του Μάνου Τσίζεκ
Τον Οκτώβρη του 2020, εκδόθηκε η πιο πρόσφατη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για «Το Μέλλον της Εργασίας» [1]. Η έκθεση αυτή αφορούσε την απασχόληση, τις δεξιότητες και τις στρατηγικές εργατικού δυναμικού για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
Εκεί αναφέρεται ρητά ότι μέχρι το 2025, οι δεξιότητες των ρομπότ και των αλγορίθμων θα βελτιωθούν σε τέτοιο βαθμό ώστε, κατά μέσο όρο, το 50% των συνολικών ωρών εργασίας διεθνώς θα εκτελείται από μηχανές και το υπόλοιπο 50% από ανθρώπους.
Συνεπώς, το 2025 θα αποτελέσει πιθανώς μία χρονιά ορόσημο για την ανθρώπινη ιστορία, γιατί θα είναι η χρονιά κατά την οποία οι εργατοώρες των μηχανών και των ανθρώπων θα εξισωθούν.
Πρόκειται για ένα ιστορικό κατώφλι το οποίο, άπαξ και το διαβούμε, θα οδηγηθούμε σε μια κοινωνία όπου οι μηχανές θα εργάζονται περισσότερες ώρες από τον άνθρωπο και τα περισσότερα επαγγέλματα που γνωρίζουμε σήμερα θα εκλείψουν.
Τα νέα στοιχεία από την έρευνα για «Το Μέλλον της Εργασίας» του 2020 υποδηλώνουν ότι, κατά μέσο όρο, το 15% του εργατικού δυναμικού κάθε εταιρείας κινδυνεύει να απολυθεί έως το 2025 και το 6% των εργαζομένων παγκοσμίως αναμένεται να χάσει οριστικά τη δουλειά του. [1]
Αν λάβουμε υπόψη ότι το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό υπολογίζεται περίπου στα 3.320.000.000 άτομα [2], τότε μέχρι το 2025, βάσει των ανωτέρω στοιχείων, αναμένεται να υπάρξουν διεθνώς 199.200.000 άνεργοι λόγω των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης.
Ένας αριθμός που αγγίζει τα 200 εκατομμύρια ανθρώπους, δεν είναι διόλου αμελητέος. Έχει μάλιστα τη δυνατότητα να προκαλέσει τεράστιες «ανατροπές» στις κοινωνίες και την παγκόσμια οικονομία.
Άραγε οι κυβερνήσεις στο κατώφλι της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, αντιμετώπισαν εγκαίρως την επικείμενη απώλεια θέσεων εργασίας, υποστηρίζοντας τη «δύσκολη μετάβαση εκατομμυρίων εργαζομένων σε νέους εργασιακούς ρόλους»; [3] Η απάντηση είναι όχι.
Η έλλειψη μιας έγκαιρης προετοιμασίας, θα καθιστούσε απαραίτητο να θεσπιστούν έκτακτα μέτρα για τη διαχείριση των επικείμενων καταστροφικών συνεπειών της μαζικής ανεργίας, της έλλειψης εργατικού δυναμικού και της αύξησης των ανισοτήτων. [3], [4]
Έχουμε πρόσφατα παραδείγματα τέτοιων μέτρων; Ναι, έχουμε. Μία σειρά από μέτρα οικονομικά, εργασιακά, αλλά και μέτρα δημόσιας τάξης, επιβλήθηκαν εκτάκτως το 2020. Τα lockdown, οι αναστολές εργασίας, τα επιδόματα και η εξ’ αποστάσεως εργασία.
Μόνο που δεν θεσπίστηκαν στο όνομα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, αλλά στο όνομα της πανδημίας. Ταυτόχρονα με τη λήψη των μέτρων αυτών, επιβλήθηκε διεθνώς μια πρωτοφανής αστυνομοκρατία και μια εντατικοποιημένη επιτήρηση του ανθρώπινου πληθυσμού.
Καμία κυβέρνηση ωστόσο δεν ανέφερε ότι τα μέτρα για την πανδημία μπορεί να συνδέονται με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες, όμως, παραδέχτηκαν με καμάρι ότι τα μέτρα για την πανδημία επιτάχυναν τον ψηφιακό μετασχηματισμό των κοινωνιών μας.
