Το στρατιωτικό πραξικόπημα που εκδηλώθηκε τη Δευτέρα στο Σουδάν έβαλε και επίσημα τέλος σε μια θολή διαδικασία «μετάβασης στη δημοκρατία», την οποία συνδιαχειρίζονταν επί δύο και πάνω χρόνια οι στρατιωτικοί και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κόσμου. Το Σουδάν παραμένει χώρα μεγάλης σημασίας για τις εξελίξεις σε όλη τη Β.Α. Αφρική ακόμα και μετά την απόσχιση, με την ενθάρρυνση της Δύσης, του Νότιου Σουδάν το 2011 (το οποίο έκτοτε είναι βυθισμένο σε εμφύλια σύρραξη με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς). Με έκταση 19πλάσια της Ελλάδας και 45 εκατομμύρια κατοίκους, αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης από τη μια των Δυτικών (με επικεφαλής τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, αποικία της οποίας ήταν το Σουδάν) και από την άλλη κυρίως των Κινέζων. Όλοι έχουν βάλει στο μάτι τις πρώτες ύλες αλλά και τη στρατηγική θέση της χώρας. Τη σταθερότητα του Σουδάν δεν βοηθά και το γεγονός ότι γειτνιάζει με άλλες «ευαίσθητες» περιοχές όπως η Βόρεια Αφρική, το Σαχέλ κ.λπ., διαφιλονικούμενες και από άλλους κρατικούς (π.χ. Γαλλία) και μη κρατικούς δρώντες (π.χ. ισλαμιστές).
Ανολοκλήρωτος ξεσηκωμός
Η λαϊκή εξέγερση του 2018-2019 κατάφερε να ανατρέψει την 30χρονη δικτατορία του συνταγματάρχη Μπασίρ, αλλά έμεινε στη μέση: οι στρατιωτικοί επενέβησαν ως «διαμεσολαβητές», και έκτοτε ξεκίνησε μια αβέβαιη και ασταθής μεταπολίτευση. Το γεγονός ότι το Σουδάν έχει μεγάλη παράδοση αντιαποικιακών και κοινωνικών αγώνων έκανε τους στρατιωτικούς να νιώθουν ανασφαλείς – με αποτέλεσμα διαρκείς αιματοχυσίες, όπως αυτή της 3ης Ιουνίου 2019, όταν οι ειδικές δυνάμεις δολοφόνησαν στο Χαρτούμ πάνω από 100 διαδηλωτές που απαιτούσαν πραγματικό εκδημοκρατισμό**. Οι λαϊκές κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν όλο αυτό το διάστημα, και κορυφώθηκαν την περασμένη εβδομάδα με τις λεγόμενες Πορείες των Εκατομμυρίων: εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν απαιτώντας από τους στρατιωτικούς να αποσυρθούν από την εξουσία.
Ενδεικτική της ριζοσπαστικοποίησης μεγάλου τμήματος των Σουδανέζων ήταν η υποστήριξη συνθημάτων που στρέφονταν «ενάντια σε όλους» και ζητούσαν το σχηματισμό προοδευτικής κυβέρνησης. Αυτή η γραμμή υποστηρίζεται μεταξύ άλλων από το Σουδανικό Κ.Κ., το Κίνημα Απελευθέρωσης του Λαού του Σουδάν και πολλές από τις Επιτροπές Αντίστασης που δημιουργήθηκαν από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας σε γειτονιές και χωριά. Οι επιτροπές αυτές το 2019 αναδείχθηκαν σε έναν από τους κινητήριους μοχλούς της λαϊκής εξέγερσης, συγκεντρώνοντας χάρη στον υπερκομματικό χαρακτήρα τους, τη χαλαρή δομή τους και τα ριζοσπαστικά αιτήματά τους την υποστήριξη μεγάλου μέρους της νεολαίας.
Υπόκωφη αντιπαράθεση
Η τελευταία αυτή κινητοποίηση ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι των στρατιωτικών, που προχώρησαν σε πραξικόπημα υπό την ηγεσία του στρατηγού Μπουρχάν. Ο έως τότε πρωθυπουργός Χάμντοκ συνελήφθη από ειδικές δυνάμεις, αλλά την Τρίτη του επιτράπηκε να επιστρέψει στο σπίτι του (άλλοι πολιτικοί παράγοντες και υπουργοί παραμένουν υπό κράτηση). Ο «πραγματιστής» στρατηγός Μπουρχάν έχει στενές σχέσεις με τα καθεστώτα της Σαουδικής Αραβίας, της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται υποστηρικτής της συνέχισης της οικονομικής συνεργασίας με τους Κινέζους – που την τελευταία 20ετία αποτελούν σημαντικό εταίρο του Σουδάν, ανεξαρτήτως του ποιος κυβερνά.
Το πραξικόπημα καταδικάστηκε από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ (ας σημειωθεί ότι ο Χάμντοκ είχε στραφεί για «βοήθεια» στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, κερδίζοντας έτσι πόντους εμπιστοσύνης στη Δύση). Η Κίνα, από την άλλη, περιορίστηκε σε μια ολιγόλογη δήλωση με την οποία «καλεί όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να επιλύσουν τις διαφορές με διάλογο και να διατηρήσουν την ειρήνη και τη σταθερότητα σε όλη τη χώρα»… Αλλά αυτά απεικονίζουν μία μόνο πτυχή, αυτήν που χρωματίζεται από τις αντιπαραθέσεις των μεγάλων διεθνών και περιφερειακών δυνάμεων για τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής.
