Τρία αστυνομικά μυθιστορήματα μας προσφέρουν μια οξυδερκή ανάλυση του φαινομένου
Διάβασα σχεδόν διαδοχικά τις Σειρήνες της Αλεξάνδρειας του Francois Weerts (Πόλις), την Τριλογία του Βερολίνου του Philip Kerr (Κέδρος) και τους Αισιόδοξους του Βαγγέλη Μπέκα (Γαβριηλίδης)
Συνδετικός κρίκος το φαινόμενο του φασισμού/ναζισμού. Σε μια εποχή σαν τη σημερινή είναι εξαιρετικά χρήσιμα, όσο και απολαυστικά αναγνώσματα. Άξια για δώρο στο γείτονά σας που έχει αρχίσει να υιοθετεί τη φρασεολογία της Χρυσής Αυγής ή για το συγγενή που έχει αποφασίσει να ρίξει εκεί την ψήφο του. Αλλά και για το φίλο σας που θέλει να διαβάσει ένα καλό βιβλίο και να κατανοήσει τι συμβαίνει γύρω του.
Η Τριλογία του Βερολίνου
Ακολουθώντας χρονολογική σειρά αλλά αναζητώντας και τις ρίζες του κακού πηγαίνω πρώτα στον Philip Kerr. Αν και γεννημένος στο Εδιμβούργο, το 1956, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος καταγράφει με τόσο μοναδικό τρόπο την ατμόσφαιρα του Βερολίνου, που σχεδόν αδυνατείς να πιστέψεις -τουλάχιστον- ότι δεν είναι Γερμανός! Η Τριλογία του περιλαμβάνει τρία διαφορετικά μυθιστορήματα που διαδραματίζονται σε τρεις διαφορετικές εποχές:
Οι Βιολέτες του Μάρτη μας μεταφέρουν στην περίοδο πριν και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936.
Ο Χλομός εγκληματίας διαδραματίζεται δυο χρόνια αργότερα, κατά την περίοδο της εισβολής στην Τσεχοσλοβακία
Τέλος, το Γερμανικό ρέκβιεμ μας ταξιδεύει στο Βερολίνο και τη Βιέννη του 1947.
Ήρωάς του ο Μπέρνι Γκούντερ, πρώην αστυνομικός και κατόπιν ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο οποίος παρά το γεγονός ότι απεχθάνεται τους Ναζί θα καταλήξει να τους υπηρετεί. Θα ενταχθεί ακόμη και στα Ες Ες… Μέσα από τη δική του ματιά, συχνά κυνική, θα δούμε τα γεγονότα από «μέσα». Το τέρας του φασισμού, θα πάρει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μας. Αλλά και μετά τον πόλεμο θα δούμε πως «αξιοποιήθηκαν» οι ναζί εγκληματίες από τους «συμμάχους»
Αστυνομικό μυστήριο και μια χώρα που ξεπέφτει. Ένας Μάρλοου της Γερμανίας που δεν είναι πάντα συμπαθής, που συχνά αναζητά δικαιολογίες για τον εαυτό του και συχνά αυτοσαρκάζεται. Οι αναφορές στα πρότυπα της νουάρ λογοτεχνίας είναι σαφείς με χαρακτηριστικότερη την άμεση συσχέτιση με τον Τρίτο Άνθρωπο. Η τριλογία τελειώνει τη μέρα που αρχίζουν τα γυρίσματα της αριστουργηματικής ταινίας. Σε ένα γκρι φόντο διαδραματίζονται όλα. Ένα φόντο που καταλήγει σε ερείπια και σε «κορίτσια της σοκολάτας» όπως ονόμαζαν τις Γερμανίδες που έκαναν παρέα με τους «συμμάχους»
Το βιβλίο -πέρα από την αστυνομική του πλοκή- θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως μια μελέτη του ναζισμού: Από τους πρωτεργάτες -ενδιαφέροντα τα πορτρέτα του Γκέρινγκ, του Χίμλερ και άλλων στελεχών των Ναζί- έως τους τελευταίους τροχούς: Που από φόβο ή ανάγκη καταλήγουν να μοιάσουν πολύ σε εκείνο που απεχθάνονται…
Οι σειρήνες της Αλεξάνδρειας