Ο ιδρυτής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, Klaus Schwab, συνόψισε το συναίσθημα των πολιτικών ηγετών, λέγοντας ότι: «Η πανδημία αντιπροσωπεύει ένα σπάνιο παράθυρο ευκαιρίας να αναλογιστούμε, να φανταστούμε εκ νέου και να επανεκκινήσουμε τον κόσμο μας». [5]
Οφείλουμε να συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα δεδομένα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), πάνω από 144 εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν το 2020 λόγω των μέτρων για την πανδημία [6]. Οι εκτιμήσεις της ILO αναφέρουν επιπλέον 220 εκατομμύρια ανέργους για το 2021 και 205 εκατομμύρια ανέργους για το 2022. [7]
Οι αριθμοί αυτοί είναι συγκρίσιμοι με τους αριθμούς των ανέργων που θα προκαλέσει η 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Και αναρωτιέται κανείς, σε τί βαθμό οι θέσεις εργασίας αυτές όντως χάνονται λόγω της πανδημίας και σε τί βαθμό λόγω της τεχνητής νοημοσύνης; Και ακόμα, σε τί βαθμό η πανδημία εργαλειοποιείται για να αποσοβήσει το πολιτικό κόστος της μαζικής ανεργίας;
Δεν ήταν λοιπόν η πανδημία που προκάλεσε την ύφεση του 2020, αλλά η ύφεση του 2019 που προκάλεσε την αναγκαιότητα της επιβολής των έκτακτων μέτρων για την πανδημία. Τα οποία μέτρα, δεν ήταν μέτρα δημόσιας υγείας, αλλά μέτρα δημόσιας τάξης και μία ελεγχόμενη κατεδάφιση της πραγματικής οικονομίας, ώστε στη συνέχεια να «χτιστεί ξανά καλύτερα» (“Build Back Better”) και να γίνει η Μεγάλη Επανεκκίνησή (“Great Reset”) της
Η μαζική ανεργία είναι ένας από τους κύριους δείκτες που ορίζουν μία οικονομική ύφεση και επιδεινώνουν την έκβασή της. Σε αυτό το σημείο, για να απαντήσουμε τα παραπάνω ερωτήματα, θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο καλοκαίρι του 2019. Ένα μήνα δηλαδή πριν από το περίφημο Event 201 (την εξομοίωση πανδημίας που διοργάνωσε το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates σε συνεργασία με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ). [8]
Το επενδυτικό ινστιτούτο της BlackRock, στην έκθεσή του με τίτλο: “Dealing with the next downturn: From unconventional monetary policy to unprecedented policy coordination” [9] που κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 2019 για τις ανάγκες της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ, έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για μια επικείμενη οικονομική καταστροφή.
Προκειμένου να αποφευχθούν «η απώλεια της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών και οι ανεξέλεγκτες δημοσιονομικές δαπάνες» στην επόμενη μεγάλη οικονομική ύφεση, «θα απαιτηθεί μία άνευ προηγουμένου απόκριση, όταν πλέον θα έχει εξαντληθεί η νομισματική πολιτική και όταν η δημοσιονομική πολιτική από μόνη της δεν θα επαρκεί». [9]
Αυτή η «πρωτοφανής απόκριση», έλεγε η BlackRock, θα περιλαμβάνει το “Going Direct” («Απευθείας Μετάβαση»). Αυτό σημαίνει ότι η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να βρει τρόπους για να φτάσουν τα χρήματα της απευθείας στα χέρια των καταναλωτών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, παρακάμπτοντας τις εμπορικές τράπεζες και επιβάλλοντας πολιτικές που εξασφαλίζουν ότι «η δημοσιονομική επέκταση δεν θα οδηγήσει σε μια αντισταθμιστική αύξηση των επιτοκίων». [9]
Η εφαρμογή του “Going Direct” στην πράξη θα είχε ως προϋπόθεση τον προσδιορισμό των «ασυνήθιστων συνθηκών» που θα απαιτούσαν έναν τέτοιο «ασυνήθιστο συντονισμό». Έναν συντονισμό ο οποίος πρωτίστως θα «διαφύλαττε την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών». [9]
Επειδή, όπως αναφέρει η έκθεση της BlackRock, «είναι απίθανο ένα τέτοιο μίγμα πολιτικών να συμβεί από μόνο του», μία πιο πρακτική προσέγγιση θα ήταν «να συμφωνηθεί ένα απρόοπτο ενδεχόμενο το οποίο θα επέτρεπε στη νομισματική και τη δημοσιονομική πολιτική να γίνουν από κοινού υπεύθυνες για την επίτευξη του στόχου του πληθωρισμού». [9]
Με λίγα λόγια, η BlackRock εισηγήθηκε την ταύτιση δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Ένα τραπεζικό πραξικόπημα, θα έλεγε κανείς, το οποίο παρακάμπτει, όχι μόνο τις εμπορικές τράπεζες, αλλά και τις κυβερνήσεις τις ίδιες, επιτρέποντας στις κεντρικές τράπεζες να επιβάλλουν απευθείας τη δημοσιονομική πολιτική.
