Γράφει ο Στάθης Κατσαρός*
«Θα προδώσω όλον τον κόσμο, αρκεί ο κόσμος να μην προδώσει εμένα»
Τσιάο Τσιάο, από το κινέζικο κλασικό Μυθιστόρημα των Τριών Βασιλείων
Συχνά τώρα τελευταία, ακούμε διάφορες μεγαλοστομίες από διάφορους συστημικούς για το μέλλον. Για παράδειγμα, η προφητεία του Κλάους Σουάμπ, του γραφειοκράτη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ότι «στο μέλλον δεν θα έχουμε καμμία ιδιοκτησία και θα είμαστε ευτυχισμένοι»: η περίφημη (και κακόφημη) Μεγάλη επανεκκίνηση. Αυτές τις μαντείες τις ακούω βερεσέ. Ο πυρήνας της οικονομίας και της πολιτικής είναι ο ανθρώπινος νους, δηλαδή ένα χαοτικό σύστημα, όπου πρόβλεψη δεν υπάρχει.
Βέβαια από όλα αυτά τα φαιδρά μεν αλλά επικίνδυνα, φαίνεται η τάση των κυβερνήσεων να προχωρήσουν σε ένα Back to the future, και να αντικαταστήσουν τον πάλαι ποτέ φιλελευθερισμό με έναν ένα ναζι-φιλελευθερισμό. Κι απ’ την άλλη, αν κρίνει κανείς κι από τις εκατοντάδες δυστοπικές ταινίες sci-fi, ο πλανήτης δεν φαίνεται να ελπίζει πια σε τίποτα καλό.
Μέσα σ’ αυτό το χάος, όμως, κάποια πράγματα μένουν σταθερά. Ένα, είναι η τέχνη της στρατηγικής. Το άλλο, είναι το διαζύγιο που έχει πάρει από την πολιτική, δηλαδή με την Πραγματικότητα, ένα κομμάτι της Αριστεράς. Ειδικά στην Ελλάδα, η Αριστερά έχει μεν γράψει στην Ιστορία λαμπρές σελίδες αγώνων, αλλά και μεγάλης πολιτικής βλακείας. Είναι γνωστό αυτό, από παλιά, ήδη από τα ηρωικά χρόνια της Αντίστασης.
Ο Στίνας και κάποιοι τροτσκιστές πίστευαν ότι η Αντίσταση στους Ναζί είναι περιττή. «Παιδιά εργατών είναι κι αυτοί, θα τους εξηγήσουμε και θα καταλάβουν». Σήμερα μας φαίνεται γελοίο, αλλά ξανασυνέβη. Γράφει ο Έρεμπουργκ, ότι, όταν η Γερμανία επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση, πολλοί Ρώσοι εμποτισμένοι στα νάματα του Διεθνισμού, λέγανε το ίδιο: «Θα τους εξηγήσουμε και θα καταλάβουν». Όταν είδαν πόσο διψασμένοι για αίμα ήταν οι ναζί, τους έδωσαν και κατάλαβαν.
Αλλά, αν δεν υπήρχε ο Άρης, η μόνη ένοπλη αντίσταση της οποίας θα ηγείτο το ΚΚΕ, θα ήταν οι λιλιπούτειες ομαδούλες με σακάκια και τραγιάσκες στο στυλ της ΟΠΛΑ. Δεν ταίριαζαν στο φουτουριστικό και ριζωμένο στις πόλεις προλεταριακό τους όνειρο οι παπάδες, οι σταυροί και οι «μη-προλετάριοι» χωριάτες του ΕΛΑΣ.
Μα και ο Βελουχιώτης, παρά το σπάνιο πολιτικό κριτήριό του, την κρίσιμη στιγμή επεχείρησε να συναντήσει τον Ζαχαριάδη, την Κομιντέρν, τον Στάλιν, να «τους εξηγήσει». Και δεν κατάλαβε ότι αυτοί όλοι τον είχαν προδώσει. Κι αυτό επίσης το ξαναείδαμε. Γράφει πάλι ο Έρεμπουργκ ότι την εποχή της τρομοκρατίας των Δικών της Μόσχας, τον συναντούσαν διανοούμενοι φίλοι του στο δρόμο και του έλεγαν για τον Στάλιν: «Αχ, δεν του τα λένε…» Ο Πατερούλης όμως ο ίδιος είχε υπογράψει όλους τους καταλόγους με τις θανατικές καταδίκες, μία προς μία.