Το Βέλγιο των αρχών της δεκαετίας του ’80 ποια σχέση μπορεί να έχει με το Βερολίνο των Ναζί; Κι όμως: Ένας ιδιότυπος εθνικισμός είναι ο συνδετικός ιστός. Στο επίσης εξαιρετικής ατμόσφαιρας νουάρ μυθιστόρημα. Η δολοφονία μιας ηλικιωμένης γυναίκας θα οδηγήσει το νεαρό δημοσιογράφο Αντουάν Νταγιέζ στο ξετύλιγμα ενός νήματος που θα τον οδηγήσει σε μια υπόθεση πολύ προσωπική. Θα αποδειχθεί πως είναι ο κληρονόμος ενός μπαρ/ οίκου ανοχής στις «Βιτρίνες» των Βρυξελλών. Του το άφησε ο αμφιλεγόμενος παππούς του, μαζί με ντοκουμέντα που «καίνε»…
Στοιχεία που χαλάνε το πολιτισμένο προφίλ που θέλουν να δείξουν οι μεταμορφωμένοι νεοναζί. Διαβάζοντας νομίζεις ότι βρίσκεσαι στην Αθήνα του σήμερα. Οι διασυνδέσεις των ακροδεξιών με την αστυνομία είναι άμεσες. Το ένοχο παρελθόν που αφορά στους διωγμούς των Εβραίων, στη συνεργασία με τους Γερμανούς -που έφτασε στη δημιουργία ολόκληρου εκστρατευτικού σώματος που μετείχε στην εισβολή στη Σοβιετική Ένωση- πρέπει να εξωραϊστεί. Οι περιουσίες που αποκτήθηκαν με βρόμικο τρόπο πρέπει κι αυτές να μπουν στην «κολυμπήθρα του Σιλοάμ».
Οι Βρυξέλλες με τα παρατημένα δημόσια έργα, τα κτίρια που καταρρέουν (για να αγοραστούν κάποτε στο μέλλον για μια μπουκιά ψωμί), όλη η ατμόσφαιρα δείχνει μια απίστευτη παρακμή στην καρδιά της Ευρώπης. Σε αυτό το εύφορο έδαφος ανθούν οι συμμορίες των νεοναζί: Ένα κομμάτι με τον υπόκοσμο που, ωστόσο, αποδεικνύεται πιο καθαρός από την ακροδεξιά. Κομμάτι του σήμερα και του μέλλοντός μας…
Οι Αισιόδοξοι
Κλείνω… αισιόδοξα αν και ο τίτλος μάλλον είναι παραπλανητικός. Ο Βαγγέλης Μπέκας μας είχε δώσει ήδη δείγματα του ταλέντου του με τα προηγούμενα μυθιστορήματά του, αλλά τώρα επιστρέφει με κάτι διαφορετικό. Οι δυστοπίες που είχε ζωντανέψει κατοικούν πια στο σήμερα. Στην Αθήνα των σκανδάλων, της κρίσης και της Χρυσής Αυγής. Ο δημοσιογράφος Δημόπουλος, κεντρικός ήρωας της ιστορίας, μεγαλωμένος και μόνιμος κάτοικος Εξαρχείων κινείται στην πόλη με τη μηχανή του. Μια πόλη που έχει μετατραπεί σε εμπόλεμη ζώνη. Μια πόλη που παρουσιάζεται σε όλη της την ομορφιά και την ασχήμια μέσα από μια γλώσσα που καταφέρνει να μεταφέρει πιστά την ατμόσφαιρά της.
Αφορμή για το ξετύλιγμα της δράσης η δολοφονία ενός πρώην υπουργού που παραπέμπει άμεσα στον Άκη Τσοχατζόπουλο, αλλά τα πράγματα μπλέκονται στην αναζήτηση του δολοφόνου που μοιάζει επαγγελματίας. Παράλληλα, ο δημοσιογράφος-ήρωας της ιστορίας μας έχει μπει στο στόχαστρο των φασιστικών συμμοριών με αφορμή τα άρθρα που γράφει για τις επιθέσεις εναντίον μεταναστών. Θα δεχτεί άμεσες απειλές τόσο για τον ίδιο όσο και για την εξάχρονη κόρη του…
Ο Μπέκας δεν καταφεύγει σε ευκολίες και χρησιμοποιεί έξυπνα ευρήματα παρμένα από τη «ζωή την ίδια». Βασικοί και δευτερεύοντες χαρακτήρες σκιαγραφούνται ρεαλιστικά: Από τον «πράσινο» και δημοκρατικό μπάτσο μέχρι τον ποιητή που ονειρεύεται να γίνει τρομοκράτης. Από τα στέκια των μεταναστών και τα καταφύγια των αστέγων μέχρι τα σαλόνια της εξουσίας η σημερινή Ελλάδα είναι εδώ. Χωρίς φτιασίδια…
Κώστας Στοφόρος