Τα υπόλοιπα αποτελούν ιστορία. Έναν μήνα μετά την κυκλοφορία της έκθεσης της BlackRock, τον Σεπτέμβρη του 2019, η αγορά των repos (συμφωνιών επαναγοράς) στις ΗΠΑ κατέρρευσε [10]. Μέχρι τα τέλη του 2020, δηλαδή μέσα σε έναν μόλις χρόνο, είχε ήδη συντελεστεί η μεγαλύτερη μεταφορά πλούτου στην ανθρώπινη ιστορία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ILO, oι εργαζόμενοι όλων των χωρών έχασαν συνολικά 3,7 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2020 [11]. Οι δισεκατομμυριούχοι όμως, κέρδισαν συνολικά 3,9 τρισεκατομμύρια δολάρια την ίδια περίοδο. [12]
Συγκεκριμένα, στις ΗΠΑ, τις πρώτες μέρες του 2020, υπήρχαν 4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε κυκλοφορία. Στις 4 Ιανουαρίου 2021, ο αριθμός αυξήθηκε στα 6,7 τρισεκατομμύρια δολάρια. To 40% όλων των δολαρίων που είχαν τυπωθεί ποτέ, τυπώθηκαν μέσα σε μόλις 12 μήνες. [13]
Η μερίδα του λέοντος «μετέβη απευθείας» στη Wall Street, για τη διάσωση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Και η διάσωση συνεχίστηκε. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2021, αυτός ο αριθμός ανέβηκε στα 20 τρισεκατομμύρια δολάρια σε κυκλοφορία. Από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι και σήμερα δηλαδή, οι ΗΠΑ εκτύπωσαν σχεδόν το 80% όλων των υπαρχόντων δολαρίων στην ιστορία. [13]
Αυτό που ξεκίνησε ως «έκτακτη νομισματική πολιτική για την προστασία της οικονομίας από την πανδημία COVID-19», στην πραγματικότητα δεν ξεκίνησε μετά την έξαρση της πανδημίας, αλλά μήνες πριν από αυτή [14], δεν ήταν «έκτακτη», αλλά μόνιμη και δεν αποσκοπούσε στην προστασία της πραγματικής οικονομίας, αλλά στην προστασία της ανεξαρτησίας των κεντρικών τραπεζών και την ενίσχυση των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών.
***
Δεν ήταν λοιπόν η πανδημία που προκάλεσε την ύφεση του 2020, αλλά η ύφεση του 2019 που προκάλεσε την αναγκαιότητα της επιβολής των έκτακτων μέτρων για την πανδημία. Τα οποία μέτρα, δεν ήταν μέτρα δημόσιας υγείας, αλλά μέτρα δημόσιας τάξης και μία ελεγχόμενη κατεδάφιση της πραγματικής οικονομίας, ώστε στη συνέχεια να «χτιστεί ξανά καλύτερα» (“Build Back Better”) και να γίνει η Μεγάλη Επανεκκίνησή (“Great Reset”) της. [15]
Η μεγάλη ύφεση, την οποία η BlackRock προέβλεπε ήδη από το καλοκαίρι του 2019, ξεκίνησε λοιπόν τον Σεπτέμβρη εκείνου του έτους. Η πανδημία εργαλειοποιήθηκε ως το «απρόβλεπτο γεγονός» που προσέφερε τις «ασυνήθιστες συνθήκες» για την εφαρμογή του “Going Direct”.
