Ο μεγάλος εκλογικός σεισμός αφορά τις απώλειες του δικομματισμού που κυβέρνησε την Ελλάδα τα τελευταία 38 χρόνια. Τα μνημονιακά κόμματα ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΛΑΟΣ έχασαν παραπάνω από τις μισές ψήφους και έπεσαν από τις 5.700.000 που είχαν αθροιστικά το 2009 στις 2.540.000, συνυπολογίζοντας και τα κόμματα των Μπακογιάννη, Μάνου και Τζήμερου που είναι επίσης ανοιχτά μνημονιακά. Στις εκλογές του 2009, ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΛΑΟΣ είχαν κερδίσει αθροιστικά 82,5%, δηλαδή τη μεγάλη πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, ποσοστό που +/-5% ήταν η κατεστημένη δύναμη των δικομματικών δυνάμεων για δεκαετίες. Τώρα ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ., ΛΑΟΣ, Δημοκρατική Συμμαχία, Δράση και Δημιουργία Ξανά πήραν αθροιστικά 40,1%. Συνεπώς 3.160.000 ψήφοι, παραπάνω από τις μισές, έφυγαν προς διάφορες κατευθύνσεις καταδίκης των πολιτικών του μνημονίου.
Τέλος εποχής
Ειδικότερα ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. έπεσαν σε ιστορικά χαμηλά και ίσως μη-αντιστρέψιμα. Το ΠΑΣΟΚ πλησίασε κατά μια μονάδα το ποσοστό εκκίνησής του το 1974 βγαίνοντας για πρώτη φορά ξανά τρίτο κόμμα, ενώ η Ν.Δ. γίνεται το πρώτο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης που καταρρέει εκλογικά. Το ΛΑΟΣ από κυβερνητικός εταίρος ξαναβρέθηκε εκτός Βουλής. Από κοινού ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. έπεσαν από το 77% αθροιστικά στο 32%, δηλαδή υποδιπλασίασαν το ποσοστό τους.
Ωστόσο, η εικόνα αυτή είναι πολύ εξωραϊστική του δικομματισμού.
Στην πραγματικότητα, τα κόμματα του δικομματισμού κατέρρευσαν κυριολεκτικά μέσα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Στις Α’ και Β’ περιφέρειες Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, και περιφέρειες Αττικής και Αχαΐας αθροιστικά, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έπεσαν στο 1/5 της δύναμής τους, από τις 1.920.000 στις 425.000 ψήφους που είναι το 22% της εκλογικής τους ισχύος του 2009. Συνεπώς, η πτώση τους, και ιδιαίτερα η πτώση της Ν.Δ., είναι σημαντικά μικρότερη πηγαίνοντας προς τις επαρχίες. Αν κατά το ένα μέρος αυτό οφείλεται σε λόγους διαφορετικής κοινωνικής σύνθεσης της επαρχίας, κατά ένα άλλο οφείλεται επίσης στην καθυστέρηση φάσης της επαρχίας να ακολουθήσει τις διεργασίες των κέντρων.
Συνεπώς, αν η πολιτική δυναμική της προεκλογικής περιόδου συνεχιστεί και προς την επαρχία, η ιστορική μετατόπιση που περιγράφτηκε παραπάνω δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Από τις 3.160.000 ψήφους που εγκατέλειψαν τα κόμματα της κυβέρνησης Παπαδήμου 930.000 πήγαν προς τα αριστερά αντιμνημονιακά κόμματα, 460.000 κέρδισε ένας ενδιάμεσος χώρος (ανάμεσα στην Αριστερά και το δικομματισμό), και 1.090.000 ψήφοι πήγαν προς δεξιά «αντιμνημονιακά» κόμματα. Συγκεκριμένα 746.000 κέρδισε ο ΣΥΡΙΖΑ, 58.000 το «Όχι», 48.000 η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, 56.000 το (κίβδηλο) «Δεν Πληρώνω» και μόνο 18.000 το ΚΚΕ. 386.000 πήρε η ΔΗΜΑΡ, 61.000 η Κοινωνική Συμφωνία και μόνο 12.000 επιπλέον οι Οικολόγοι. 670.000 κέρδισε το κόμμα του Καμένου και 420.000 η Χρυσή Αυγή. Τέλος, συνολικά 590.000 επιπλέον ψήφοι πήγαν προς την αποχή.