Αυτό που λέμε Ρωσική Επανάσταση ήταν τρία γεγονότα, δυο επαναστάσεις (η αστική και των Σοβιέτ) και ένα πραξικόπημα, εκείνο της πλειοψηφίας μέσα στα Σοβιέτ. Πάντως, οι Μπολσεβίκοι τον Οχτώβρη του 1917 είχαν πάρει το δρόμο της Πραγματικότητας και έτσι την εξουσία την πήραν με δύο συνθήματα: «Ειρήνη και Γη», που κανένα δεν περιλαμβανόταν στο πρόγραμμά τους. Η κωλοτούμπα αυτή ήταν μια πράξη υψηλής στρατηγικής σκέψης.
Αν δεν μπορούμε να αποτιμήσουμε σωστά και να διδαχτούμε από τις νίκες, τις ήττες και τα λάθη του παρελθόντος, πως θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ένα τόσο χαοτικό, επικίνδυνο και αβέβαιο μέλλον που μας περιμένει;
Για να μη μιλήσουμε για τη στρατηγική του Μάο. Νομίζουμε ότι του έδωσε την εξουσία η βοήθεια των Ρώσων. Λάθος. Κυρίως την εξουσία του την έδωσαν οι Αμερικάνοι, με τη βλακεία τους. Τα στρατεύματά του είχαν αποδεκατιστεί στον Εμφύλιο και ο πανούργος πολιτικός κατέφυγε στη μπλόφα. Τα στοιχεία της διαφθοράς του καθεστώτος Τσανγκ Καισέκ είχαν φτάσει στις ΗΠΑ και οι αφελείς γιάνκηδες ανησυχούσαν. Ο Μάο έπεισε, λοιπόν, τους Αμερικάνους ότι τάχα… δεν ήταν κομμουνιστής, ότι η επανάστασή του ήταν αγροτική-δημοκρατική και ζήτησε να πάψουν να δίνουν βοήθεια στη διεφθαρμένη Κουόμινταγκ. Τα αρκούδια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τον πίστεψαν και σταμάτησαν την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στον Τσαγκ Καισέκ. Ο Μάο έτσι βρήκε ευκαιρία να προωθηθεί στη Μαντζουρία και μέσα σε τρεις μήνες έμπαινε θριαμβευτής στο Πεκίνο.
Ο Τιμονιέρης ήξερε από στρατηγική, που εκτός των άλλων την είχε μάθει κι από τα «Τρία Βασίλεια», το κλασικό κινέζικο μυθιστόρημα του τέλους της Δυναστείας των Χαν, με την ιστορία του πανούργου Τσάο Τσάο (που μ’ αυτόν οι Κινέζοι ταύτιζαν τον Μάο) και τον Ντογκ Τζουό, (που έψησε έναν υπουργό του και ανάγκασε το υπουργικό συμβούλιο να τον φάει). Όλοι οι Κινέζοι τα γνώριζαν αυτά, ο Μάο όμως είχε και την απαιτούμενη αναλγησία να τα εφαρμόσει. Όπως και ο Σιν Τζι Πινγκ σήμερα, πράγμα που κάνει την δυστοπική σφυροδρεπανηφόρο καπιταλιστική-ναζιστική Κίνα τον Δεύτερο κίνδυνο του Μέλλοντος, με πρώτο την καταστροφή του περιβάλλοντος.
Αυτό πάντως σημαίνει πολιτική σκέψη και στρατηγική. Τα άλλα τα δικά μας είναι να τα κλαίς. Όταν π.χ. στα Δεκεμβριανά όλα τα βουνά γύρω μυρμηγκιάζανε από αντάρτες, το κόμμα έμεινε πιστό στις εντολές του Στάλιν που μάλλον τις έφερνε από τη Μόσχα ο Ρούσος, μέλος της Κομμιντέρν και ίσως του ΚΚΣΕ, και έτσι ο ΕΛΑΣ δεν μπήκε στην πρωτεύουσα να πάρει την εξουσία. «Δεν μπορεί ο αρχηγός του Παγκόσμιου κομμουνισμού, να μη θέλει το καλό μας». Τόσο ήθελε το καλό μας ο Στάλιν, που την εισβολή των Βρετανών για να καταλάβουν την Αθήνα, την παρακολούθησε παρέα με τον Τσώρτσιλ, που εκείνες τις μέρες πήρε τον Ήντεν και πήγανε στη Μόσχα, ειδικά για να σιγουρέψουν την επιχείρηση. Οι αγράμματοι Κούτβηδες πώς να τα βάλουν με τον πανούργο Στάλιν και με τις αλεπούδες της Ιντέλιτζενς Σέρβις!
ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ της Αριστεράς είναι διαχρονικά πιο πονηροί. Έχουν οικογενειακή παράδοση στον ελιγμό: «Και Λαοκρατίαν θα έχομεν», «Τη Δευτέρα σοσιαλισμό» κ.λπ. Ο Μητσοτάκης ο Βους (όχι ο ίδιος, αλλά οι ακριβοπληρωμένοι επικοινωνιολόγοι και οι spin doctors του), ο Κούλης, λοιπόν, μας έδωσε ένα ρεσιτάλ εμπνευσμένης στρατηγικής μ΄αυτόν τον αντικειμενικά μεν γελοιοδέστατο δε, όμως πολύ χρήσιμο στo κόμμα του νέο δήθεν Μακεδονικό αγώνα. Έβαλε το ΣΥΡΙΖΑ να βγάλει τα Σκοπιανά κάστανα απ’ τη φωτιά, δηλαδή να υπερασπιστεί αυτό που ήταν πάντα η Εθνική θέση για το Σκοπιανό, μετά τον κατηγόρησε για «ανθέλληνα», συσπείρωσε την ακροδεξιά, έκανε κυβέρνηση, και κατόπιν, κύριος, εφάρμοσε στο ακέραιο τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Για το ΚΚΕ και άλλους που στο Μακεδονικό συντάχθηκαν με τη Δεξιά, περιττό κάθε σχόλιο, αλλά και στο ΣΥΡΙΖΑ ορισμένοι θα σκέφτηκαν: «Ναι αλλά μακροπρόθεσμα…» Μακροπρόθεσμα, όπως έλεγε ο Κέινς, όλοι θα πεθάνουμε. Κοντοπρόθεσμα όμως, η Ν.Δ. πήρε την εξουσία, πέτσωσε τα ΜΜΕ, απαγόρευσε τις πολιτικές συζητήσεις στα κανάλια, έβαλε την αστυνομία στα Πανεπιστήμια, κατήργησε κάθε δημοκρατία και έφαγε και τα πόμολα. Και ο ΣΥΡΙΖΑ έμεινε εκτός εξουσίας. Το κακό είναι ότι πρέπει να έχει ο πολιτικός κάβλα με την εξουσία, αλλιώς γίνεται μέλος λέσχης συζητήσεων.
Σαν να ακούω τώρα πολλούς αναγνώστες να ψιθυρίζουν μέσα τους «Μα την εξουσία για την εξουσία;» Όντως, το τι θα κάνεις με την εξουσία είναι το σημαντικό, αλλά χρονικά έρχεται δεύτερο. Πρέπει πρώτα να πάρεις, έστω, την κυβέρνηση. Ο Χέγκελ κάπου είχε γράψει ότι «Δικαστήριο της Ιστορίας είναι το Θέατρο της πραγματικότητας». Ακόμα και σήμερα όμως, εποχή Μετώπων, όχι μόνο το ΚΚΕ αλλά και άλλα μικρά κόμματα κι ομαδούλες φοβούνται μην και μολυνθούν από πραγματικότητα.
Αυτό το φαινόμενο το συναντάμε σε όλη την Ιστορία της Ανθρωπότητας. Όταν τα πράγματα σφίγγουν πολύ και η πραγματικότητα γίνεται πολύ οδυνηρή για κάποιο λαό, κάποια ιδεολογία, κάποιον άνθρωπο, ανοίγονται πάντα δύο δρόμοι: Η Πραγματικότητα και το Όνειρο. Οι Εβραίοι γι αυτό περιμένανε τον Μεσσία. Όμως όλα τα ηττημένα έθνη και λαοί έχουν τον Μεσσία τους, που κάποτε «θα» έρθει. Οι Ρωμιοί είχαν το Μαρμαρωμένο Βασιλιά, οι Σιίτες τον Μάχντι, οι Κέλτες τον Βασιλιά Αρθούρο. Ακόμα και κάποιοι ψεκασμένοι ναζί, τώρα με την Κρίση, έφτιαξαν έναν φανταστικό ήρωα, που δεν τον βλέπουμε διότι… κρύβεται, τον «Πολέμαρχο» που θα φανερωθεί και οδηγήσει το περιούσιο πλην τσαλαπατημένο έθνος τους ποιος ξέρει που, στην Κόκκινη Μηλιά ή στο Θιβέτ.
ΕΙΝΑΙ ΓΕΛΟΙΟ, για να μην πούμε εγκληματικό, η Αριστερά να συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο. Να περιφρονεί το τώρα, επειδή δεν ταιριάζει με το Βιβλίο που έχουν στο κεφάλι τους οι ηγέτες της και να ονειρεύεται έναν μελλοντικό παράδεισο, που θα τα βρούμε «όλα ένα-ένα και τη Βαγγελιώ παρθένα». Και εν τω μεταξύ ο λαός να φτωχαίνει, να εξαθλιώνεται και να πεθαίνει.
Το να είσαι αριστερός σημαίνει να σκέφτεσαι «έξω από το κουτί». Δεν αρκεί όμως. Γιατί αν πρόσεξες, έξω από το κουτί, υπάρχει κι άλλο κουτί, που πρέπει να βγεις κι απ’ αυτό, και τα κουτιά είναι άπειρα.