Όπως έχει πει ο Fabio Vighi, τα lockdowns «έσβησαν τη μηχανή της πραγματικής οικονομίας», ώστε η ποσοτική χαλάρωση να μην προκαλέσει άμεσα έναν ανεξέλεγκτο πληθωρισμό. [16]
Έτσι, το “bank run” αποφεύχθηκε και τρισεκατομμύρια φρεσκοτυπωμένα δολάρια παρέκαμψαν τη “Main Street” και διοχετεύτηκαν ανεμπόδιστα στη “Wall Street”.
Ο πληθωρισμός όμως, ο οποίος είναι απευθείας ανάλογος της συνολικής ποσότητας χρήματος που βρίσκεται σε κυκλοφορία μία δεδομένη περίοδο και που η αύξησή του οδηγεί στη μείωση της αγοραστικής αξίας ενός νομίσματος (και κατ’ επέκταση στην αύξηση των τιμών των αγαθών) δεν μπορεί να κρύβεται για πάντα.
Φέτος, ακούμε να αποδίδεται η κατακόρυφη αύξηση του πληθωρισμού στον πόλεμο της Ουκρανίας, με τον ίδιο τρόπο που πρόπερσι ακούγαμε να αποδίδεται η οικονομική ύφεση στην πανδημία. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι, τόσο για τον πληθωρισμό, όσο και για την ύφεση, ευθύνεται η πολιτική των μεγάλων κεντρικών τραπεζών.
Μία πολιτική που πολύ σύντομα θα οδηγήσει στην επίσημη κυκλοφορία των ψηφιακών νομισμάτων κεντρικών τραπεζών (CBDC) [17], ώστε τα χρήματα να μπορούν πλέον να «μεταβαίνουν απευθείας» από τις κεντρικές τράπεζες στο ψηφιακό πορτοφόλι κάθε πολίτη [18]. Η εφαρμογή του ψηφιακού πορτοφολιού, η οποία θα αποτελεί πιθανώς ένα είδος επέκτασης του Ψηφιακού Πιστοποιητικού Covid – 19, θα συμπεριλαμβάνει επίσης την ψηφιακή ταυτότητά μας και το σύνολο των βιομετρικών και ψυχομετρικών στοιχείων μας.
Με αυτό τον τρόπο, τα επιτόκια των καταθέσεων στους λογαριασμούς μας θα μπορούν να προσαρμόζονται ανά πάσα στιγμή από την κεντρική τράπεζα, σε θετικές ή αρνητικές τιμές, επιβραβεύοντας ή τιμωρώντας τους πολίτες ανάλογα με τις καταναλωτικές τους συνήθειες, κρατώντας τον πληθωρισμό υπό έλεγχο και αποτρέποντας οριστικά τον κίνδυνο ενός “bank run”. Τα CBDC θα δίνουν επίσης τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις να παρακολουθούν τη συμπεριφορά των πολιτών και να παγώνουν ή να κατάσχουν τις καταθέσεις τους. [19]
Είναι σαφές πλέον ότι το “Going Direct” αποτέλεσε μία βασική προϋπόθεση για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Όπως ανέφερε ρητά άλλωστε η BlackRock στην έκθεσή της: «Οι πολιτικές καινοτομίες στην επόμενη ύφεση πιθανότατα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν περισσότερο τις οικονομικές ανισότητες, ώστε να είναι πολιτικά εύπεπτες. Δεν γεννιούνται όλα τα προγράμματα αγοράς περιουσιακών στοιχείων ίσα, όταν λογαριάζουμε τις επιπτώσεις τους στις ανισότητες. Οι πολιτικές που βάζουν χρήματα πιο άμεσα στα χέρια των πολιτών ενδέχεται να είναι πιο ελκυστικές. Η άνοδος του ψηφιακού χρήματος που εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα (όχι των κρυπτονομισμάτων) μπορεί να επιτύχει στόχους με τρόπους που προηγουμένως δεν ήταν δυνατοί.» [9]
Η υποδομή του “Going Direct” και του “CBDC” είναι απαραίτητη για τη μετάβαση σε ένα «Καθολικό Εγγυημένο Εισόδημα» (“Universal Basic Income”) [19] με το οποίο οι ηγέτες των κρατών και της βιομηχανίας σχεδιάζουν να «υποστηρίξουν» στο μέλλον τα εκατομμύρια των ανέργων της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Μία «υποστήριξη», η οποία θα έρθει με αντάλλαγμα την ιδιωτικότητα, την ιδιοκτησία, τη σωματική αυτονομία και τα δημοκρατικά μας δικαιώματα.
