωρύχων.
Το μακελειό
Και ξαφνικά, το μπαμ έγινε στο Σαρτανά, το πιο μεγάλο ελληνικό «χωριό» του Ντονμπάς. Στο Σαρτανά κανένας δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα από πού ήρθε το πλήγμα που στην κυριολεξία διαμέλισε 7 ανθρώπους ελληνικής καταγωγής (έξι από το Σαρτανά και έναν από το Σταριι Κριμ) και τραυμάτισε άλλους 18. Το πιθανότερο είναι να προήλθε από τους αυτονομιστές που στόχευσαν λαθεμένα τις κοντινές σιταποθήκες που χρησιμοποιεί ο ουκρανικός στρατός. Κάτοικοι, όμως, μου είπαν ότι συχνά οι Ουκρανοί στρατιώτες που παίρνουν φύλλο πορείας για να φύγουν από την εμπόλεμη ζώνη ή αποστρατεύονται, πανηγυρίζουν πίνοντας βότκα και πυροβολώντας. Τις προάλλες έριξαν πυρά εναντίον δικών τους στην κοντινή Ταλακόβκα! Η αλήθεια είναι είδος σε ανεπάρκεια στη σημερινή Ουκρανία.
Η κατάσταση στα «χωριά των Ελλήνων», όπως είναι γνωστή η περιοχή, είναι τραγική. Τανκς, τεθωρακισμένα και πολυβολεία μέσα στα χωριά, μπλόκα στους δρόμους και συνεχείς ήχοι από ανταλλαγή πυροβολισμών. Και οι Έλληνες εμφανίζονται διασπασμένοι. Άλλοι με τους αυτονομιστές και άλλοι με τους κυβερνητικούς, με πλειοψηφούσα, απ’ ό,τι φαίνεται, την επιθυμία να μην διαμελιστεί η χώρα, μια επιθυμία, όμως, που από πολλούς θεωρείται πλέον ουτοπική.
Περί Σαρτανά
Οι Σαρτανιώτες, αγρότες και βιομηχανικοί εργάτες στην πλειονότητά τους, διατείνονται με περηφάνια ότι το χωριό τους είναι η ναυαρχίδα των ελληνικών χωριών της αζοφικής περιοχής, όχι μόνο λόγω των περίπου 7.000 Ρωμιών που το κατοικούν. Ανέκαθεν είχαν έναν ευγενή ανταγωνισμό με τα άλλα χωριά, ιδίως εκείνα που έχουν επίσης αναδείξει σημαντικές προσωπικότητες, όπως το Στάριι Κριμ και το Μάλι Γιανισόλ. Σε όλες τις κοινές γιορτές των Ελλήνων, με κορυφαία τη Μέγα Γιορτή που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια με τη συμμετοχή των καλύτερων καλλιτεχνικών συγκροτημάτων των ελληνικών κοινοτήτων, «Τα διαμάντια του Σαρτανά», που ιδρύθηκαν το 1935, ξεχωρίζουν για την πολυμελή ορχήστρα τους, το μεγάλο αριθμό των νεαρών μελών τους, για τα κοστούμια τους και για την ποιότητα των εμφανίσεών τους. Μόνο το συγκρότημα «Παναΐρ» από το Ντονιέτσκ, με δεκάδες παιδιά και νέους από 5 μέχρι 35 ετών, μπορεί να τους κοντράρει στο χορευτικό σκέλος με τις ευφάνταστες χορογραφίες του Κωνσταντίνου Χαϊτούλοφ που κατάγεται από το ελληνικό χωριό Γκρανίτναγιε-Καράν.
Από το 1997, που παραβρέθηκα στη θεμελίωση της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι τα θυρανοίξια που μαγνητοσκόπησα το 2005. Η Ομοσπονδία των Ελληνικών Συλλόγων της Ουκρανίας έκανε πολύ μεγάλο αγώνα, όλα αυτά τα χρόνια, για να μαζέψει φασούλι το φασούλι τα χρήματα που χρειάστηκαν για την ανέγερση της εκκλησίας.
Πολλοί είναι ακόμα, ιδίως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, που ξέρουν την ελληνική διάλεκτο που μιλούσαν οι πρόγονοί τους από την Κριμαία όταν ίδρυσαν το χωριό στην Αζοφική Θάλασσα, το 1780. Τη γλώσσα την οποία μετέτρεψαν από προφορική σε γραπτή οι σπουδαίοι Ρωμιοί ποιητές μεταξύ των οποίων οι Σαρτανιώτες, όπως ο Λεόντι Κυριάκοφ, τον οποίο πρόλαβα να γνωρίσω και να καταγράψω τις πολύωρες συζητήσεις μας. Βέβαια, οι νεότεροι, μαθητές και φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Μαριούπολης, προτιμούν να μάθουν τα ελληνικά που μιλιούνται στην ιστορική τους πατρίδα, όπως αποκαλούν την Ελλάδα.