Στις μετατοπίσεις αυτές έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ορισμένα στοιχεία. ΣΥΡΙΖΑ και ΔΗΜΑΡ μοιράστηκαν έναν αριθμό της τάξης του 1.000.000 ψήφων, από τα 3.000.000 που είχαν ψηφίσει ΠΑΣΟΚ το 2009, αριθμό που υπερβαίνει τις 800.000 ψηφοφόρων που ξαναψήφισαν ΠΑΣΟΚ. Η καταγωγή των ψήφων που κέρδισαν οι Ανεξάρτητοι Έλληνες δεν προέρχονται κυρίαρχα από τη Ν.Δ., όπως πιστεύεται, αλλά από εφάμιλλες μετατοπίσεις από Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ (ελαφρώς περισσότερο από την πρώτη). Τέλος, οι 400.000 ψήφοι της Χρυσής Αυγής προέρχονται σε απόλυτους αριθμούς σχεδόν εξίσου από Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ με ποσοστά που κυμαίνονται σε 3%-8% των ψηφοφόρων του 2009 στους δύο πρώτους, αλλά κοντά στο 30% των ψηφοφόρων του 2009 του ΛΑΟΣ, επιβεβαιώνοντας τα συγκοινωνούντα δοχεία ΛΑΟΣ και Χ.Α. παρά τις όψιμες αντιναζιστικές κραυγές Καρατζαφέρη. Περίπου οι μισοί από τις ψήφους που πήγαν από το ΛΑΟΣ προς τη Χ.Α., πήγαν από το ΛΑΟΣ προς τους Ανεξάρτητους Έλληνες και άλλοι τόσοι αθροιστικά προς την Αριστερά που παρέμεινε εκτός Μνημονίου, ενώ απώλειες είχε το ΛΑΟΣ αντίστροφα και προς τη μνημονιακή Ν.Δ., κυρίως λόγω των πρωτοκλασάτων στελεχών του ΛΑΟΣ που πήραν μεταγραφή για το κόμμα του Σαμαρά. Τέλος, το ΚΚΕ, ενώ έχει και αυτό κέρδη – αν και συγκριτικά λίγα – από τις αθρόες διαρροές των μνημονιακών κομμάτων, τα χάνει προς το ΣΥΡΙΖΑ (περί το 15% των ψηφοφόρων του ΚΚΕ το 2009) και μένει στα ίδια.
Ρευστό πεδίο
Σε ένα περιβάλλον εξαιρετικής ρευστότητας, και εκλογικής, οι εκλογικές προτιμήσεις και οι ψήφοι μόνο ως σταθερές δεν πρέπει να εκλαμβάνονται. Αυτό δεν απαγορεύει ορισμένες επισημάνσεις τάσεων που διαγράφονται.
Πρώτον, αθροιστικά οι ψήφοι της νέας δεξιάς πολυκατοικίας που διαμορφώνεται, δηλ. Δεξιά, Ακροδεξιά και φιλελεύθεροι, αγγίζουν τα 2.370.000 ή 38%. Αν προσθέσουμε σε αυτές και τις ψήφους της Χ.Α. έχουμε συνολικά 2.810.000 ή 44% που είναι 110.000 ψήφοι περισσότεροι από όσους είχε η πρώην δεξιά πολυκατοικία και η Χ.Α. το 2009, αύξηση που εξηγείται από την πολυσυλλεκτικότητα της καταγωγής των ψήφων της Χ.Α. και κυρίως του Καμμένου, που δεν προέρχονται μόνο από δεξιούς ψηφοφόρους. Αυτό το 38%-44% επισημαίνει ότι η κατάρρευση των μνημονιακών δυνάμεων ή του δικομματισμού δεν σημαίνει ειδικά τη διάλυση της Δεξιάς στην Ελλάδα που διατηρείται στα πάνω-κάτω ιστορικά ποσοστά της κατά τη μεταπολίτευση. Αντίθετα, εξελίσσεται προς το παρόν μπροστά μας η διάλυση της Δημοκρατικής Παράταξης, του ΠΑΣΟΚ, διάλυση που το αν θα ολοκληρωθεί εξαρτάται από τις αμέσως επόμενες εξελίξεις. Ωστόσο, η δεξιά πολυκατοικία που διατηρείται αριθμητικά έχει υποστεί μια μεγάλη διαμερισματοποίηση με έντονες και σε ένα βαθμό αγεφύρωτες αντιθέσεις. Του Καμένου προς τη Ν.Δ. (αλλά όχι τόσο προς τη Χ.Α.). Του ΛΑΟΣ προς τη Χ.Α. και προς τον Καμμένο. Του φιλελεύθερου χώρου προς την Ακροδεξιά αλλά και τη Λαϊκή Δεξιά. Της ΝΔ προς Καμμένο και Χ.Α. κ.ο.κ.