***
Ο Klaus Schwab έχει επανειλημμένα αναφερθεί στα παραπάνω σημεία στο βιβλίο του για την «4η Βιομηχανική Επανάσταση» [20], στις ομιλίες του και τα άρθρα του:
«Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση θα αλλάξει, όχι μόνο αυτά που κάνουμε, αλλά και αυτό που είμαστε. Θα επηρεάσει την ταυτότητά μας και όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με αυτήν: την αίσθηση της ιδιωτικής μας ζωής, τις αντιλήψεις μας για την ιδιοκτησία, τα καταναλωτικά μας πρότυπα, τον χρόνο που αφιερώνουμε στην εργασία και τον ελεύθερο χρόνο και πώς αναπτύσσουμε τη σταδιοδρομία μας, καλλιεργούμε τις δεξιότητές μας, συναντάμε ανθρώπους και καλλιεργούμε σχέσεις. Ήδη αλλάζει την υγεία μας και οδηγεί σε έναν ποσοτικοποιημένο εαυτό. Νωρίτερα από όσο νομίζουμε μπορεί να οδηγήσει στη γενετική τροποποίηση του ανθρώπου. Η λίστα δεν έχει τέλος, γιατί δεσμεύεται μόνο από τη φαντασία μας.» [21]
Ήδη από το 2015, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στην έκθεσή του με τίτλο “Deep Shift: Technology Tipping Points and Societal Impact” [22], απαριθμούσε τις τεχνολογίες εκείνες που θα μεταμορφώσουν την κοινωνία μέχρι το 2025. Σε αυτές τις τεχνολογίες συμπεριλαμβάνονταν το blockchain, οι εμφυτεύσιμες τεχνολογίες, οι έξυπνες πόλεις, η εξαγωγή αναμνήσεων από τον εγκέφαλό μας, τα γενετικά σχεδιασμένα βρέφη, η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας προς χάριν της οικονομίας διαμοιρασμού, κ.λπ.
Ο Klaus Schwab και οι λοιποί αρχιτέκτονες του νέου αυτού κοινωνικού συμβολαίου, οραματίζονται έναν κόσμο «μετά» τον άνθρωπο. Σε αυτές τους τις βλέψεις, οφείλει κανείς να αντιτάξει λέξεις προφητικές, όπως αυτές της ποιήτριας Μαρίας Ταταράκη:
«Συρρικνώνεις τον άνθρωπο σε είδος. Είδος χρηστικό, απασχολήσιμο, αναλώσιμο. Ποθείς να εξαργυρώσεις, προτείνοντας εκεχειρία με τη συνείδηση και την πιο νωπή μας μνήμη.
Διαβάζεις ρηχά και περιγραφικά τα πράγματα. Μιλάς κι είναι σα να κάνεις θόρυβο ή να ψιθυρίζεις γλυκόλογα σε πελάτες.
Προσδίδεις στους νόμους της ιστορίας την ισχύ και τον χαρακτήρα μιας φυσικής αναγκαιότητας, μιας θεοκρατίας. Περιφέρεις την ασύστολη καριέρα σου σε δεξιώσεις, ακαδημίες και τηλοψίες. Σ’ ένα συγκλονιστικό Τίποτα.
Υβριστή, που θα διδάξεις τον Πρίγκηπα να τρυπώνει στους θεσμούς και στα φωτεινά τοπία της Ιστορίας, από Κερκόπορτες και πόρτες υπηρεσίας. Σαν φάντασμα και σαν σκιά. Που θα προσδώσεις κύρος στο εικονικό, και θα κατασκευάσεις πρόσωπο στο ανυπόστατο. Πολυμαθή!