Δεν υπάρχουν τετελεσμένα
Το άλλο σημαντικό δεδομένο είναι η «εισβολή» πλατιών μαζών στο πεδίο της σύγκρουσης. Η κινητοποίηση δηλαδή ενός λαού που έχει βασανιστεί επί δεκαετίες από χούντες και έξωθεν υποκινούμενες εμφύλιες και εθνοτικές-θρησκευτικές συρράξεις, και τώρα για μια ακόμη φορά διεκδικεί ένα διαφορετικό μέλλον, «υποκινούμενος» από οράματα αξιοπρέπειας και ελευθερίας. Το μαρτυρούν τα συνθήματα που δονούν τις εντυπωσιακές κινητοποιήσεις ενάντια στο πραξικόπημα, οι οποίες ξέσπασαν αμέσως και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, παρόλο που οι στρατιωτικοί απαντούν με σφαίρες στο ψαχνό: «Να δικαιωθούν οι μάρτυρές μας», «Όλη η εξουσία στο λαό», «Δεν σας φοβόμαστε», «Ο στρατός στα σύνορα», «Εμείς θα το χτίσουμε [το Σουδάν]», «Δεν υπάρχει επιστροφή στο παρελθόν», «Πιο δυνατός απ’ όλους είναι ο λαός»…
Οι Σουδανέζοι δεν δείχνουν καμιά μοιρολατρία, δεν αποδέχονται τετελεσμένα και κάνουν δύσκολη τη ζωή των πραξικοπηματιών. Το δείχνει η έστω υπό όρους απελευθέρωση του πρωθυπουργού Χάμντοκ, που ερμηνεύεται ως κίνηση κατευνασμού, και ταυτόχρονα απόπειρα διάσπασης του έως τώρα ενιαίου δημοκρατικού κινήματος. Κινητοποιήσεις δεν σημειώνονται μόνο στην πρωτεύουσα Χαρτούμ και στο Ομντουρμάν (τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας), αλλά παντού – ακόμη και στην επαρχία Νταρφούρ, ο πληθυσμός της οποίας ποτέ δεν είχε καλές σχέσεις με την κεντρική εξουσία. Τη δραματικότητα των στιγμών υπογραμμίζουν εκκλήσεις όπως αυτή της Σοσιαλιστικής Ένωσης Γιατρών, που καλεί γιατρούς και νοσηλευτές να σπεύσουν στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων, και ζητά από τους πολίτες να δώσουν αίμα, καταλήγοντας με το σύνθημα «Επανάσταση μέχρι τη νίκη!».
Κρίσιμη η σημερινή μέρα
Ο συντονισμός των πολιτικών και κοινωνικών οργανώσεων που αντιτίθενται στο πραξικόπημα καλεί σήμερα σε κινητοποίηση σε όλη τη χώρα. Μετά τις πρώτες αυθόρμητες διαδηλώσεις τη Δευτέρα και την Τρίτη, η αντίσταση σημείωσε μια οργανωμένη πλέον κλιμάκωση, με στόχο μια παλλαϊκή κάθοδο στο δρόμο: την Τετάρτη πραγματοποιήθηκαν εμψυχωτικές ομιλίες και συγκεντρώσεις σε χώρους εργασίας και γειτονιές, την Πέμπτη αποκλεισμοί αυτοκινητόδρομων και δημόσιων κτιρίων, και χθες Παρασκευή νυχτερινές πορείες σε δεκάδες γειτονιές, καλώντας τον κόσμο να πάρει μέρος στη σημερινή κινητοποίηση. Στο εξεγερσιακό κλίμα που δημιουργείται συνέβαλε και το κάλεσμα της Ένωσης Σουδανέζων Επαγγελματιών προς τον λαό, να σπάσει στην πράξη την κατάσταση έκτακτης ανάγκης:
«Οι πραξικοπηματίες δεν κατάλαβαν ότι η Επανάσταση του Δεκεμβρίου 2018 έχει πια ριζώσει στη συνείδηση και τη βούληση του λαού μας. Δεν κατάλαβαν ότι θεματοφύλακας αυτής της Επανάστασης είναι ο λαός, που θα νικήσει και αυτό το πραξικόπημα χρησιμοποιώντας δοκιμασμένα μέσα: ειρηνική αντίσταση στους δρόμους, πολιτική απεργία και πλήρη πολιτική ανυπακοή. Καλούμε τις Επιτροπές Αντίστασης κι όλες τις δυνάμεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων του λαού σε κάθε πόλη και κάθε χωριό να ενωθούν, να καταλάβουν τους δρόμους, να στήσουν οδοφράγματα, να χρησιμοποιήσουν κάθε μορφή ανυπακοής και απεργίας, μέχρι να πετύχουμε αυτό που αξίζει ο λαός μας: Ελευθερία, Δικαιοσύνη και Ειρήνη. Ας νιώσει ο Μπουρχάν την οργή ενός λαού που έχει απελευθερωθεί από τον φόβο!».