Προσπερνώντας την επιγραφή στην είσοδο της κωμόπολης, με το Σαρτανά γραμμένο στα κυριλλικά και τα ελληνικά, διαμέσου των όμορφων λευκών και γαλάζιων αγροτικών σπιτιών με τους λουλουδόκηπους, φτάνει κανείς εύκολα στο μεγάλο και περιποιημένο σχολείο που οι τάξεις και οι τοίχοι του είναι διακοσμημένα με θέματα από την ελληνική μυθολογία. Δίπλα είναι το πλούσιο σε υλικά μουσείο με εξαιρετικά ντοκουμέντα από την ιστορία των Ελλήνων και όχι πολύ μακριά το Ωδείο που βγάζει πολύ καλούς μουσικούς, το επιβλητικό μνημείο για τους πεσόντες στον αντιφασιστικό πόλεμο και το Πολιτιστικό Κέντρο «Ταμάρα Κατσή», προς τιμήν της σπουδαίας Ελληνίδας ακτιβίστριας και τραγουδίστριας που σκοτώθηκε άδοξα, λίγο μετά την εμφάνισή της στο Φεστιβάλ του Ελληνισμού της Διασποράς, που είχαμε οργανώσει το 1997, στο Ηρώδειο.
Η Ουκρανία σε συνεχή πτώση
Ο πρόεδρος Ποροσένκο πιέζεται από τους Αμερικάνους, τους Γερμανούς και τους Ρώσους, πιέζεται από τη νεοφασιστική-εθνικιστική άκρα δεξιά, πιέζεται και από την κοινωνία που βιώνει άσχημα τις συνέπειες της καταστροφής. Εργοστάσια που κλείνουν, αμέτρητα οικοδομικά συγκροτήματα υπό κατασκευή εγκαταλειμμένα, εκατομμύρια άνθρωποι χωρίς μισθούς και συντάξεις, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, χιλιάδες νεκροί και τραυματίες. Και ήδη η Ουκρανία έχασε το «μπριγιάν» της, την Κριμαία, έχει μισοχάσει άλλο ένα σημαντικό κομμάτι στη βιομηχανική Ανατολική Ουκρανία και, πάνω απ’ όλα, πέρα από τις αλαζονικές κραυγές και την τρομοκρατία των εθνικιστών, έχασε κάθε αίσθημα αξιοπρέπειας και ασφάλειας, με ένα πολιτικό σύστημα διαλυμένο, τους ολιγάρχες να διαμοιράζουν τη χώρα, τους ξένους να φέρονται σαν αφεντικά και ένα στρατό σε αποσύνθεση με χαμηλό ηθικό και έκδηλη ηττοπάθεια.
Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι φέτος η ουκρανική οικονομία θα μειωθεί κατά 8%, ενώ η Κεντρική Τράπεζα της Ουκρανίας εκτιμά ότι η πτώση θα είναι 10%. Οι τιμές όλων των προϊόντων έχουν αυξηθεί δραματικά, αφού το εθνικό νόμισμα της χώρας, μέσα σε λίγους μήνες, έχει χάσει πάνω από το 50% της αξίας του. Σε πολλές περιοχές της χώρας, οι συναλλαγές γίνονται με δολάρια και ευρώ, θεωρώντας ότι το εθνικό νόμισμα, που βρίσκεται σε ακανόνιστη πτώση, έχει αμφίβολη ανταλλακτική αξία. Το ευρώ πλέον εξαργυρώνεται με 17,5 γρίβνες αντί για 11 που ήταν η ισοτιμία πέρσι τέτοια εποχή, που κάναμε γυρίσματα για ένα νέο ντοκιμαντέρ για τους Έλληνες. Οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι, χρησιμοποιώντας μια μερίδα ντόπιων ολιγαρχών και τις ακροδεξιές ομάδες που καιροφυλακτούσαν, κατέστρεψαν την Ουκρανία. Ποτέ ξανά η Ουκρανία δεν θα είναι αυτό που ήταν. Ήταν μεν προβληματική στο πολιτικό πεδίο, αλλά ακέραια στο εθνικό και ειρηνική στο κοινωνικό πεδίο. Τώρα, οι όποιοι δημοκρατικοί θεσμοί υπήρχαν καταλύθηκαν και το δηλητήριο του εθνικισμού διαπέρασε βιαίως όλη την κοινωνία απ’ άκρη σ’ άκρη διαταράσσοντας σοβαρά, και ίσως αμετάκλητα, τις θαυμαστές ισορροπίες ανάμεσα στις 130 εθνικές μειονότητες και ομάδες που αποτελούν το λαό αυτής της μεγάλης, πλούσιας και όμορφης χώρας.