Ηδονικέ Ελπήνορα. Ο Δημόκριτος έκλαψε σαν παιδί για τον ανεόρταστο βίο ανθρώπων σαν εσένα, και σας παρέδωσε στην υπηρεσία του χρόνου.
Στην κοινωνία των πολιτών, διακρίνεστε όπως το κούφιο στάχυ στα χωράφια. Αγνοώντας δραματικά, πως η ωριμότητα περιφρουρεί το σπόρο της σεμνά. Τί να υπερβείς εσύ;
Αμετακίνητε. Που ποτέ δεν προετοίμασες στην ψυχή σου μία πράξη. Και γέρασες σκληρά. Και στα μάτια σου δεν καθρεφτίστηκε ποτέ ένα παιδί. Ατενίζοντας πλάσματα σκοτεινά, ανυπόστατα.
Πληκτρολογείς με λάφυρο την εξόντωση της ανθρώπινης συνείδησης. Αφαιρείς από το ένυλο την ψυχή, σαν να κλέβεις στο ζύγι.
Δεν είναι φυσική αναγκαιότητα. Θεοκρατία. Δεν είναι φυσική επιλογή ο βίος του ανθρώπου στο Σύμπαν.»
Παράρτημα
Η πρώτη από τις τρεις εκθέσεις του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για το «Το Μέλλον της Εργασίας» δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2016. Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης αυτής, για την περίοδο 2015 – 2020, ήταν ότι επρόκειτο να χαθούν συνολικά 5,1 εκατομμύρια θέσεις εργασίας (κυρίως διοικητικοί υπάλληλοι, υπάλληλοι γραφείου και εργαζόμενοι του κατασκευαστικού τομέα) λόγω «ανατροπών» στην αγορά εργασίας. [4]
Η έκθεση επισήμαινε ότι η ενδεχόμενη αύξηση της απασχόλησης από νέες δουλειές, η οποία αναμένεται να γίνει σε έναν βαθμό δυσανάλογο με την απώλεια θέσεων εργασίας, θα προέλθει κυρίως από εργασιακούς τομείς υψηλής εξειδίκευσης, οι οποίοι θα αδυνατούν να απορροφήσουν τις απώλειες δουλειών από άλλα τμήματα της αγοράς εργασίας.
Αυτός ο παράγοντας, σε συνδυασμό με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και την αργή δημιουργία νέων θέσεων εργασίας κατά την περίοδο 2015 – 2019, «δεν αφήνει περιθώρια για εφησυχασμό», τόνιζε η έκθεση [4]. Και κατέληγε με την εξής δυσοίωνη προειδοποίηση:
«Η μη πρόβλεψη και η μη έγκαιρη αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων τα επόμενα χρόνια μπορεί να έχει τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος για τις επιχειρήσεις, τα άτομα, τις οικονομίες και τις κοινωνίες στο σύνολό τους.»
Τον Σεπτέμβρη του 2018, δημοσιεύτηκε η δεύτερη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για «Το Μέλλον της Εργασίας» [3]. Εκεί, επιχειρήθηκε μία ελαφρώς πιο αισιόδοξη παρουσίαση των στοιχείων. Αναφερόταν ότι, «παρ’ όλο που το κύμα τεχνολογικής προόδου της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης πρόκειται να μειώσει τον αριθμό των εργαζομένων που απαιτούνται για ορισμένες εργασίες, η αυξημένη ζήτηση για νέους ρόλους θα αντισταθμίσει τη φθίνουσα ζήτηση για άλλους».
Ωστόσο, όπως διευκρίνιζε η έκθεση, αυτό το υποτιθέμενο πλεόνασμα νέων επαγγελμάτων «δεν αποτελεί ένα προκαθορισμένο συμπέρασμα». Συνεπάγεται δύσκολες μεταβάσεις για εκατομμύρια εργαζόμενους διεθνώς και την ανάγκη για προληπτικές επενδύσεις με σκοπό την ανάπτυξη ενός νέου κύματος ευέλικτων υπαλλήλων που μετεκπαιδεύονται διαρκώς και εξειδικεύονται σε διαφορετικούς τομείς. [3]
Προκειμένου οι τεχνολογικές αλλαγές να μην συνοδευτούν από μαζική ανεργία, έλλειψη εργατικού δυναμικού και αύξηση των ανισοτήτων, η έκθεση τόνιζε ότι «είναι κρίσιμο οι επιχειρήσεις να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην υποστήριξη του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού τους μέσω της αναβάθμισης των δεξιοτήτων τους, τα άτομα να υιοθετήσουν μια προληπτική προσέγγιση για τη δια βίου μάθησή τους και οι κυβερνήσεις να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον ώστε να συνδράμουν άμεσα σε αυτές τις προσπάθειες».
