Δεν ξέρω αν παρατηρήσατε τη μορφή της αγίας Ελένης στην αφίσα του μετρό, η οποία σχεδιάστηκε για να γνωστοποιήσει την άφιξη του ιερού της σκηνώματος, καθώς και του τεμαχίου από το Τίμιο Ξύλο. Η βασίλισσα είναι συνοφρυωμένη, βλοσυρή, θυμωμένη –η έκφραση του προσώπου της μου θυμίζει το αντίστοιχο της μητέρας μου, κάθε φορά που με τσάκωνε να κάνω σκανταλιά. Αν η Παναγία είναι η μάνα του Χριστού, τότε η αγία Ελένη είναι εξάπαντος η αυστηρή του γκουβερνάντα. Δείτε την πώς κρατάει το Σταυρό: μοιάζει σαν να απειλεί να μας δείρει. Ή να μας σταυρώσει.
Χωρίς αμφιβολία, στο πρόσωπο της αγίας Ελένης, η λαική ευσέβεια παίρνει τη ρεβάνς για όλες τις επάρατες πατριαρχικές συνιστώσες του χριστιανισμού. Είναι η μητέρα του Μ. Κωνσταντίνου. Δηλαδή, ο λαιμός του κεφαλιού. Δηλαδή, εκείνη που κάνει πραγματικά κουμάντο. Περισσότερο απ’ όλα όμως, είναι η βασίλισσα της χριστιανικής μνήμης, η ευρέτρια του Σταυρού, η μεγάλη αρχιτεκτόνισσα της Via Dolorosa –και επομένως η μητέρα και τροφός της συλλογικής μας ταυτότητας par excellence. ΄Οσοι από εσάς γνωρίζετε γαλλικά, σας συνιστώ να διαβάσετε επ’ αυτού την αξεπέραστη μελέτη τού Μωρίς Αλμπβάς (Maurice Halbwachs) Η Θρυλική Τοπογραφία των Ευαγγελίων στους Αγίους Τόπους. Σπουδή στη Συλλογική Μνήμη. Και ίσως τότε κατανοήσετε τους λόγους για τους οποίους η θεσμοποιημένη Εκκλησία περιποιεί τέτοια τιμή στην αγία. Αλλά επιπλέον και τους λόγους για τους οποίους η επίκληση της αγίας από την εγχώρια κοσμική και θρησκευτική εξουσία, συνιστά μέγιστο εμπαιγμό και σκάνδαλο.
Διότι μπορεί μεν η αγία Ελένη να ανακάλυψε τους αγίους Τόπους, επανιδρύοντας τη συλλογική ταυτότητα της βυζαντινής αυτοκρατορίας· σήμερα όμως επιστρέφει μονάχα ως λείψανο, προκειμένου να επανιδρύσει τη συλλογική ταυτότητα του λειψάνου της αυτοκρατορίας –δηλαδή, της νεοελληνικής αποικίας. Ανακαλύπτοντας τους αγίους Τόπους, η αγία Ελένη υπαγόρευσε στην αυτοκρατορία το συγκροτητικό μύθο της ιδεολογίας της. Επανερχόμενη σήμερα ως λείψανο, επανιδρύει μονάχα τα λείψανα της ιδεολογίας αυτής –ότι ο μοναδικός πλέον Τόπος της Ελλάδας είναι αυτός των λειψάνων. Κι ωστόσο, ο λαός σεμνύνεται και κατανύσσεται –ενθυμούμενος ποιο πράγμα ακριβώς; Την οριστική και αμετάκλητη πλέον υποδούλωσή του; Τη συλλογική αφασία του; Το γεγονός ότι τη μοναδική ιστορία που θα έχουμε στο εξής να διηγηθούμε στα παιδιά μας, ως συγκροτητικό μας μύθο, θα είναι η ιστορία των ηττών και των ταπεινώσεών μας;
Αποτελεί κοινό τόπο ότι για τον χριστιανό, ο σταυρός αποτελεί έμβλημα νίκης. Εμείς όμως καταφέραμε να τον μετατρέψουμε σε έμβλημα ήττας. Πώς το πετύχαμε αυτό; Πώς μετατρέψαμε τη χώρα μας σε λείψανο; Πώς κάναμε τους κατοίκους της θανατολάγνους και νεκρόφιλους;
Κάποιος πρέπει να ευθύνεται για τούτη την κατάντια. Και πρέπει να τιμωρηθεί με ένα γερό χέρι τίμιο ξύλο.
από τον Δημήτρη Ουλή