Δεύτερο, συνολικά δεξιά πολυκατοικία και ΠΑΣΟΚ, δηλαδή μνημονιακές δυνάμεις συν Καμμένος, και μαζί η ΧΑ, φτάνουν αθροιστικά το 58% που αφήνει ένα πιο ευτραφές παρά ποτέ 42% προς την Αριστερά ως χώρο εκκίνησης… ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, «Όχι», «Δεν Πληρώνω» και τα μικρά αριστερά κόμματα συγκεντρώνουν 1.810.000 ψήφους ή 29% που είναι το μεγαλύτερο καταγραμμένο εκλογικό ποσοστό της Αριστεράς όχι μόνο στη μεταπολίτευση αλλά σε όλη την ιστορία της. Η Παπαρήγα μπορεί να επιμένει ότι το ΚΚΕ δεν είναι Αριστερά, αλλά στις σημερινές συνθήκες, αυτές οι ψήφοι παρά την πολυσυλλεκτικότητά τους (ειδικά του ΣΥΡΙΖΑ) αποτελούν ένα ιδιαίτερα ομοιογενές στα θέλω του σύνολο, πολύ πιο ομοιογενές από ότι τα 2.500.000 του μνημονιακού μπλοκ. Αθροιστικά με τις ενδιάμεσες δυνάμεις ΔΗΜΑΡ, Κοινωνική Συμφωνία και Οικολόγους, το σύνολο αυτών των 2.430.000 ψήφων ή 39%, είναι ισομεγέθες με αυτό του μνημονιακού μπλοκ. Με συμβιβασμούς αλλά και με την ηγεμονία της Αριστεράς, αυτό το 39% μπορεί θεωρητικά να συγκροτήσει ένα πόλο εξουσίας και διακυβέρνησης, διεμβολίζοντας περαιτέρω το αντίπαλο μπλοκ, ιδιαίτερα γιατί το 58% που αναφέρθηκε πριν είναι στην παρούσα φάση εξαιρετικά ανομοιογενές, ένα συνονθύλευμα με ισχυρές αντιθέσεις, πολύ μεγαλύτερες από αυτές εντός του 39%.
Αποχή λόγω φτώχειας
Η αποχή δείχνει αυξημένη κατά περίπου 590.000 ψήφους ή από 29,1% στο 34,9%. Ωστόσο, στις Α’ και Β’ περιφέρειες Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης που είναι τα κυρίως αστικά κέντρα με το 1/3 του πανελλαδικού συνόλου των εγγεγραμμένων η αποχή αυξήθηκε μόνο 2,4% ή 65.000 ψήφους. Συνεπώς, η σαφώς μεγαλύτερη αύξηση της αποχής στην υπόλοιπη Ελλάδα της επαρχίας κατά 7,5%, μπορεί να αποδοθεί με σχετική ασφάλεια κατά κύριο λόγο, αφενός στην πολιτική αδυναμία των 2 πρώην μεγάλων κομμάτων να στείλουν αυτή τη φορά ετεροδημότες να ψηφίσουν και, αφετέρου, στην οικονομική δυσχέρεια των τελευταίων να ταξιδέψουν στον τόπο τους.