Ποιο ακριβώς θα ήταν το διακύβευμα, αν όλα αυτά τα μέτρα δεν ληφθούν εγκαίρως; Μα ότι η αυξημένη ζήτηση για νέους εργασιακούς ρόλους δεν θα αντισταθμίσει τη φθίνουσα ζήτηση για άλλους και συνεπώς οι κυβερνήσεις διεθνώς θα βρεθούν αντιμέτωπες με τα εκατομμύρια των ανέργων της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
Είναι χαρακτηριστικό το «νέο σύνορο ανθρώπου – μηχανής» εντός των υφιστάμενων εργασιών, που αναφέρει η έκθεση. Το 2018, κατά μέσο όρο, το 71% των συνολικών ωρών εργασίας (σε 12 κλάδους που καλύπτονταv στην έκθεση) εκτελούνταν από ανθρώπους, σε σύγκριση με το 29% συνολικών ωρών από μηχανές. Μέχρι το 2022, αυτός ο μέσος όρος αναμενόταν να έχει μετατοπιστεί στο 58% των ωρών εργασίας που εκτελούνται από τον άνθρωπο και στο 42% από τις μηχανές. [3]
Ακόμη και εκείνα τα εργασιακά καθήκοντα που μέχρι το 2018 παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό ανθρώπινα — η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση (23%), ο συντονισμός, η ανάπτυξη, η διοίκηση και η παροχή συμβουλών (20%), καθώς και η λήψη αποφάσεων (18%) — θα αρχίσουν να αυτοματοποιούνται (30%, 29% και 27% αντίστοιχα).
Ως αποτέλεσμα αυτών των μεταβολών, η έκθεση συμπεραίνει ότι μέχρι το 2022 ενδέχεται να καταργηθούν 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, λόγω αλλαγής του καταμερισμού εργασίας μεταξύ ανθρώπων, μηχανών και αλγορίθμων. Αναφέρεται επίσης ότι ενδέχεται να προκύψουν 133 εκατομμύρια νέοι ρόλοι που είναι πιο προσαρμοσμένοι στον νέο καταμερισμό εργασίας.
Με βάση ωστόσο τις προτιμήσεις των εργοδοτών, εκτιμάται ότι εκείνοι οι υπάλληλοι που χρειάζονται περισσότερο επανεκπαίδευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων, είναι αυτοί ακριβώς οι οποίοι είναι λιγότερο πιθανό να λάβουν μία τέτοια εκπαίδευση [3]. Συνεπώς, οι 133 εκατομμύρια εικαζόμενοι νέοι εργασιακοί ρόλοι δεν αποτελούν ένα δεδομένο συμπέρασμα, σε αντίθεση με τις 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας οι οποίες είναι σχεδόν αναπόφευκτο ότι θα καταργηθούν λόγω αυτοματοποίησης έως το 2022.
Τον Οκτώβρη του 2020, εκδόθηκε η τρίτη σε σειρά έκθεση για «Το Μέλλον της Εργασίας» από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, όπου και αναφέρεται η πρόβλεψη ότι μέχρι το 2025, το 50% των συνολικών ωρών εργασίας θα εκτελείται από ανθρώπους και το υπόλοιπο 50% των ωρών εργασίας από μηχανές και ότι το 6% των εργαζομένων παγκοσμίως αναμένεται να χάσει οριστικά τη δουλειά του. [1]
Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (του 2021), το εργατικό δυναμικό της Ελλάδας είναι 3.928.000 άνθρωποι. Συνεπώς, βάσει των ανωτέρω, μέχρι το 2025 εκτιμάται ότι το 6% του εργατικού δυναμικού της χώρας μας, δηλαδή 235.680 άνθρωποι, θα χάσουν την δουλειά τους λόγω της τεχνητής νοημοσύνης.