Αλλιώς θα υπάρχεις σαν ένα niche-party, ένα μονοθεματικό κόμμα, και θα έχεις μια μηδαμινή απήχηση, σαν τις cult θρησκευτικές ομαδούλες. Διότι τι να τις κάνεις τις σωστές ιδέες, αν δεν έχεις εξουσία; Θα είσαι μια ζωή «ιδανικός κι ανάξιος εραστής» δηλαδή ο μαλάκας.
Βέβαια κι αυτή η συμπεριφορά είναι φυσική. Ο άνθρωπος κάτω από όλα , κατατάσσεται από τη Βιολογία στους Μεγάλους Πιθήκους. Και, όπως όλοι οι πίθηκοι, έχει στο DNA του την τάση να ανεβαίνει στο ψηλότερο κλαρί, δηλαδή να μάχεται για την Ιεραρχία (που δεν είναι δημιούργημα της κοινωνίας, είναι άλλο ένα φυσικό μας χαρακτηριστικό που η κοινωνία οφείλει να τιθασεύσει). Μόνο, που ο homo sapiens μπορεί να φτιάχνει ιδεατά δέντρα και να φαντασιώνεται, ότι όντως έχει κουρνιάσει στη ψηλότερη κορυφή. Ας πούμε, της ηθικής ή της γνώσης. Ή διότι μπορεί να καυχάται ότι ζει στο ίδιο αιώνιο δέντρο, που επάνω του κατοικούν οι ήρωες, ο Μεγαλέξαντρος, ο Αντρούτσος ή οι κόκκινοι στρατιώτες που μπήκαν στο Βερολίνο, ή ο Ζίγκφριντ. Συχνά όμως έτσι, στο τέλος ξυπνά ανάμεσα στους νεκρούς.
Και βέβαια ξεχνάμε το σημαντικό, τον πρωταγωνιστή του δράματος αυτού. Το λαό. Το κόμμα δεν φτιάχνει το λαό, αλλά ο λαός το κόμμα. Είτε για το καλό είτε για το κακό. Τον ναζισμό δεν τον δημιούργησε ο Χίτλερ. Ήταν φαινόμενο της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Στην Κατοχή, οι εργατικές συνοικίες, η ορεινή Ελλάδα κι η χρυσή νεολαία της Αθήνας δεν χρειαζόντουσαν «διαφώτιση». Οργάνωση χρειαζόντουσαν. Στο Πολυτεχνείο οι φοιτητές, επίσης. Χωρίς εξωκομματικό κίνημα το κόμμα είναι μηδέν.
Όταν ο Αντρέας, σαν ξεσκολισμένος πολιτικός, έταξε σοσιαλισμό, ήταν ακόμα ζωντανό αυτό το αίτημα στην κοινωνία και το εκμεταλλεύτηκε. Σήμερα, αντίθετα, πολλοί νέοι βλακωδώς νομίζουν ότι όλοι θα γίνουν Έλον Μασκ. Δεν σηκώνονται από τις πολυθρόνες τους να βγουν στο δρόμο παρά όταν κερδίζει η Εθνική Ελλάδας. Καλώς ή κακώς, αυτό είναι το τερέν που πρέπει να δώσεις τη πολιτική μάχη, όχι η Μόσχα του ’17 ή η Αθήνα του «114». Ακόμα και ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει πάρει πρέφα το πως παίζεται το επικοινωνιακό παιχνίδι.
ΦΥΣΙΚΑ ΑΝ ΑΝΗΚΑ σε οποιοδήποτε κόμμα, δεν θα τα έλεγα αυτά ούτε σε στενό κύκλο. Θα τα κρατούσα για τον εαυτό μου, αλλιώς θα την πάταγα όπως ο Μακιαβέλι, που τον μίσησαν και ο Μέδικοι κι όλη η Ευρώπη, επειδή είπε μεν την αλήθεια, αλλά έτσι τους χάλασε την πιάτσα.
Θέλω να πω απλά, ότι, όποιος θέλει να ηγηθεί μιας όποιας αλλαγής στην κοινωνία, θα πρέπει να γνωρίζει την επιστήμη, την τέχνη μάλλον, της πολιτικής, της στρατηγικής, της επικοινωνίας. Είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο σπορ, οι νόμοι του αρέσκονται να μεταμορφώνονται αενάως και να κρύβονται, δεν είναι για όλους, αλλά είναι το μοναδικό όπλο που έχουμε. Και αν δεν μπορούμε να αποτιμήσουμε σωστά και να διδαχτούμε από τις νίκες, τις ήττες και τα λάθη του παρελθόντος, πώς θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε ένα τόσο χαοτικό, επικίνδυνο και αβέβαιο μέλλον που μας περιμένει;
*Ο Στάθης Κατσαρός είναι σκηνοθέτης