Την περασμένη Δευτέρα, ο φασιστικός Δεξιός Τομέας και το Τάγμα Αζόφ, διαδήλωσαν ανενόχλητα στο Κίεβο με νεοφασιστικές σημαίες και λάβαρα, εν όψει των βουλευτικών εκλογών που έχουν προκηρυχτεί για τις 26 Οκτωβρίου και θα διεξαχθούν, όπου διεξαχθούν, κάτω από ένα καθεστώς φόβου, απαγορεύσεων και περιορισμών στη συμμετοχή των πολιτών και των πολιτικών δυνάμεων της Ανατολικής Ουκρανίας, αλλά και του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η Ουκρανία όπως την αγάπησα δεν υπάρχει πια!
Στ. Ελληνιάδης
Η ελληνική κυβέρνηση
Τι δουλειά, άραγε, έχει ο πρόξενος της Ελλάδας να επισκέπτεται φυλάκια του ουκρανικού στρατού και να φωτογραφίζεται με Ουκρανούς στρατιώτες; Ποια σκοπιμότητα καθορίζει αυτή την επιλογή; Γιατί η ελληνική κυβέρνηση παίρνει θέση, και μάλιστα προκλητική, στην τοπική διένεξη, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά του διχασμού και της σύγκρουσης; Ποιον εξυπηρετεί αυτή η πολιτική; Τους Έλληνες ή τον Ομπάμα, τη Μέρκελ και το Δεξιό Τομέα;
Είναι κωμικοτραγική η συμπεριφορά των ελληνικών αρχών. Αφού μετέφεραν το προξενείο της Μαριούπολης σε άλλη πόλη ισχυριζόμενοι ότι κινδυνεύουν οι υπάλληλοί του, και ενώ το επανέφεραν χωρίς η κατάσταση να έχει αλλάξει, o πρόξενος, ο οποίος σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργού Εξωτερικών, ήταν αυτός που πρότεινε τη μεταφορά του προξενείου στο Ντνιπροπετρόφσκ, επισκέπτεται τώρα τις μονάδες του ουκρανικού στρατού και φωτογραφίζεται με στρατιώτες που για πολλούς εντόπιους, Ελλήνων συμπεριλαμβανομένων, αποτελούν δυνάμεις κατοχής.
Τη μέρα της κηδείας των θυμάτων της έκρηξης, Έλληνες του Σαρτανά διαδήλωσαν στο κέντρο της κωμόπολης ζητώντας να αποσυρθούν μέσα από τις κατοικημένες περιοχές οι στρατιώτες που χρησιμοποιούν τα σπίτια και τα σχολεία σαν προκάλυψη, θέτοντας σε κίνδυνο με την παρουσία τους όλους τους κατοίκους που δεν έχουν αναμιχθεί στον πόλεμο.
Αντί, λοιπόν, να κρατήσουν οι εκπρόσωποι του ελληνικού κράτους τουλάχιστον στάση ουδετερότητας, υποθάλπουν το διχασμό που μπορεί να τινάξει την ελληνική ομογένεια στον αέρα. Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, αφού οι Έλληνες ζώντας με τους Ρώσους, τους Ουκρανούς και τους Τάταρους, έχουν μεταξύ τους διαφορετικές απόψεις για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί. Γιατί η μέχρι τώρα παντελώς αδιάφορη ελληνική κυβέρνηση παρεμβαίνει στη διχογνωμία με τόσο χοντροκομμένο τρόπο;
Η ελληνική κυβέρνηση εάν είχε πραγματικά την πρόθεση να παρέμβει, θα έπρεπε να πάρει θέση ανυποχώρητα υπέρ της ειρηνικής διευθέτησης της σύγκρουσης σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο, εκεί όπου παίρνονται οι αποφάσεις και όχι να αναμιγνύεται ευκαιριακά στις εσωτερικές υποθέσεις σε τοπικό επίπεδο θέτοντας σε ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο τους ομογενείς, ειδικά σε ένα περιβάλλον ρευστό και μεταβαλλόμενο, όπου δεν ξέρει κανείς ποιος θα είναι κυρίαρχος αύριο στην Αζοφική Θάλασσα.
Εδώ επιβεβαιώνεται άλλη μια διαχρονική αλήθεια, που παραπέμπει τηρουμένων των αναλογιών στις τύχες του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης και της Αλβανίας: οι Έλληνες κινδυνεύουν περισσότερο από τη βοήθεια που τους προσφέρει η εξουσία από την Ελλάδα!