Αν προσθέσουμε σε αυτόν τον αριθμό τον σημερινό αριθμό ανέργων (που υπολογίζονται φέτος από την ΕΛΣΤΑΤ στους 677.700 ανθρώπους) συμπεραίνουμε ότι οι άνεργοι στην Ελλάδα μέχρι το 2025 ενδέχεται να φτάσουν τους 912.680, δηλαδή σχεδόν ένα εκατομμύριο. Πρόκειται για επίπεδα ανεργίας συγκρίσιμα με αυτά του 2017 – 2018.
Το εργατικό δυναμικό όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιμάται, βάσει στοιχείων της Παγκόσμιας Τράπεζας, στα 216.917.054 άτομα. Ο αριθμός των εργαζομένων, κατ’ επέκταση, που ενδέχεται να χάσουν τη δουλειά τους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2025, λόγω της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, ανέρχεται στους 13.015.023.
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, με εργατικό δυναμικό ύψους 165.530.225 ατόμων, ο αντίστοιχος αριθμός για το 2025 φτάνει τους 9.931.814 ανέργους. Για την Ινδία, με εργατικό δυναμικό ύψους 471.295.273 ατόμων, ο αριθμός ανέργων λόγω αυτοματισμών για το 2025 ανέρχεται σους 28.277.716. Για την Κίνα, με εργατικό δυναμικό ύψους 793.776.685 ατόμων, ο αντίστοιχος αριθμός ανέργων για το 2025 ξεπερνάει τους 47.626.600 ανθρώπους.
Διεθνώς, όπως προαναφέραμε στο άρθρο, οι άνεργοι λόγω των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης αγγίζουν τα 200 εκατομμύρια.
Ας επανέλθουμε τώρα στην αρχική δυσοίωνη προειδοποίηση της πρώτης έκθεσης του 2016 για «Το Μέλλον της Εργασίας» και ας αναρωτηθούμε: οι κυβερνήσεις στο κατώφλι της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, αντιμετωπίσανε εγκαίρως την επικείμενη απώλεια θέσεων εργασίας και τη δύσκολη μετάβαση εκατομμυρίων εργαζομένων σε νέους εργασιακούς ρόλους ή εξαντλήσανε τελικά τα «περιθώρια εφησυχασμού» τους;
Υποσημειώσεις
[1] www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2020/
[2] data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN
[3] weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2018/
[4] www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs.pdf
[5] www.weforum.org/focus/the-great-reset
[6] www.ilo.org/global/topics/coronavirus/impacts-and-responses/WCMS_767028/lang–en/index.htm
[7] news.csu.edu.au/opinion/more-than-144-million-jobs-lost,-covid-caused-a-global-employment-shift
[8] www.centerforhealthsecurity.org/event201/
[9] www.blackrock.com/corporate/insights/blackrock-investment-institute/publications/global-macro-outlook/august-2019
[10] ig.ft.com/repo-rate/
[11] www.theguardian.com/business/2021/jan/25/covid-19-workers-lost-earnings-ilo-job-losses
[12] www.businessinsider.com/billionaires-made-39-trillion-during-the-pandemic-coronavirus-vaccines-2021-1
[13] techstartups.com/2021/12/18/80-us-dollars-existence-printed-january-2020-october-2021/
[14] wallstreetonparade.com/2020/05/wall-streets-financial-crisis-preceded-covid-19-chart-and-timeline/
[15] www.weforum.org/agenda/2020/07/to-build-back-better-we-must-reinvent-capitalism-heres-how/
[16] thephilosophicalsalon.com/a-self-fulfilling-prophecy-systemic-collapse-and-pandemic-simulation/
[17] www.weforum.org/reports/digital-currency-governance-consortium-white-paper-series
[18] www.theguardian.com/commentisfree/2021/jun/14/central-bank-digital-currency-uk-economy
[19] www.bsr.org/en/emerging-issues/central-banks-embrace-digital-currencies
[20] www.weforum.org/about/the-fourth-industrial-revolution-by-klaus-schwab
[21] www.weforum.org/agenda/2016/01/the-fourth-industrial-revolution-what-it-means-and-how-to-respond/
[22] www.weforum.org/reports/deep-shift-technology-tipping-points-and-societal-impact/
